Güleş, Ardanuç
| Güleş | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Güleş Güleş'in Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 424 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Güleş, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Güleş köyünün eski adı Gelaşeni'dir.[3][4] Gürcüce bir yer adı olan Gelaşeni (გელაშენი), "Gela'nın köyü" anlamına gelir.[5] Köyün adı çeşitli kaynaklarda Göreşen, Güleşen, Gölaşan gibi farklı biçimlerde de yazılmıştır. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Goreşen / Goreşin (كورە شین) ve Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca bir yayında Goleşen (كولەشەن) şeklinde yazılmıştır.[6][7][8][9]
Tarihsel Klarceti bölgesinde yer alan Gelaşeni'deki megalit kale ve kilise kalıntısı, buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Nitekim 16. ortasında Osmanlılar Gürcülerden ele geçirdiğinde köy ilk tahrirde yer almıştır. Bu sırada Gelaşeni, yeni kurulan Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı. Ardanuç livası, önce Erzurum Eyaleti içinde yer alırken, 1580 yılında Çıldır Eyaleti'ne katıldı.[10] 1574 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre köyde tamamı Hristiyan olan 14 hane yaşıyordu. 1595 yılında köyün hane sayısı 13 düşmüş, bu arada 3 hane Müslüman olmuştu. Bu dönemde köy Ardanuç livasına bağlıydı.[7]
Gelaşeni, yaklaşık üç yüzyıl sonra, 93 Harbi'nde Rusların eline geçti. Rus idaresinin Gilyaşen / Gyulyaşen (Гиляшен / Гюляшен) biçiminde kaydettiği köyde 458 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti. Bu sırada köy Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlıydı. Longothevi nahiyesinin yedi köyünden biriydi.[11]
Rusların bölgeden çekilmesinden sonra bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kalan Gelaşeni, Moskova Antlaşması'yla 1921'de yeniden Türkiye'ye bırakıldı.[12] Köyün adı 1925 yılında Güleş olarak değiştirilmiş, bununla birlikte uzun süre resmi kayıtlarda “Güleş (Gölaşan)” biçiminde eski adı yeni adıyla birlikte kullanılmıştır.[9]
Güleş köyünde megalit bir kale ile Gürcü kilisesine ait kalıntılar günümüze ulaşmıştır. Ardanuç’un Hertvisi köyünün Cami mahallesindeki eski caminin inşasında kullanılan Bolnisi haçı figürlü taşlar Gelaşeni Kilisesi’nden götürülmüştür.[5][13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Güleş köyü, Artvin il merkezine 62 km, Ardanuç ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 424[2] |
| 2020 | 417[2] |
| 2019 | 402[2] |
| 2018 | 353[2] |
| 2017 | 382[2] |
| 2016 | 414[2] |
| 2015 | 428[2] |
| 2014 | 415[2] |
| 2013 | 400[2] |
| 2012 | 428[2] |
| 2011 | 453[2] |
| 2010 | 422[2] |
| 2009 | 436[2] |
| 2008 | 410[2] |
| 2007 | 384[2] |
| 2000 | 555[14] |
| 1990 | 684[14] |
| 1985 | 704[14] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Güleş, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Güleş Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (შავშეთისა და კლარჯეთის ტოპონიმები XIX საუკუნისა და XX საუკუნის დასაწყისის რუსულ დოკუმენტებში), 2019, Tiflis, s. 34 27 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941- 485-24-4.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 83. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b ""Gelaşeni", Tao Klarceti - Tarih ve Kültür". 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020.
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 224, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ a b "Zaza Şaşikadze, "16. Yüzyılın İkinci Yarısında Ardanuç" (Gürcüce), 2018" (PDF). 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Eylül 2020.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 116". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020.
- ^ a b Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1981). "1980 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 12, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ "Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 83". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020.
- ^ a b c d "Güleş Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.