Fıstıklı, Artvin
| Fıstıklı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Fıstıklı Fıstıklı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 252 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 116 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Fıstıklı, Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Fıstıklı köyünün eski adı Nadzvia'dır. Gürcüce bir yer adı olan Nadzvia (ნაძვია) "ladin" anlamına gelen "nadzvi" (ნაძვი) kelimesinden türemiştir ve "ladinlik" gibi bir anlama gelir.[3] Bu yerleşimin adı Türkçeye Nacviya olarak girmiştir. Nitekim 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Nacviya (نجویە) olarak geçer.[4] Bu yerleşimin adı bazı kaynaklarda Najvia (ნაჟვია) şeklinde yazılmıştır. Nitekim tarihsel Gürcü coğrafyasına özgü zeytin cinslerinden bir olan Najvinuri, adını bu yerleşimden alır.[5]
Nadzvia, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir. Didvake (დიდვაკე), Nabeğlavi (ნაბეღლავი), Sabanahevi (საბანაოხევი), Verhnati (ვერხნათი), Sakavrati (საყავრეთი),Aho (ახო) gibi günümüze ulaşmış yer adları buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[6]
Nadzvia veya Nacviya, Osmanlı idaresinin askere alama amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinde 44 haneden oluşan bir köydü. Bu tespitte 127 erkek kaydedilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Nadzvia'nın nüfusunun yaklaşık 254 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7]
Nadzvia, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Trabzon vilayetinin dört sancağından biri olan Lazistan sancağına bağlı Livana kazasının köylerinden biriydi. 1876 Trabzon vilayet salnamesine göre köyün nüfusu 45 hanede yaşayan 125 kişiden oluşuyordu. Salnamede belirtilmemiş olsa da Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Nacviya'nın toplan nüfusunun yaklaşık 250 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. 1835 yılıyla kıyaslandığınıda köyde önemli bir nüfus değişimi olmadığı görülmektedir. Söz konusu salnamede köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 15 eşek, 50 öküz, 40 inek, 2 at, 400 keçi ve 25 koyun kayda geçirilmiştir.[8]
Nadzvia, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince 1886 tarihli nüfus sayımında Nacvia (Наджвіа) adıyla kaydedilmiş olan köy, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Hatila nahiyesinin üç köyünden biriydi. Köydeki 28 hanede, 114'ü erkek ve 100'ü kadın olmak üzere 214 kişi yaşıyordu. Bu sayımda nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[9] 1876 yılıyla kıyaslandığında köyde nüfusun azaldığı görülmektedir. Nitekim Rus idaresi sırasında köyden Osmanlı ülkesine göç edenler Sinop'un merkez ilçesine bağlı Lala ve Tangal, Gerze ilçesinin Akkıraç köylerine yerleşmişlerdir. Bugün Nadzvia köyünde Gürcü dilinin unutulmuş olmasına karşın, bu köylerde Gürcüce konuşulmaktadır.[10]
Nadzvia, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan'nın sınırları içinde kaldı. Bu durum 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Nadzvia Türkiye'ye bırakıldı.
Nadzvia veya Nacviya Türkçe olmadığı için 1925 yılında köyün adı Gürcüce anlamını çağrıştıracak biçimde Fıstıklı olarak değiştirildi.[11] 1965 genel nüfus sayımında Fıstıklı köyünün nüfusu 217 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 44 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Fıstıklı köyünde Orta Çağ'dan kalma yıkık halde bir kule bulunmaktadır. Bu kulenin aşağısında, Hatila Deresi üzerinde kemerli taş köprü bulunuyordu. Köprü Borçka Barajı altında kalmıştır.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Artvin merkezine 7 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 121[2] |
| 2020 | 116[2] |
| 2019 | 128[2] |
| 2018 | 142[2] |
| 2017 | 118[2] |
| 2016 | 121[2] |
| 2015 | 133[2] |
| 2014 | 132[2] |
| 2013 | 142[2] |
| 2012 | 92[2] |
| 2011 | 105[2] |
| 2010 | 114[2] |
| 2009 | 104[2] |
| 2008 | 98[2] |
| 2007 | 88[2] |
| 2000 | 112[14] |
| 1990 | 194[14] |
| 1985 | 204[14] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Fistikli, Turkey Page". Fallingrain.com. 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Fıstıklı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "ნაძვი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s.352, ISBN 9789157871117.
- ^ M. Ğlonti, Zeytin (ზეთისხილი), Tiflis, 1960, s. 32.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 188 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39, ISBN 978-9941-0-8969-5". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s.353.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - 1349". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.
- ^ "Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 187, ISBN 978-9941-0-8969-5". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2021.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 112". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 120-121 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Fıstıklı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.