Evs (kabile)
Beni Evs (Arapça: بنو أوس ), Medine'de yerleşik iki ana Arap kabilesinden biriydi. Diğeri ise Hazrec'ti ve ikisi de Hicret'ten sonra Ensar'ı (" Yardımcılar") oluşturuyordu.
Evs kabilesi, Kahtanlı Arapların bir kolu olan eski Ezd kabilesinden gelmektedir.[1]
İsim[değiştir | kaynağı değiştir]
Arapça'da El-Evs kelimesi "hediye" anlamına gelir; muhtemelen Evs Menat'ın kısaltmasıdır (Arapça: أوس مناة, çev. "Manât'ın hediyesi"). İslam döneminde bu isim Evs Allah (Arapça: أوس الله) olarak değiştirildi.
İslam öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Evs ve Hazrec, Harise bin Sa‘lebe'nin iki oğlunun isimleridir. Anneleri Kayle bint Cefne'ye nispetle Araplar arasında daha çok " Beni Kayle" adıyla tanınmışlardır.[2]
Harise bin Sa‘lebe'nin babası ve dolayısıyla Evs'in büyük babası Sa'lebe bin Amr MS 300 civarında, Yemen'de yerleşik bulunan kabilesinden ayrıldı ve yaklaşık 300 kişilik kabilesiyle kuzeye yönelerek o zamanlar Yahudi kabileleri tarafından kontrol edilen Yesrib'e (Medine) yerleşti ve Yahudilere bağlı olarak yaşamaya başladılar.
Evs kabilesi, Evs'in oğlu Mâlik'in soyundan gelen beş koldan oluşuyordu: Nebit, Amr bin Avf, İmru el-Kays, Cüşem ve Mürre. Esas olarak Abdüleşhel, Zafar ve Harise klanlarından oluşan Nebit kolu, Safile veya Aşağı Medine'de ikamet ediyordu.
Burada Yahudi himayesinde yaşayan bu iki kabile zayıf durumda oldukları için Yahudilerin baskı ve hakimiyetleribe ilk başta sessiz kaldılar. Zamanla güçlendiker ve Hazrecli Mâlik bin Aclan Yahudilere karşı bağımsızlığını ilan etti. Sonrasında Evs ve Hazrec hurma ürünlerinden ve Yahudilerden vergi aldılar. Böylece yaklaşık 5. yüzyılda Beni Kayla Yesrib'in kontrolünü ele geçirdi ve Yahudiler yaklaşık bir yüzyıl boyunca arka planda kaldılar.
Zamanla hakimiyetlerini güçlendiren bu iki kabile sonrasında Yahudilerin de kışkırtmasıyla güç mücadelesine başladılar. Bu dönemde Yahudi kabileleri Kurayza ve Nadir Evs'i, Kaynuka ise Hazreci destekleyerek bu mücadeleyi kışkırttılar.[3]
Hicretten önceki dönemde, Evs'in lideri Vâil kabilesinden şair de olan Ebu Kays b. el-Eslet, liderliği Abdüleşhel'den Hudayr bin Simak'a verdi. Ciddi bir yenilginin ardından Abdüleşhal Yesrib'den çekildi. Bayada'nın Hazrecit klanının muhalif lideri Amr bin Nuʻmān, Banu Qurayza ve Banu Nadir'deki Yahudi kabilelerini ikisinin ittifakına sürükledi. Müzeyne de onlara katıldı. Abdullah bin Ubeyy ve başka bir Hazreç lideri dışında Hazreç'in çoğu, ayrıca Yahudi kabilesi Beni Kaynuka ile göçebe Cühayne ve Aşca' Amr bin Nu'mān'u destekledi. Ḥāritha'nın Awsite klanı tarafsız kaldı. Daha sonra yaklaşık 617 yılında Buas Muharebesi başladı: Aw'lar ilk başta geri adım attılar ama sonunda rakiplerini mağlup ettiler. Her iki tarafın liderleri öldürüldü.
Akabe Biatları[değiştir | kaynağı değiştir]
Mekke'de paganlığa karşı bir tek Tanrı'ya inanma esaslı İslam'ı tebliğ eden peygamber Muhammed, kabilesi Kureyş tarafından şiddetli bir direnişle karşılaştı ve Mekke dışında destek arayışına girdi. Yaşadığı Mekke'ye hac zamanında Arabistan'dan çeşitli Arap kabileleri geliyordu. 621 yılında hac için gelen Hazrecli altı kişi Muhammed'le görüşerek müslüman oldu ve ona destek ve bağlılık sözü (biat) verdi. Hazrecliler bu görüşmede, kendisi de bir Kureyşli olan Muhammed'in kabilesinin, kendilerinden daha güçlü olan Evs'e karşı destek olacağını umuyorlardı. Bu antlaşmaya İslam tarihinde Birinci Akabe Biatı denir. Hazrecliler, Yesrib'e dönünce bu olayı anlattılar ve bu yeni dinin Evs'le aralarındaki düşmanlığı bitireceğini düşündüler.
Muhammed bu biat üzerine bu yeni dini vazetmesi içim Mus'ab bin Umeyr'i Yesrib'e gönderdi. Bu dönemde Evs'in liderlerinden Üseyd bin Hudayr ve Sa‘d bin Muâz müslüman oldu. Bunun üzerine Evs kabilesinin diğer mensupları da müslüman olarak liderlerine biat ettiler.
Ertesi sene 622 yılı hac döneminde bu defa Muhammed'le görüşmek için gelen Yesriblilerin içinde Evs'ten de temsilciler vardı. İkinci Akabe Biatı denilen bu görüşmede Evs kabilesi de Muhammed'e desteğini belirtti. Muhammed onlar Yesrib'e dönerken on iki kişilik bir şehir meclisi kurulu belirledi. Bunlardan üçü Evs'ten oluşuyordu.
Tanınmış kabile mensuları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Abbad bin Bişr
- Abdullah bin Cübeyr
- Abdurrahman bin Şibl
- Asım bin Sabit
- Bera bin Âzib
- Ebu Lübabe
- Huzeyme bin Sâbit
- Osman bin Huneyf
- Râfi bin Hadic
- Sa‘d bin Eşhel
- Sad bin Muaz, kabile liderlerinden
- Seleme bin Selame
- Sâbit bin Dahhâk
- Üseyd bin Hudayr
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "al-Aws". Encyclopaedia of Islam, THREE. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023.
- ^ "EVS (Benî Evs)". TDV İslâm Ansiklopedisi. 7 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023.
- ^ "BOSWORTH, CLIFFORD EDMUND". Encyclopaedia Iranica Online. 5 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023.