Büyük Menderes

Başlığın diğer anlamları için Menderes (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Büyük Menderes Nehri
Buyuk Menderes Nehri
Konum
Ülke(ler)	Ege bölgesi, Türkiye
Genel bilgiler
Kaynak	Dinar 38°04′15″K 30°10′37″D
Kaynak rakımı	880 m
Ağız	Ege Denizi, Milet yakınlarında 37°32′24″K 27°10′08″D
Ağız rakımı	0
Uzunluk	548 km
Havza alanı	25,000 km²
Debi	110m³

Büyük Menderes (Yunanca: Μαίανδρος, Maiandros), Batı Anadolu’nun en büyük nehridir ve Menderes Havzası’nın ana sulama kaynağıdır. Küfi Suyu ve Banaz Çayı kollarının birleşmesiyle oluşur ve Ege denizine dökülür. Uzunluğu 548 km’dir. Büyük Menderes ovası bataklıkları kurutulduktan sonra Türkiye’nin en verimli alanlarından birisi olmuştur.

Konum

Afyonkarahisar ili Dinar İlçesi yakınlarında Suçıkan Mevkii’nde doğar. Işıklı ve Küfi Çayları’nı biriktiren Işıklı Gölü Barajı’ndan çıkıp, Çivril, Çal ve Baklan Ovaları’nı geçer ve Çal’ın doğusundan kuzeye dönerek, Bekilli ve Güney İlçesi’ne doğru derin bir yatakta akar. Uşak ’tan gelen ve Menderes’in en büyük kollarından olan Banaz Çayı’nı da alarak, Sarayköy Ovası’na iner. Denizli hudutları içindeki Çürüksu ve Gökpınar Çayları ile beslenerek batı yönünde ilerler. Nazilli'nin güneyinden gelen Akçay'ı alır. Nazilli, Aydın ve Söke Ovaları’nı sular. Aydın Karpuzlu ilçesinden gelen Karpuzlu Çayı Koçarlı yakınlarında nehre katılır. 548 km. uzunluğundaki yolculuğunu Söke İlçesi Dipburun Mevkii’nde Ege Denizi’ne dökülerek tamamlar. Denizli ili, toplam yüzölçümü alanı 11 852 km² olan Büyük Menderes Nehri’nin yukarı havzasında yer alır.

Kullanım

Büyük Mederes Nehri

Çal, Denizli'de Büyük Menderes Nehri üzerinde Hancalar Köprüsü

Türkiye’nin tarımsal potansiyel bakımından önde gelen alanlarından olan Büyük Menderes Havzası, Denizli’den başlayarak Ege Denizi kıyılarına uzanan çok geniş ovaları kapsar. Bu ovalarda pamuk, sebze ve meyve üretilir. Entansif tarımın yapıldığı oldukça verimli bu bölgemizde, çok çeşitli ürün deseni bulunmaktadır. Havzanın Türkiye alanına oranı % 3.5 olup, sınırları içinde Denizli, Çivril ilçesi sınırında Denizli iline girer. Aydın, Uşak il merkezleri ile Sarayköy, Söke, Nazilli, Çine, Yatağan, Bekilli, Buldan, Eşme, Banaz, Çal, Honaz, Dinar, Sandıklı gibi ilçe merkezleri bulunmaktadır. Büyük Menderes Havzası, sahip olduğu ekolojik özellikler nedeniyle, Ege Bölgesi ve Türkiye tarımına önemli katkılarda bulunmaktadır. Denizli Çivril ovası içinde Büyük Menderes nehri suyu çok temizdir. Henüz sanayi atıkları karışmadığı için temiz akmaktadır. Çivril'liler bu nehri gözü gibi korumakta ve evsel ve sanayi atıkları ile kirletilmemesi için büyük özen göstermektedirler. Onları, bu duyarlılıklarından dolayı kutlamak gerekir. Çünkü, özellikle aşağıları bu özeni göstermeyip ve kanalizasyon atıkları dahil her türlü evsel ve sanayi atığını boşaltmaktadırlar.

Kirlenme

Büyük Menderes Nehri, yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel atık sular; sanayi kuruluşlarında oluşan endüstriyel atık sular; aşırı, zamansız ve yanlış gübre-pestisit kullanımı etkileriyle kirletilmektedir. Havzaya kuş bakışı bakıldığında, arazi kullanım tasarımlarının yetersizliği, üreticinin çok ürün beklentisi sonucu toprağı ve biyolojik çeşitliliği kimyasallarla acımasızca yok edişi, nüfus artışları ile yaşam dengelerinin bozulduğu görülür. Atık alıcı ve taşıyıcı ortamı olarak işlevini sürdüren Büyük Menderes’e, teknolojik, evsel ve kentsel atıkların deşarj edilmesi, milyonlarca yılda oluşan ekolojik dengelerin birkaç on yılda bozulması sonucunu getirmiştir. Denizli, Uşak ve Aydın illerinde, Büyük Menderes nehrine atık sularını arıtmadan savaklayan 20 tür endüstri kuruluşu mevcuttur. DSİ havza istatistiklerinde, Büyük Menderes Nehri Havzası’ndaki belediye sayısı 165 olarak verilmektedir. Bunlardan yalnızca altısında kanalizasyon şebekesi bulunmaktadır. Aşağı havzalarda ise kirlilik daha da yoğunlaşmakta ve nehir ekosistemi yok olmak üzeredir.

Nehirde kirlenmenin ana unsurunun Çürüksu Çayı olduğu tespit edilmiştir. Büyük Menderes Nehri'nin temizleme çalışmalarının da bu nehirden başlanması gerektiği iddia edilmektedir.

Dış bağlantılar

• Asagi Buyuk Menderes Nehri Landsat uydusu fotolari