Aslan Hacızade
| Aslan Hacızade | |
|---|---|
| Doğum | 1897 Terter |
| Ölüm | 7 Mayıs 1957 İzmir |
| Bağlılığı |  Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti  Türkiye Türkiye |
| Branşı |  Azerbaycan Kara Kuvvetleri  Türk Kara Kuvvetleri |
| Hizmet yılları | 1917-1955 |
| Rütbesi |  Albay |
| Çatışma/savaşları | Şamhor Savaşı (1917) Karabağ ve Zengezur savaşları (1918-1920) Gence İsyanı Karabağ İsyanı Türk Kurtuluş Savaşı Şeyh Said İsyanı |
Aslan Hacızade, Aslan Karabağlı[1] veya Aslan Berkan - Azerbaycan Cumhuriyeti subayı, Türk Silahlı Kuvvetleri albayı.
Şamhor savaşına, Karabağ ve Zengezur savaşlarına, Gence ve Karabağ isyanlarına katıldı.
Türk Kurtuluş Savaşı, Dumlupınar Muharebesine katılmıştır. 35 yıl Türk Silahlı Kuvvetleri'nde görev yapmıştır.
Hayatı ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Aslan Nusret oğlu Hacızade[1] 1897 yılında Karabağ ilinin Cavanşir ilçesinin merkezi olan bugünkü Terter şehrinde doğdu.[2] 1917 yılında orta öğrenimini bitirdikten sonra gönüllü olarak askere gitti ve Gence'de bulunan V Yelizavetpol tüfek alayında askerlik hizmetine başladı. 1918 yılında Gence'de açılan askeri okula girdi. Topçu eğitimini tamamladıktan sonra Azerbaycan Cumhuriyeti Ordusunda subay adayı olarak görevine devam etti.
Savaş yolu[değiştir | kaynağı değiştir]
Azerbaycan'da[değiştir | kaynağı değiştir]
Şamhor Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Şubat Devrimi'nden sonra, Transkafkasya Komiserliği'nin talebi üzerine, Rus askerî birliklerinin silahlarını teslim ettikten sonra Güney Kafkasya'yı terk etmeleri Şamhor olaylarının nedeni oldu, çünkü birçok durumda Rus ordu birlikleri silahlarını teslim etmek istemedi. 9 Ocak 1918'de Gürcistan'dan Azerbaycan'a geçen Rus ordusunun askeri kademelerinin silahlarını teslim etmemesi Şamhor olaylarına neden oldu. Savaşa gönüllü müfrezelerin yanı sıra Aslan Hacızade'nin görev yaptığı 5. Yelizavetpol Alayı da katıldı.[3] Silahsızlandırılmış Rus ordusundan 20 top, 70 makineli tüfek ve 15.000 tüfek teslim alındı ve Müslüman Kolordusuna teslim edildi.[4]
Karabağ savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]
Kafkas İslam Ordusu Bakü'yü işgalden kurtardıktan sonra, 23 Eylül 1918'de bağımsız Ermeni müfrezelerini Karabağ'dan temizlemek için Karabağ harekâtı başladı. Karabağ harekâtına Kafkas İslam Ordusu kuvvetlerini yöneten Cemil Cahit Toydemir komuta ediyordu. Karabağ harekâtına katılan kuvvetler arasında 9. ve 106. Türk alayları, milli gönüllü birlikler ve Birinci Azerbaycan Tümeni yer alıyordu. Aslan Bey de bu muharebelere katılmış, Teğmen Cahangir Bey Novruzov'un komuta ettiği topçu bataryasında görev yapmıştır. 4 Ekim'de Kafkas İslam Ordusu Ağdam'dan Şuşa'ya doğru bir taarruz başlattı. Askeran civarında yaşanan şiddetli çatışmaların ardından 6 Ekim'de Askeran ile Şuşa arasındaki Ayri köyü çevresinde şiddetli çatışmalar yaşandı. 8 Ekim 1918'de Kafkas İslam Ordusu Şuşa şehrine girdi.
Gence ve Karabağ isyanları[değiştir | kaynağı değiştir]
Aslan Bey Hacızade önce Gence isyanına katılmış, daha sonra Haziran 1920'de Nuru Paşa komutasında Karabağ isyanında yer almıştır.[5] 3-4 Haziran 1920 gecesi, Kafkas İslam Ordusu eski komutanı Nuru Paşa ve Albay Zeynalov, ulusal birliklerle güçlerini birleştirerek bölgedeki Sovyet iktidarının tüm temsilcilerini esir aldı. Sabah saatlerinde Karabağ'da Sovyet iktidarının devrildiği ilan edildi. Albay Zeynalov Karabağ'daki ulusal askerî güçlerin genel komutanı olarak atandı.[6]
10 Haziran 1920'de Kızıl Ordu kuvvetleri isyancılara karşı bir saldırı başlattı. Kızıl Ordu bu saldırıda sayısal olarak üstün olduğundan ve zırhlı araçlar ve askeri uçaklar kullandığından, isyancılar savaşta onlara direnemedi ve geri çekilmek zorunda kaldı. Karabağ ayaklanmasının bastırılmasından sonra Aslan Hacızade'nin görev yaptığı topçu bataryası, Albay Nuh Bey Sofiyev komutasındaki Azerbaycan Cumhuriyeti süvari ve piyade alaylarının hayatta kalan askerleriyle birlikte Aras Nehri'ne doğru çekilerek İran topraklarına girdi.
Türkiye'de[değiştir | kaynağı değiştir]
1920 yılında, Sovyet işgaline karşı direnen isyancılar mağlup olduktan sonra, Azərbaycan Cümhuriyyəti Ordusu'nun kalan askerlerinin bir kısmı Zengezur'dan Nahçıvan'a, diğer bir kısmı ise Hudaferin istikametinden İran'a geçip Türkiye'ye gittiler.[7] Türkiye sınırına yaklaştıklarında, Nuh Bey Sofiyev komutasındaki birlikler Samet bey Refibeyli'ye teslim oldu. Samet Bey'in liderliği altında, başlangıçta Doğubayazıt, ardından Haziran-Temmuz aylarında Hesenkale ve Erzurum'a kadar ulaşan askerî birlikler bulunuyordu.[8] Topçu bataryası ve piyadelerden oluşan diğer tümenler de diğer birliklere katıldılar.[9] 1200 kişilik Azerbaycan birliği, Kazım Karabekir paşanın komutasındaki Doğu ordusu (XV kolordu) saflarına katıldı.[10] Aslan Hacızade, 1200 kişilik Azerbaycan birliğinin içindeki 56 subaydan biriydi.[11]
Aslan Bey, 1920 sonbaharından başlayarak 1921'in başlarına kadar Doğu Cephesi'ndeki harekete katıldı ve Sarıkamış, Kars, Iğdır, Kağızman, Gümrü'nün geri alınması için savaştı.[12] Kars'ın Benli ehməd köyü yakınlarındaki Berna Meydan Muharebesi'nde topçu atışlarıyla özellikle dikkat çekti. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra orduya katılarak askeri hizmetine devam etti.[13]
1922 yılı Ağustos'un 26-30'unda gerçekleşen Dumlupınar Muharebesi'ne katıldı.[14]
1925 yılında Şeyh Said İsyanı, 1926 yılında 1. Ağrı, 1927 yılında ise 2. Ağrı isyanlarının bastırılmasında görev aldı.[12]
1928 yılında Topçu Okulu'ndan mezun olduktan sonra, üsteğmen (yarbay) rütbesi ile atanarak Sivas şehrindeki Topçu Alayı'nda batarya komutanı olarak atandı.[12] 1933 yılında kaptan, 1940 yılında binbaşı, 1946 yılında yarbay rütbesi ile ödüllendirilen Aslan Berkan, 1950 yılında hizmetleri göz önüne alınarak Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından albay rütbesine layık görüldü. Askerlik hizmetinin son yıllarını, askere girişinin ilk günlerinden itibaren yoldaşlık ettiği ve birçok savaşta omuz omuza savaştığı tümgeneral Cihangir Berker'in komutası altında İzmir şehrinde sürdürdü. 1955 yılında yaşlılık nedeniyle emekli oldu.
Muhacir olduktan sonra bir süre Aslan Karabağlı olarak tanındı. 1934 yılında Türkiye'de kabul edilen Soyadı Kanunu'ndan[15] sonra kendi adı olan "Berkan" soyadını aldı.[1]
Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
7 Mayıs 1957'de kalp krizinden öldü.[16] Askeri törenle İzmir Karşıyaka'daki Soğukkuyu mezarlığında 5'inci cadde 6'ncı adada oğlunun yanına defnedildi.[17]
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Aslan Berkan, Sivas'ta görev yaptığı sırada Kurtuluş Savaşı kahramanlarından yüzbaşı Tofig Bey'in kız kardeşi Humeyra Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Türkan adında bir kız ve Mete adında bir oğlu dünyaya geldi. Türkan, Şadi Sayar ile evlendi. Oğlu Mete, 19 yaşındayken kendini denize atarak intihar etti.[17]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Adalet Tahirzade, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakı: Çapar nəşriyyatı. s. 123. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ Baba Behbud (10 Ekim 1957), "Albay Aslan Berkanı kaybettik", Azerbaycan Kültür Dergisi, Ankara, 7(67), s. 18
- ^ Mehman Süleymanov (2018). Azərbaycan Ordusunun tarixi: I cild: 1917-1918. Bakı: Maarif. s. 172. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). II. Bakü: Lider nəşriyyat. 2005. s. 371. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Mehman Süleymanov (2014). Nuru paşa və silahdaşları. Bakı. s. 114. 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). II. Bakü: Lider nəşriyyat. 2005. s. 134. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 196. ISBN 9789752552364. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023.
- ^ Abdulhamit Avşar (2007). Türkiyənin İstiqlal müharibəsində Azərbaycan türkləri: Türkiyə arxiv sənədləri və mətbuatında: 1919-1922. Bakü: AzAtaM. s. 45. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2023.
- ^ Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 197. ISBN 9789752552364. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023.
- ^ Orxan Cəbrayıl (10 Aralık 2017). "Gəncədə başlayıb Ankarada bitən bir ömrün hekayəsi – polkovnik Məmməd Ağpolad" (Azerice). interposta.info. 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ Vasif Qafarov (25 Nisan 2015). "Azərbaycanlıların Türkiyəyə etdiyi yardımı Osmanlı arxivlərindən öyrənmək olar" (Azerice). Azərbaycan qəzeti. 11 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ a b c Adalet Tahirzade, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakı: Çapar nəşriyyatı. s. 125. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ Abdulhamit Avşar (2007). Türkiyənin İstiqlal müharibəsində Azərbaycan türkləri: Türkiyə arxiv sənədləri və mətbuatında: 1919-1922. Bakı: AzAtaM. s. 42. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 199. ISBN 9789752552364. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023.
- ^ "Soy adı kanunu" (PDF), T.C. Resmî Gazete, Ankara, s. 1, 2 Temmuz 1934, 3 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi
- ^ Baba Behbud (10 Ekim 1957), "Albay Aslan Berkanı kaybettik", Azerbaycan Kültür Dergisi, Ankara, 7(67), s. 19
- ^ a b Adalet Tahirzade, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 126. ISBN 978-9952-5513-4-1.
Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]
- Adalet Tahirzade, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. ISBN 9789752552364.