İsviçre'de İtalyan irredantizmi
İsviçre'deki İtalyan irredantizmi, Risorgimento sırasında İsviçre'nin İtalyanca konuşulan bölgelerinin İtalya ile birleşmesini destekleyen siyasi bir hareketti.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Günümüzde İsviçre'nin İtalyanca konuşan kısmı, 16. yüzyıla kadar Milano Dükalığı'na aitti ve 16. yüzyılda İsviçre'nin bir parçası haline geldi. Bu bölgeler, İtalyan ve Lombardca dillerini konuşan yerli İtalyan nüfusunu, özellikle de Ticino lehçesini korumuştur. Erken 19. yüzyılda, İtalyanca konuşan halkların yaşadığı tüm toprakların bir ulusta birleşme idealleri, İtalyan irredantizmini yarattı. İsviçre'deki İtalyan irridentizmi, ılımlı Risorgimento ideallerine dayanıyordu ve Adolfo Carmine gibi İtalyan-Ticino'lular tarafından desteklendi.[1]
İtalyan faşizminin iktidara yükselmesini takiben, ilk ılımlı irredantizm agresif bir hale dönüşmeye başladı. Benito Mussolini aynı zamanda 1930'larda Partito Fascista Ticinese'yi (Ticino Faşist Partisi) kurdu.[2] Bu partinin temel ideali, politik karışıklıklar ve olası referandumlar aracılığıyla İtalyan sınırını Alpler'de Gottardo Geçidi'ne (Catena mediana delle Alpi[3]) kadar getirmekti (ihtiyaç halinde İtalyan ordusu tarafından destekleniyordu).[4]
1934'te Ticino faşistleri, Roma'ya Yürüyüş'e benzer şekilde "Bellinzona'ya Yürüyüş" düzenlediler. Ancak bu yürüyüş, Guglielmo Canevascini'nin öncülüğündeki "Liberi e Svizzeri" gibi sosyalist örgütler tarafından başarıyla engellendi ve hatta İsviçre hükümeti tarafından desteklendi.[5]
Ardından, 1935 seçimlerinde faşistler sadece oyların %2'sini aldılar ve o zamandan beri hareketleri 100 üyeden az olan bir gruba dönüştü.[6]
II. Dünya Savaşı'ndan önce, İsviçre'deki İtalyan irredantizmi, 19. yüzyılın sonlarında Ticino'ya göç eden İtalyanların torunları arasında da takipçilere sahipti, ancak aktif gazeteleri ve propagandalarıyla küçük bir grup Ticino entelektüeli tarafından yönetiliyor ve teşvik ediliyordu.
Bu entelektüellerin en önemlisi Teresina Bontempi'ydi, o da L'Adula dergisini yaratan kişiydi. Yazılarında, Rosetta Colombi ile birlikte, İsviçre hükümeti tarafından teşvik edilen Ticino Kantonu'nun Almanlaştırılmasını kınadı.[7] Aslında, Ticino Kantonu'ndaki Almanca konuşan nüfus, 1837'de %2,6 iken 1920'de %5,34'e ve 1940'ta neredeyse %10'a yükseldi. Bu politik faaliyetlerin sonucu olarak, 1936'da İsviçre hükümetiyle sürekli sorunlar yaşadı ve sonunda hapse girdi.[8] Birkaç ay sonra ise siyasi bir mülteci olarak İtalya'ya taşınmak zorunda kaldı.
Ticino Kantonu'nda doğan en ünlü faşist, Gabriele D'Annunzio'yu taklit etmeye çalışan Aurelio Garobbio idi ve örgütünü Giovani Ticinesi olarak adlandırıldı.[9] 1935'ten sonra Garobbio, İsviçre'deki İtalyan irridentizminin başlıca sorumlusu oldu ve İlkbahar 1945'te ölümüne kadar Mussolini ile birlikte, son bir faşist savunma alanı oluşturmaya çalıştı, bu da Ticino'ya bitişik Valtellina'daydı.[10]
II. Dünya Savaşı'ndan sonra, İsviçre'deki İtalyan irridentizmi hareketi sona erdi ve İsviçre Konfederasyonu içinde İtalyanca dil ve kültürün savunulmasını öne süren örgütler tarafından yer değiştirdi.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "In viaggio con la zia - Firenze del 04/06/2016" (İtalyanca). 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2024.
- ^ Fra Roma e Berna, di Mauro Cerutti (in Italian) 30 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ İsviçre'deki olası kuzey İtalya sınırı olan "Catena mediana delle Alpi" haritası
- ^ rossi, Contechnet.it massimo. "Italia-Svizzera: la storia dal 1861 al 2011". Erişim tarihi: 4 Haziran 2024.
- ^ M. Cerutti, Fra Roma e Berna. La Svizzera italiana nel ventennio fascista, s. 465.
- ^ Il cattolicesimo ticinese e i fascismi: la Chiesa e il partito conservatore ticinese nel periodo tra le due guerre mondiali. Saint-Paul. 1 Ocak 1999. ISBN 9782827108565. Erişim tarihi: 4 Haziran 2024 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ "Il sogno irredentista del Ticino (in Italian)". 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2024.
- ^ Ilse Shneiderfranken.Le industrie del Canton Ticino. Belinzona, 1937
- ^ Garobbio, Aurelio. Gabriele D'Annunzio e i «Giovani Ticinesi»: le vicende de «L'Adula» s. 45
- ^ Rocco, Giuseppe (1 Ocak 1992). Com'era rossa la mia valle: una storia di antiresistenza in Valtellina. GRECO & GRECO Editori. ISBN 9788885387942. Erişim tarihi: 4 Haziran 2024 – Google Books vasıtasıyla.
Ek okumalar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Cerutti, Mauro. Fra Roma e Berna. La Svizzera nel ventennio fascista. Edizioni Franco Angeli. Milano, 1986.
- Crespi, Ferdinando. Ticino irredento. La frontiera contesa. Dalla battaglia culturale dell'"Adula" ai piani d'invasione. Edizioni Franco Angeli. Milano, 2004.
- Dosi, Davide. ll cattolicesimo ticinese e i fascismi: la Chiesa e il partito conservatore ticinese nel periodo tra le due guerre mondiali. Editore Saint-Paul. Lugano, 1999 2827108569
- Garobbio, Aurelio. Gabriele D'Annunzio e i «Giovani Ticinesi»: le vicende de «L'Adula», Editore Centro Studi Atesini. Trento, 1988.
- Lurati, Ottavio. Dialetto e italiano regionale nella Svizzera italiana. Lugano, 1976.
- Schneiderfranken, Ilse. Le industrie del Canton Ticino. Bellinzona, 1937.
- sulle quattro valli italofone (Mesolcina, Calanca, di Poschiavo, Bregaglia) e su Bivio, Vignoli, Giulio, I territori italofoni non appartenenti alla Repubblica Italiana agraristica. Giuffrè, Milano, 1995.