Kırım Özerk Cumhuriyeti: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k 190.202.82.234 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Reob tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Değişiklik özeti yok
2. satır: 2. satır:
{{Ülke bilgi kutusu
{{Ülke bilgi kutusu
| kendi_dilinde_adı = ''(Автономная) Республика Крым'' <small>(Rusça)<br />''(Автономна) Республіка Крим'' <small>(Ukraynaca)<br />''Qırım (Muhtar) Cumhuriyeti'' <small>(Kırım Tatarcası)
| kendi_dilinde_adı = ''(Автономная) Республика Крым'' <small>(Rusça)<br />''(Автономна) Республіка Крим'' <small>(Ukraynaca)<br />''Qırım (Muhtar) Cumhuriyeti'' <small>(Kırım Tatarcası)
| adı = Kırım
| adı = Natasha burada ahmaklar yalan
| tam_adı = ''Kırım (Özerk) Cumhuriyeti''
| tam_adı = ''Kırım (Özerk) Cumhuriyeti''
| bayrak_resmi = Flag of Crimea.svg
| bayrak_resmi = Flag of Crimea.svg
98. satır: 98. satır:
}}
}}


'''Kırım Özerk Cumhuriyeti''' ya da '''Kırım Cumhuriyeti''', [[Karadeniz]]'ın kuzeyinde bulunan [[Kırım yarımadası]] üzerine kurulu [[Rusya Federasyonu]] ile [[Ukrayna]] arasında ihtilafa neden olan alt ulusal birim. Ukrayna tarafından ülkenin en güney bölgesi ve tek özerk cumhuriyeti olarak görülen bölge ''Kırım Özerk Cumhuriyeti'' olarak adlandırılmaktadır. Rusya Federasyonu ise bölgeyi yaşanan [[2014 Kırım bunalımı|Kırım krizi]] sonucu kendi federal yapısı içerisinde yer almakta olan [[Kırım Federal Bölgesi]]'ne bağlı bir bölge olarak görmekte olup, federal birimi ''Kırım Cumhuriyeti'' olarak adlandırmaktadır.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/6080890.stm Regions and territories: The Republic of Crimea ]</ref><ref>[http://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/arc.htm Autonomous Republic of Crimea]</ref><ref>[http://www.kmu.gov.ua/control/en/publish/printable_article?art_id=301361 Government Portal of The Autonomous Republic of Crimea]</ref> Kırım Parlamentosu 6 Mart 2014 tarihinde Rusya'ya katılma kararı almıştır.<ref>{{web kaynağı|başlık=Ukraine crisis: Crimea MPs vote to join Russia|url=http://www.bbc.com/news/world-europe-26465962|yayıncı=bbc.com|erişimtarihi=6 Mart 2014}}</ref> 16 Martta yapılan, [[Kırım Tatarları]]nın boykot ettiği referandumda çıkan %96.8'lik Rusya'ya bağlanma kararıyla Ukrayna'dan bağımsızlık ilan ederek Rusya'ya bağlanmak üzere başvuruda bulunuldu.<ref>{{Gazete kaynağı| url = http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26022578.asp| başlık = Kırım bağımsızlık ilan edip, Rusya'ya başvurdu| gazete = Hürriyet| ad = Nerdun| soyadı = Hacıoğlu| tarih = 17 Mart 2014| erişimtarihi = 18 Mart 2014}}</ref> Rusya tarafından Kırım'ın bağımsızlığı tanındı.<ref>{{Gazete kaynağı| url = http://www.sabah.com.tr/Dunya/2014/03/17/rusya-kirim-cumhuriyetini-tanidi| başlık = Rusya Kırım Cumhuriyeti'ni tanıdı| gazete = Sabah| tarih = 17 Mart 2014| erişimtarihi = 18 Mart 2014}}</ref> Bölge Rusya'ya bağlanmasına rağmen uluslararası alanda hâlâ Ukrayna'ya bağlı bir bölge olarak görülmektedir.
'''Natasha burada ahmaklar yalan''' ya da '''Kırım Cumhuriyeti''', [[Karadeniz]]'ın kuzeyinde bulunan [[Kırım yarımadası]] üzerine kurulu [[Rusya Federasyonu]] ile [[Ukrayna]] arasında ihtilafa neden olan alt ulusal birim. Ukrayna tarafından ülkenin en güney bölgesi ve tek özerk cumhuriyeti olarak görülen bölge ''Kırım Özerk Cumhuriyeti'' olarak adlandırılmaktadır. Rusya Federasyonu ise bölgeyi yaşanan [[2014 Kırım bunalımı|Kırım krizi]] sonucu kendi federal yapısı içerisinde yer almakta olan [[Kırım Federal Bölgesi]]'ne bağlı bir bölge olarak görmekte olup, federal birimi ''Kırım Cumhuriyeti'' olarak adlandırmaktadır.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/6080890.stm Regions and territories: The Republic of Crimea ]</ref><ref>[http://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/arc.htm Autonomous Republic of Crimea]</ref><ref>[http://www.kmu.gov.ua/control/en/publish/printable_article?art_id=301361 Government Portal of The Autonomous Republic of Crimea]</ref> Kırım Parlamentosu 6 Mart 2014 tarihinde Rusya'ya katılma kararı almıştır.<ref>{{web kaynağı|başlık=Ukraine crisis: Crimea MPs vote to join Russia|url=http://www.bbc.com/news/world-europe-26465962|yayıncı=bbc.com|erişimtarihi=6 Mart 2014}}</ref> 16 Martta yapılan, [[Kırım Tatarları]]nın boykot ettiği referandumda çıkan %96.8'lik Rusya'ya bağlanma kararıyla Ukrayna'dan bağımsızlık ilan ederek Rusya'ya bağlanmak üzere başvuruda bulunuldu.<ref>{{Gazete kaynağı| url = http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26022578.asp| başlık = Kırım bağımsızlık ilan edip, Rusya'ya başvurdu| gazete = Hürriyet| ad = Nerdun| soyadı = Hacıoğlu| tarih = 17 Mart 2014| erişimtarihi = 18 Mart 2014}}</ref> Rusya tarafından Kırım'ın bağımsızlığı tanındı.<ref>{{Gazete kaynağı| url = http://www.sabah.com.tr/Dunya/2014/03/17/rusya-kirim-cumhuriyetini-tanidi| başlık = Rusya Kırım Cumhuriyeti'ni tanıdı| gazete = Sabah| tarih = 17 Mart 2014| erişimtarihi = 18 Mart 2014}}</ref> Bölge Rusya'ya bağlanmasına rağmen uluslararası alanda hâlâ Ukrayna'ya bağlı bir bölge olarak görülmektedir.


Kırım toprakları tarihi boyunca birçok kez fethedilmiş kontrol altına alınmıştır. İlk zamanlar Kırım'da [[Kimmerler]], [[Antik Yunanistan]], [[İskitler]], [[Gotlar]], [[Hunlar]], [[Bulgarlar]], [[Hazarlar]], Kiev Rus 'devlet, [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] Yunanları, [[Kıpçaklar]], [[Osmanlı]] Türkleri, [[Altınordu]] Tatarları ve Moğollar hakimiyet kurmuştur. 13. yüzyılda Venedikliler ve Cenevizliler tarafından kısmen kontrol altına alındı​​; bunu izleyen dönemde sırasıyla 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar [[Kırım Hanlığı]] ve [[Osmanlı İmparatorluğu]], 18. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar [[Rus İmparatorluğu]], [[İkinci Dünya Savaşı]] sırasında [[Almanya]] ve daha sonra 20. yüzyılın geri kalanında [[Sovyetler Birliği]] içinde [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]] ve [[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]].
Kırım toprakları tarihi boyunca birçok kez fethedilmiş kontrol altına alınmıştır. İlk zamanlar Kırım'da [[Kimmerler]], [[Antik Yunanistan]], [[İskitler]], [[Gotlar]], [[Hunlar]], [[Bulgarlar]], [[Hazarlar]], Kiev Rus 'devlet, [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] Yunanlıları, [[Kıpçaklar]], [[Osmanlı]] Türkleri, [[Altınordu]] Tatarları ve Moğollar hakimiyet kurmuştur. 13. yüzyılda Venedikliler ve Cenevizliler tarafından kısmen kontrol altına alındı​​; bunu izleyen dönemde sırasıyla 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar [[Kırım Hanlığı]] ve [[Osmanlı İmparatorluğu]], 18. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar [[Rus İmparatorluğu]], [[İkinci Dünya Savaşı]] sırasında [[Almanya]] ve daha sonra 20. yüzyılın geri kalanında [[Sovyetler Birliği]] içinde [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]] ve [[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]].


Kırım şu an Ukrayna yasalarına göre Kırım Anayasası tarafından yönetilen özerk bir parlamenter cumhuriyettir. Yarımadanın merkezinde bulunan [[Akmescit]] idari yönetim merkezinin bulunduğu başkenttir. Kırım'ın yüzölçümü 26.200 kilometrekaredir ve nüfusu 2007 yılı itibariyle 1,973,185'dir.
Kırım şu an Ukrayna yasalarına göre Kırım Anayasası tarafından yönetilen özerk bir parlamenter cumhuriyettir. Yarımadanın merkezinde bulunan [[Akmescit]] idari yönetim merkezinin bulunduğu başkenttir. Kırım'ın yüzölçümü 26.200 kilometrekaredir ve nüfusu 2007 yılı itibariyle 1,973,185'dir.
107. satır: 107. satır:


== İsminin kökeni ==
== İsminin kökeni ==
Kırım, adını [[Altın Orda Devleti]]'nin Kırım eyaleti başkenti olarak orijinal haliyle ''Qırım'' (bugünkü [[Eski Kırım]]) şehrinden alır. Qırım, Kırım Tatarcası ile "tepem" anlamına gelir (qır-tepe,ım-benim). Ancak, Qırım kelimesinin etimolojik olarak diğer sürümleri de bulunmaktadır.
Adını [[Altın Orda Devleti]]'nin Kırım eyaleti başkenti olarak orijinal haliyle ''Qırım'' şehrinden alır. Qırım Kırım Tatarcası ile "tepem" anlamına gelir (qır-tepe,ım-benim). Ancak, Qırım etimolojik olarak diğer sürümleri de bulunmaktadır.


== Coğrafya ve iklim ==
== Coğrafya ve iklim ==
209. satır: 209. satır:


[[Kategori:Kırım| ]]
[[Kategori:Kırım| ]]

{{Link SM|sv}}
{{Link SM|tt}}

Sayfanın 03.31, 28 Şubat 2015 tarihindeki hâli

Bu madde hem Ukrayna içerisinde yer alan özerk cumhuriyeti hem de Rusya'nın federal birim olarak topraklarına kattığı bölgeyi kapsamaktadır. 2014 yılında kısa süreliğine bağımsızlığını ilan eden ülke için Kırım Cumhuriyeti maddesine bakınız. Başlığın diğer anlamları için Kırım sayfasına bakınız.
Natasha burada ahmaklar yalan
(Автономная) Республика Крым (Rusça)
(Автономна) Республіка Крим (Ukraynaca)
Qırım (Muhtar) Cumhuriyeti (Kırım Tatarcası)
Kırım (Özerk) Cumhuriyeti
Natasha burada ahmaklar yalan bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Natasha burada ahmaklar yalan haritadaki konumu
Kırım Özerk Cumhuriyeti konumu
BaşkentSimferopol
Resmî dil(ler)Rusça, Kırım Tatarcası, Ukraynaca
Yüzölçümü
• Toplam
26.100 km2
Nüfus
• Sayılan
1.964.544 [1]
• Yoğunluk
76/km2
Para birimiGrivna, Ruble
Zaman dilimiUTC+2 (UTC)
• Yaz (YSU)
UTC+3 (UTC)
Telefon kodu+380-65
İnternet alan adı.ua

Natasha burada ahmaklar yalan ya da Kırım Cumhuriyeti, Karadeniz'ın kuzeyinde bulunan Kırım yarımadası üzerine kurulu Rusya Federasyonu ile Ukrayna arasında ihtilafa neden olan alt ulusal birim. Ukrayna tarafından ülkenin en güney bölgesi ve tek özerk cumhuriyeti olarak görülen bölge Kırım Özerk Cumhuriyeti olarak adlandırılmaktadır. Rusya Federasyonu ise bölgeyi yaşanan Kırım krizi sonucu kendi federal yapısı içerisinde yer almakta olan Kırım Federal Bölgesi'ne bağlı bir bölge olarak görmekte olup, federal birimi Kırım Cumhuriyeti olarak adlandırmaktadır.[2][3][4] Kırım Parlamentosu 6 Mart 2014 tarihinde Rusya'ya katılma kararı almıştır.[5] 16 Martta yapılan, Kırım Tatarlarının boykot ettiği referandumda çıkan %96.8'lik Rusya'ya bağlanma kararıyla Ukrayna'dan bağımsızlık ilan ederek Rusya'ya bağlanmak üzere başvuruda bulunuldu.[6] Rusya tarafından Kırım'ın bağımsızlığı tanındı.[7] Bölge Rusya'ya bağlanmasına rağmen uluslararası alanda hâlâ Ukrayna'ya bağlı bir bölge olarak görülmektedir.

Kırım toprakları tarihi boyunca birçok kez fethedilmiş kontrol altına alınmıştır. İlk zamanlar Kırım'da Kimmerler, Antik Yunanistan, İskitler, Gotlar, Hunlar, Bulgarlar, Hazarlar, Kiev Rus 'devlet, Bizans Yunanlıları, Kıpçaklar, Osmanlı Türkleri, Altınordu Tatarları ve Moğollar hakimiyet kurmuştur. 13. yüzyılda Venedikliler ve Cenevizliler tarafından kısmen kontrol altına alındı​​; bunu izleyen dönemde sırasıyla 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Kırım Hanlığı ve Osmanlı İmparatorluğu, 18. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar Rus İmparatorluğu, İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya ve daha sonra 20. yüzyılın geri kalanında Sovyetler Birliği içinde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ve Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti.

Kırım şu an Ukrayna yasalarına göre Kırım Anayasası tarafından yönetilen özerk bir parlamenter cumhuriyettir. Yarımadanın merkezinde bulunan Akmescit idari yönetim merkezinin bulunduğu başkenttir. Kırım'ın yüzölçümü 26.200 kilometrekaredir ve nüfusu 2007 yılı itibariyle 1,973,185'dir.

Bölgede orta çağın sonunda Kırım Hanlığı'nı oluşturan Kırım Tatarları şimdi nüfusun yaklaşık %13'ünü oluşturarak etnik azınlığa dönüşmüştür. Kırım Tatarları Joseph Stalin hükümeti tarafından zorla Orta Asya'ya sürgün edildi. Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra bazı Kırım Tatarları bölgeye geri dönmeye başladılar.[8]

İsminin kökeni

Adını Altın Orda Devleti'nin Kırım eyaleti başkenti olarak orijinal haliyle Qırım şehrinden alır. Qırım Kırım Tatarcası ile "tepem" anlamına gelir (qır-tepe,ım-benim). Ancak, Qırım etimolojik olarak diğer sürümleri de bulunmaktadır.

Coğrafya ve iklim

Kırım Karadeniz'in kuzeyinde Azak Denizi'nin güneyinde bir yarımadadır. Kerç yarımadası ile doğuya doğru uzanır. Kuzeye doğru çorak bozkırlar hafif engebeler ile 1000-1500 metreye doğru yükselir. Dikenli fundalıkları, koyun, keçi üretimiyle Akdeniz'i andırır. Güney yamaçları sert eğimlerle, kayalık körfezlere iner. Kuzey rüzgarlarına kapalı olan bu alanda Akdeniz iklimi egemendir. Ortalama sıcaklık Yalta'da 13C° dir ve yılın ancak 70 günü yağmurludur; fakat kışları oldukça serttir. Yağışlar kış ve sonbahar mevsiminde olur. Eskiden Ukrayna topraklarına Perekop yarımadası ile bağlanmakta olup yapılan kanalla Ukrayna ile fiziki bir bağlantısı kalmamıştır.

Tarih

430'dan sonraki yıllarda, Attila'nın amcası Aybars'ın hâkimiyetine giren Alanlar'ın, daha 3. asırda kurulan Sudak (Soğdak) Aradav'da (sonraları Feodosya, Kaffa ve Kefe adlarını aldı) şehirlerini almasıyla Kırım Yarımadası'nın Türk tarihi ile ilgisi başlamıştır. Hun Türk İmparatorlu'ğunun yıkılışından sonra Kuban, Azak ve Don nehri ağızlarında çeşitli Türk boyları ve bunlar arasında Bulgar Türkleri oturuyordu. 6. asrın son yarısında Avarlar ve diğer Türk boylarının akınları olmuştur. Kersones, Sudak ve Kerç bunlara karşı Bizans'ın dayanak noktaları idi. 7. asırda Kırım'ın bozkırları Hazar Türkleri'nin idaresine geçti. Bunlar Kırım'ı, Göktürkler'de olduğu gibi Tudun veya Todun ünvanlı valilerle yönetiyorlardı. Kırım, daha sonra 8. yüzyılda ise Hazarlar'ın bir vilâyeti oldu. Hazarlar'ın yıkılışından sonra da Kırım, Hazarya veya Gazarya adında küçük bir devlet olarak kalmış, 10. yüzyılda Azak Denizi ile birlikte Karadeniz'e de Hazar Denizi denilmiştir. 1083'de bu küçük Türk devleti halâ yaşıyordu. Selçuklu Emîri Hüsameddin Çoban, 1221'de Kırım seferinde, bu Hazar bölgesinde Sudak çevresinde Kıpçıklar ve onların müttefiki Ruslarla savaşmıştır. Hazarlar'dan sonra Peçenekler, daha sonra da Kıpçaklar komşu bozkırları ve Kırım'ı alarak buraya yerleştiler. Kültürlerini bugün de koruyan Karaim Türkleri Hazarlar'dan gelmekte olup, daha 11. yüzyılda bunların Türkçe Tevrat örnekleri vardı.

1227'de Cengiz Han'ın ölümünden sonra kurulan Moğol Hakanlığı zamanında, Cengiz'in büyük oğlu Cuci'nin oğlu Batu Han 1227 -1256 yıllarında büyük bir ordu ile Doğu Avrupa'yı alıp Altın Orda Devleti'ni kurdu. 1241'de Batu Han İdil Nehri'nin aşağı yatağında ve kıyısında kurduğu Orda (karargâh), Saray (Volga'daki Eski Saray) adını alarak kısa zamanda en önemli siyasî ve ticarî merkez oldu. Şeklen Karakurum'a bağlı olarak Batu Han'ın hâkimiyeti 1256'da ölümüne kadar sürmüştür. Bundan sonra gelen küçük kardeşi Berke Han'ın (1256-1266) Müslümanlığı kabul etmesiyle, ülkede İslâm yayılmaya başlamıştır. Berke Han zamanında Altın Orda en parlak devrini yaşamıştır. Batu Han'ın kurduğu Saray şehrine «Taht İli» denirdi. Bu şehir Berke Han zamanında daha elverişli bir yere nakledilerek Yeni Saray veya Saray Berke adını aldı. Özbek Han zamanında (1313-1340) İslâm dini, 1320'den sonra büsbütün kuvvetlendi.

1239'da Altın Orda (Kıpçak Hanlığı) gelince, kıyılar dışında bütün Kırım yarımadası bir Türk ülkesi halinde idi. Kuzeyde Hazarlar ve Kıpçaklar zamanında Kırım limanları, iç muhtariyetlerini korumak şartıyla yüzyıllar boyu Bizans'a bağlı kaldılar. Fakat Karadeniz ticareti Venedikliler'in, sonra 1261'de Mihail Paleologos'a yardımlarına karşılık Cenevizlilerin eline geçti. 1266'da Altın Orda hanı Men-gü Timur'dan ticaret için Kefe'de yerleşme müsaadesi aldılar ve sahillerde başka koloniler kurdular. 1381'de de bir anlaşma ile buralardaki hâkimiyetlerini Altın Orda Devleti'ne tasdik ettirdiler. İç tarafta Eski Kırım veya Salgat (Solhat), Altın Orda genel valilerinin oturduğu yer olup, Kefe'den sonra yarımadanın en önemli ticaret merkezi idi. Kefe'de ise Han adına Müslümanlar'ın işine bakan bir Bas-kak ile bir Tamgacı (gümrükçü) bulunuyordu. Kırım yarımadasının yalı boyu bölgesi tamamiyle Ceneviz kolonisi olmakla beraber, 1475'de Osmanlı hâkimiyetine geçinceye kadar Türk Hazarlar'ın bir hatırası olarak Hazariye (veya Gazariya) adını koruyordu.

XIII. ve XIV. y.y.'larda Altın Orda, siyasî, iktisadî ve kültür bakımından Türk dünyasının en önemli bir ülkesi idi. Özbek Han'ın hanımlarından biri Andronikos Paleologos'un kızı idi. Böylece Bizans-la sonra Memlûkler, Osmanlılar, Litvanya ve Lehistan devletleriyle yakın münasebet kurmuşlardı. Ayrıca Yıldırım Bayezit ve Toktamış arasında Timur tehlikesine karşı yakın dostluk vardı. Toktamış (1376-1396) onların son büyük hakanı olmuş, Timur tarafından Saray şehri yıkılıp ahalisi kılıçtan geçirilmiştir.

1357'de Altın Orda hanlarından Canibek'in ölümünden sonra taht kavgaları, 1391 ve 1395 Timur - Toktamış savaşları sonunda Kıpçak İli zayıf düşmüş ve 1502'de bu devlet son bulmuş, yerinde Kırım, Kazan, Sibir, Astarhan hanlıkları ve Nogay Mirzalığı doğmuştur.

Böylece, XIV. y.y. sonlarına kadar Altın Orda idaresinde kalan Kırım'da, 1395'lerde Cengiz soyundan Cuci'nin oğlu Tokay Timur'dan gelen Baştimur sikkelere kendi adını da koydurmuştu. Onun oğulları Kırım'da ayrı bir Hanlık kurmayı başarmışlardır. Fakat Don - Dinyeper arasında uzanan Kırım Hanlığı'nın gerçek kurucusu Hacı Giray'ın kendi adını taşıyan en eski tarihli sikkesi 845 (1442) yılından kalmadır. 1454'den itibaren Bahçe Saray bunların merkezi idi. 1466'da Hacı Giray ölünce oğulları taht kavgası ve karışıklık çıkardılar. Fatih Sultan Mehmet 1475'de Gedik Ahmet Paşa'yı kuvvetli bir donanma ile gönderip Kefe'yi ve Kırım sahillerindeki Cenevizliler'e ait bütün limanları feth ettirdi. Cenevizliler tarafından hapse atılan Mengli Giray kurtarılıp hanlığa getirilerek Osmanlı sultanına tâbi olmayı kabul etti. Mengli Giray ile yerleşen Kırım Hanlığı ilk defa 1484'de Sultan II. Bayezit'in Akkirman seferine katılarak işbirliği yapmıştır. Yavuz Sultan Selim'e kızını vermiş olan Mengli Giray, ona askerî destek sağlayarak tahta geçmesine yardım etmiştir. Bundan sonra hanlar sultanın özel fermanları ile tasdik olunurdu. Fakat Rusya kuvvetlenince, 300 yıl boyunca kendi hanları idaresinde ve Osmanlı İmparatorluğu içinde yaşayan Kırım Hanlığı'na göz dikmiş, 1736'da Kırım yarımadasına girerek Bahçe Saray'da iki bin evi ve Han Sarayı'nı yakmış, Selim Giray'ın kurduğu zengin kitaplık da mahvolmuş, Kalgay'lar'ın merkezi Akmescit de yakılmıştır. Bundan sonra Şahin Giray ihanetle Rusya'ya kaçıp onlara sığındığından 1774'de Kaynarca Antlaşması ile Rusya Kırım'ın istiklâlini ve tarafsızlığını Osmanlı Devleti'ne kabul ettirdikten sonra 1783'de de Kırım'ı kesinlikle ilhak etmiştir. 1917'de Kırım Türkleri bağımsızlıklarını ilân edip devlet kurdularsa da 1920 sonlarında ihtilâl kuvvetleri gelince durum değişmiş, ilk dünya savaşından sonra 19 Ekim 1921'de muhtar Sovyet cumhuriyetleri arasına katılmıştır. İkinci Dünya Savaşında bazı Kırımlıların Alman kuvvetlerine katıldığı ileri sürülerek bütün Kırım halkı önce Sibirya'ya, sonra Orta Asya steplerine sürgün edilmiştir.

1954 yılında, Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti Prezidyumu, Kırım bölgesini Ukrayna'ya verdi.

Ukrayna, 1991 yılında Kırım'ın özerk statüsünü teyit etmiş ve tüm Kırım Tatarlarının sürgünden dönmesine izin vermiştir. Sürgünden dönüşler tamamlanmamış olup, azalarak devam etmektedir.

16 Mart 2014 tarihinde yapılan referandumda halka iki soru soruldu. Sorular, "Rusya'ya bağlanmaya razı mısınız?" ve "1992 yılı Kırım Anayasası'nın yeniden yürürlüğe girmesi ve Kırım'ın Ukrayna'nın bir parçası olmasına razı mısınız?" idi. Referandum yapılmasının hukuk dışılığından, tarihin öne alınmasına kadar çok tartışmalı olan ve dünyanın tamamına yakını tarafından hâlen tanınmayan bu referandumun sonucuna göre Kırım Özerk Cumhuriyeti ezici bir çoğunluğun oyuyla Rusya Federasyonu'na bağlanmayı kabul etti.[9]

Hemen iki gün sonra 18 Martta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kırım ve Sivastopol'un Rusya'ya bağlanması ve yeni federal bölgeler oluşturulması anlaşmasını imzaladı.[10] Daha sonra anlaşma metni Anayasa Mahkemesi tarafından onaylandıktan sonra parlamentonun alt ve üst kanatlarında görüşülüp kabul edildikten sonra yürürlüğe girdi ve konu Rusya açısından resmileşmiş oldu.[11]

2 Mayıs 2014 tarihinde Moskova üzerinden Kırım'a gitmek isteyen Kırım Tatarlarının lideri ve Ukrayna milletvekiliMustafa Abdülcemil Kırımoğlu, önce Moskova Havaalanında alıkondu, ardından Kiev'den geldiği uçakla Ukrayna'ya geri gönderildi.[12] Bunun üzerine ertesi gün Kırım'ın Ermenipazar sınır kapısına gelen Kırımoğlu'na yine giriş izni verilmedi. Karşılamaya gelen 5 bin kadar Kırım Tatarı'nın zorla barikatları aşması üzerine ara bölgede miting düzenleyen Kırımoğlu, kan dökülmesini önlemek için sakin davranma çağrısı yaparak, teslim olunmamasını, mevcut rejimle mücadele edilmesi gerektiğini söyledi.[13] Kırımoğlu'nun ülkeye girişinin yasaklandığı ilan edildi.[14] 6 Mayıs tarihinde ise, Kırımoğlu'nun Kırım’a alınması için binlerce Kırım Tatarı'nın sınırda eylem ve gösteri düzenlemesini "Radikal unsurların toplum düzenini bozma girişimi" ilan eden Vladimir Putin'in Kırım'a atadığı savcı Natalia Poklonskaya, Rusya Soruşturma Komitesi ile Rusya Federal Güvenlik Servisi'nden (FSB) eylemi düzenleyen kişilerin yakalanması ve cezalandırılmasını talep etti. Ayrıca savcı Poklonskaya, "Refat Çubarov ve Kırım Tatarlarının eylemlerine son vermemeleri durumunda Kırım Tatar Millî Meclisi'nin kapatılacağı" uyarısında da bulundu.[15]

Demografi

Nüfus

Kırım'ın 2005 nüfus sayımı sonuçlarına göre nüfusu 1.994.300 idi. 1989-2001 yılları arasında Kırım'ın nüfusu 396.795 (1989 yılı nüfusunun %16,33'ü) azalmıştır. Kırım Tatarları gibi grupların geri dönüşlerine karşın 2001-2005 arasında daha 239.400 (2001 yılı nüfusunun %2'si) azalmıştır.

2001 Ukrayna nüfus sayımına göre, Kırım'ın nüfusu 2.033.700 idi.[16]

2001 nüfus sayımına göre Kırım Tatarlarının bölgelerdeki dağılım yüzdeleri.

Etnik gruplar

Ülke nüfusunun büyük çoğunluğu Rus olmakla birlikte, ülkede Ukraynalılar ve Kırım Tatarları oldukça büyük nüfusa sahiptir. Ruslar: %58,32; Ukraynalılar: %24,32; Kırım Tatarları: %12,1; Beyaz Ruslar: %1,44; diğer Tatarlar: %0,54; Ermeniler: %0,43; ve Yahudiler: %0,22.[17]

Diğer azınlık grupları: Polonyalılar, Moldovalılar, Azeriler, Özbekler, Koreliler, Yunanlar ve Karadeniz Almanları, Çuvaşlar, Romanlar, Bulgarlar ve Gürcüler'dir.

Dilleri

Devletin resmi dili Ukrayna dili'dir; ancak devlet işlemleri sıklıkla Rusça ile yürütülmektedir. Eğitim ve devlet işlerindeki Ukraynacalaştırma girişimi fazla başarılı olamamıştır.[18] Geniş ölçüde konuşulan diğer dil de Kırım Tatarcası'dır. Nüfus sayımına göre, Kırım sakinlerinin ana dilleri: %77 Rusça, %11,4 Kırım Tatarcası ve %10,1 Ukraynaca.[19]

Bölgeler ve şehirler

Kırım'ın bölgeleri

Başlıca şehirleri ve nüfusları

Şablon:Kırım şehirleri

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Kırım Özerk Cumhuriyeti Nüfus Bilgisi Ukrayna Devlet İstatistik Komitesi (1 Nisan 2010) (İngilizce)
  2. ^ Regions and territories: The Republic of Crimea
  3. ^ Autonomous Republic of Crimea
  4. ^ Government Portal of The Autonomous Republic of Crimea
  5. ^ "Ukraine crisis: Crimea MPs vote to join Russia". bbc.com. Erişim tarihi: 6 Mart 2014. 
  6. ^ Hacıoğlu, Nerdun (17 Mart 2014). "Kırım bağımsızlık ilan edip, Rusya'ya başvurdu". Hürriyet. Erişim tarihi: 18 Mart 2014. 
  7. ^ "Rusya Kırım Cumhuriyeti'ni tanıdı". Sabah. 17 Mart 2014. Erişim tarihi: 18 Mart 2014. 
  8. ^ Pohl, J. Otto. The Stalinist Penal System: A Statistical History of Soviet Repression and Terror. Mc Farland & Company, Inc, Publishers. 1997. 23.
  9. ^ Kırım'daki referandum, Hürriyet
  10. ^ Kırım Rusya'ya bağlandı, Milliyet.
  11. ^ Kırım resmen Rusya'ya bağlanıyor, Türkiye Gazetesi.
  12. ^ http://www.dunyabulteni.net/haberler/296996/kirimoglu-rusyaya-alinmadi-kirima-gidisi-engelleniyor Kırımoğlu Rusya'ya alınmadı, Kırım'a gidişi engelleniyor], Dünya Bülteni.
  13. ^ Crimean News.
  14. ^ Kırımoğlu'nun artık Kırım'a girişi yasak, Anayurt Gazetesi.
  15. ^ Putin'in savcısı Kırım Tatarlarına savaş açtı, Hürriyet.
  16. ^ Regions of Ukraine / Autonomous Republic of Crimea (2001 Ukrayna nüfus sayımı)
  17. ^ title= Results / General results of the census / National composition of population (bakınız: 2001 Ukrayna nüfus sayımı)
  18. ^ 'Yushchenko Appeals to Crimean Authority Not to Speculate on Language', Ukrayinska Pravda (25 Mart 2007)
  19. ^ General results of the census / Linguistic composition of the population / Autonomous Republic of Crimea (bakınız: 2001 Ukrayna nüfus sayımı)
Vikikitap
Vikikitap
Vikikitapta bu konu hakkında daha fazla bilgi var:

Şablon:Türk halklarının bulunduğu ülke ve bölgeler

Şablon:Link SM Şablon:Link SM

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kırım_Özerk_Cumhuriyeti&oldid=15139135" sayfasından alınmıştır