Çağlayan, Uzundere
| Çağlayan | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Çağlayan Çağlayan'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Uzundere |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 983 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 290 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25440 |
Çağlayan, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahallenin eski adı Tev'dir. Gürcüce bir yer adı olan Tevi (თევი), Gürcü dilinin güney diyalektlerinde "ta" (თა) olarak geçen ve dağ / tepe anlamına gelen "mta" (მთა) kelimesinden gelen Mtevi'den (მთევი) değişime uğramıştır.[5] Mtevi / Tevi'nin "dağlar" anlamındaki "mtebi" (მთები) kelimesiyle eşanlamlı kullanıldığı anlaşılmaktadır.[6] Bu yer adı Türkçeye Tiv / Tev olarak girmiştir.[7][8]
Tevi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu böleyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirdi. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinde köyde 27 hanede 75 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Tevi köyünün nüfusunun yaklaşık 150 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Tev köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Tiv (تیو) biçiminde kaydedilmiştir. Bu tarihte köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasının Azort nahiyesine bağlıydı.[7] 1935 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahip olup nüfusu 180 kişiden oluşuyordu.[8] Tevi veya Tev "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Çağlayan olarak değiştirildi. Nitekim 1950 genel nüfus sayımında Tev olarak geçen köy, 1955 genel nüfus sayımında Çağlayan olarak kaydedilmiştir.[10][11] 1965 genel nüfus sayımında Çağlayan köyünün nüfusu 498 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 159 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Daha önceleri Erzurum ili Tortum ilçesine bağlı olan köy, 1987 yılında, yeni kurulan Erzurum ili Uzundere ilçesine bağlanmıştır.[13] 1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Uzundere Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[14]
Tev tarihsel yapılar açısından dikkat çekicidir. Köyde iki kilise, bir kale ve bir kule kalıntısı mevcuttur. İlk kilise köyün merkezinin 2 km doğusunda yer alır. Bu kiliseden geriye sunağın bir bölümü kalmıştır. İkinci kilise köyde meyve bahçesinde bulunmaktadır. Kaba taş ve harç kullanılarak inşa edilmiş olan yapının kuzeydoğu bölümü günümüze ulaşmıştır. Köydeki kale, köyün merkezinin 500 m kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Büyük bir kale olan Tevi Kalesi, kabaca yontulmuş taşlarla harç kullanılarak inşa edilmiştir. Kaleden geriye su kuyusu ve duvarlar kalmıştır. Yaklaşık iki metre kalınlığından olan duvarların günümüze kalan kısımlarının yüksekliği 7 metreyi bulmaktadır. Köyün merkezinin 300 metre güneydoğusunda yer alan kalıntılar köylülerin verdiği bilgiye göre bir kuleye aittir.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 111 km, Uzundere ilçe merkezine 25 km uzaklıktadır [16] Mahalle, Uzundere'nin kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Yusufeli-Uzundere) devlet yoluna, Tortum Şelalesi yakınında 3,3 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[17] .
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 290[1] |
| 2021 | 329[1] |
| 2020 | 359[1] |
| 2019 | 366[1] |
| 2018 | 358[1] |
| 2017 | 362[1] |
| 2016 | 377[1] |
| 2015 | 396[1] |
| 2014 | 435[1] |
| 2013 | 370[1] |
| 2012 | 365[2] |
| 2011 | 343[2] |
| 2010 | 339[2] |
| 2009 | 354[2] |
| 2008 | 353[2] |
| 2007 | 392[2] |
| 2000 | 473[2] |
| 1990 | 553[18] |
| 1985 | 506[19] |
| 1965 | 498[20] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Uzundere Çağlayan Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Caglayan, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Çağlayan rakım". Çağlayan rakım. 3 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 820. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Mamia Pağava, "Gezi Günlükleri" (Gürcüce), Çorohi dergisi, 2019, say: 6, s. 89. 19 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISSN 0134-3459
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ a b Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 96. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ 1950 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1954, s. 177.
- ^ 1955 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1961, s. 213.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 264.
- ^ "3392 sayılı Kanun". Resmî Gazete. 19 Haziran 1987. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s 108-110". 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2020.
- ^ "Çağlayan Mahallesi". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Çağlayan to Tortum Şelalesi". Çağlayan to Tortum Şelalesi. 3 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.