Altınçanak, Uzundere
| Altınçanak | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Altınçanak Altınçanak'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Uzundere |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 26,94 km² |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 146 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25440 |
Altınçanak, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Altınçanak köyünün eski adı İsi'dir. Gürcüce İsi (ისი) şeklinde yazılan bu yer adı Türkçeye İs olarak girmiştir. Nitekim 1574 tarihi Osmanlı mufassal defterinde, 1835 tarihli nüfus defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde İs (ایس) biçiminde yazılmıştır.[5][6][7]
İsi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcü krallığı döneminde, 9. yüzyılda inşa edilmiş Gürcü kilisesi İsi Kilisesi de buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[8][9]
İsi köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre köy, Oltu sancağının Haho (Hahuli) nayihesine bağlıydı. Köyün nüfusu 58 Hristiyan haneden oluşuyordu.[5] 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre ise köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlıydı. Bu tarihte köyde 25 hanede 62 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, İsi köyünün nüfusunun yaklaşık 124 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[6]
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1917 yılında İsi köyünde bulunmuş, Othta Çayı'nın sağ kıyısında yer alan İsi köyündeki İsi Kilisesi'nin yıkılmış halde olduğunu yazmıştır. Bu sırada içi toprakla dolmuş olan kilise samanlık ve meyve kurutmak için kullanılıyordu.[9]
İsi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "İs" adıyla Erzurum vilayetinin Tortum kazasının Azort nahiyesine bağlıydı.[7] 1935 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahip olup nüfusu 118 kişiden oluşuyordu.[10] İsi veya İs "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Altınçanak olarak değiştirilmiştir.[11] 1965 genel nüfus sayımında Altınçanak köyünün nüfusu 228 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 18 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Daha önceleri Erzurum ili Tortum ilçesine bağlı olan köy, 1987 yılında, yeni kurulan Erzurum ili Uzundere ilçesine bağlanmıştır.[13] 1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Uzundere Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[14]
Altınçanak köyündeki İsi Kilisesi, yerleşimin dış kısmında yer alır. Dolgu duvar tekniğinde kareye yakın kabaca yontulmuş taşlarla inşa edilmiştir. Kuzey duvarı yıkılmıştır. Günümüzde bir evin parçası haline getirilmiş olan kalan kısımlar ev sahibi tarafından farklı amaçlarla kullanılmaktadır.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 98 km, Uzundere ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır.[16] Mahalle, Uzundere'nin kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Yusufeli-Uzundere) devlet yoluna, Denizbaşı Mevkii'nde, 1,7 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[17] .
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 146[1] |
| 2021 | 156[1] |
| 2020 | 157[1] |
| 2019 | 155[1] |
| 2018 | 174[1] |
| 2017 | 181[1] |
| 2016 | 185[1] |
| 2015 | 173[1] |
| 2014 | 177[1] |
| 2013 | 244[1] |
| 2012 | 154[2] |
| 2011 | 167[2] |
| 2010 | 176[2] |
| 2009 | 194[2] |
| 2008 | 206[2] |
| 2007 | 184[2] |
| 2000 | 240[2] |
| 1990 | 306[18] |
| 1985 | 332[19] |
| 1965 | 228[20] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Uzundere Altınçanak Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Altınçanak alan". Altınçanak alan. 1 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Altincanak, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ a b Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 94. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b "Yunus Özger, "XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, Sayı: 2, s. 113-128". 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2023.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Ardahan, Erzurum İli ve İlçelerinde Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - 2006", 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2008, 1. Cilt, s. 263. 10 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3315-3
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırma Gezisi (1917 წლის არქეოლოგიური ექსპედიცია სამხრეთ საქართველოში), Tiflis, 1960, s. 72". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 39". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 264.
- ^ "3392 sayılı Kanun". Resmî Gazete. 19 Haziran 1987. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 119 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Altınçanak Mahallesi". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Altınçanak to Denizbaşı". Altınçanak to Denizbaşı. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.