Gölbaşı, Uzundere
| Gölbaşı | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Gölbaşı Gölbaşı'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Uzundere |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 39,83 km² |
| Rakım | 1107 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 341 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25440 |
Gölbaşı, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Gölbaşı köyü ile Çmalıyamaç köyünün eski ortak adı Oşki'dir. Oşki'nin etimolojisine dair iki farklı görüş vardır: Kaha Şengelia ve Valeri Silogava'ya göre “ოშკი / ოშქი” (oşki), Megrelce "შქა" (şka) kelimesinden türemiştir ve “şka” "ortada olan" anlamına gelir.[5] Merab Çuhua'ya göre ise, “ოშკი” (oşki), Lazca bir kelimedir ve Gürcücesi ასკილი (asḳili) olan “kuşburnu” anlamına gelir.[6] Bugün Çamlıyamaç köyünün eski adı olan Oşki Türkçe kaynaklarda, "katedral" anlamına gelen Ermenice "vank" kelimesinin eklenmesiyle Oşkvank veya Öşkvank'a dönüşmüş, Gölbaşı'nın eski adı ise, Oşk olarak kalmıştır. Nitekim bu yer adı 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Oşk veya Öşk (اوشك) şeklinde geçer.[7][8]
Oşki köyü, tarihsel Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar köyün bulunduğu bölgeyi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcü mimarisinin en önemli yapılarından biri olan ve 10. yüzyılın ikinci yarsında inşa edilen Oşki Kilisesi ve manastırı, Oşki'nin önemli eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[9]
Oşki köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Oltu sancağının Hahuli (Haho) nahiyesinin köylerinden biriydi. Büyük bir yerleşim olan köyün nüfusu bu tarihte 233 haneden oluşuyordu. İki hane Müslüman olmuş, 231 hane ise Hristiyan olarak kaydedilmiştir.[10]
Oşki köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Oşki Kilisesi'nin bulunduğu yerleşim Oşkvank veya Öşkvank, bugünkü Gölbaşı'nın eski adı ise Oşk veya Öşk şeklinde geçer. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit ettiği bu tarihte, Tortum sancağına bağlı olan köyde 36 hanede 150 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Oşkvank köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 300 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7][11]
Oşki köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlı Azort nahiyesinin köylerinden biriydi.[8] 1935 genel nüfus sayımı sırasında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 506 kişiden oluşuyordu.[12] Oşki veya Öşk Türkçe olmadığı için için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanun uyarınca Gölbaşı olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Çamlıyamaç köyünde 668 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 144 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Gölbaşı köyü, 1987 yılında, yeni kurulan Erzurum ili Uzundere ilçesine bağlanmıştır.[15] 1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Uzundere Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[16]
Gölbaşı köyünde, Oşki Manastırı'nın korunması işlevi de olan Oşki Kalesi yer alır. Orta mahallenin 500 metre doğusunda, ulaşımı zor bir kayanın üzerinde, kaba yontulmuş taşlar ve kireç harcıyla inşa edilmiştir. Günümüze ulaşan duvar kalıntılarından orta büyüklükte bir kale olduğu anlaşılmaktadır. Kalan duvarların yüksekliği 2,5 metreyi bulur. Oşki Kalesi’nin içinde bir kilise ile bir su toplama havuzunun kalıntıları bulunmaktadır.[17]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 99 km, Uzundere ilçe merkezine 13 km uzaklıktadır [18] Mahalle, Uzundere'nin kuzeyinde olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Yusufeli-Uzundere) devlet yoluna, Denizbaşı Mevkii'nde 4,5 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[19] .
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 341[1] |
| 2021 | 349[1] |
| 2020 | 362[1] |
| 2019 | 360[1] |
| 2018 | 379[1] |
| 2017 | 380[1] |
| 2016 | 380[1] |
| 2015 | 397[1] |
| 2014 | 408[1] |
| 2013 | 412[1] |
| 2012 | 415[2] |
| 2011 | 418[2] |
| 2010 | 415[2] |
| 2009 | 426[2] |
| 2008 | 435[2] |
| 2007 | 452[2] |
| 2000 | 562[2] |
| 1990 | 761[20] |
| 1985 | 786[21] |
| 1965 | 668[22] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Uzundere Gölbaşı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Gölbaşı alan". Gölbaşı alan. 1 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Golbasi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ V.Silogava, K. Şengelia, Tao-Klarjeti, Kafkas Üniversitesi, Tiflis, 2006, s. 186, 999 40-861-7-0
- ^ Merab Chukhua, Georgin-Circassian-Abkhaz Etymological Researches [მერაბ ჩუხუა, ქართულ-ჩერქეზულ-აფხაზური ეტიმოლოგიური ძიებანი] — Tiflis, 2017. — s. 101, 9789941461743
- ^ a b "Yunus Özger, "XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, Sayı: 2, s. 113-128". 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 38, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 94. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 96. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 737". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 264" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ocak 2024.
- ^ "3392 sayılı Kanun". Resmî Gazete. 19 Haziran 1987. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 117 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Gölbaşı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Gölbaşı to Denizbaşı". Gölbaşı to Denizbaşı. 3 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.