Çaybaşı, Uzundere
| Çaybaşı | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Çaybaşı Çaybaşı'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Uzundere |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 17,56 km² |
| Rakım | 1095 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 153 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25440 |
Çaybaşı, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kentsel mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Çaybaşı'nın eski adı Çala ya da Cala'dır. Gürcüce bir yer adı olan Çala (ჭალა), dere veya dere kenarındaki verimli toprak, Eski Gürcücede ise orman anlamına gelir.[5] Bu yer adı Türkçe kaynaklara Cala şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Cala (جالا) olarak geçer.[6][7] Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda başka yerleşimlerin de adı olan Çala (ჭალა), 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde "Çala" (چالا) şeklinde de yazılmıştır.[8]
Çala köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Bir köy kilisesi olan Çala Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır.[9]
Çala köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinde köyde 11 hanede 24 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Çala köyünün nüfusunun yaklaşık 48 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[6][10]
Çala, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlı Azort nahiyesinde yer alıyordu.[11] 1935 yılında "Cala" adıyla kaydedilmiş olan köy, 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 33 kişiden oluşuyordu.[12][13] Cala, 1950 genel nüfus sayımında Azort nahiyesinin bir köyü olarak geçmekle birlikte, 1955 genel nüfus sayımında bir köy olarak yer almamıştır.[14] Bu iki tarih arasında Cala bir mahalle olarak Uzundere kasabasına bağlanmış, ardından adı da Gürcüce adına benzer biçimde Çaybaşı olarak değiştirilmiştir.
Günümüzde Uzundere kasabasının bir mahallesi olan Çaybaşı'nda, köyün Hristiyan dönemine ait kilisenin kalıntıları bulunmaktadır. Tek nefli bir yapı olan Çala Kilisesi’nin cepheleri kesme taşlarla kaplıydı ve bugüne kalan duvarlarının yüksekliği 4 metreyi bulur.[9]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 86 km, Uzundere ilçe merkezine 2,2 km uzaklıktadır.[15] Mahalle, İlçe merkezinin kuzeyindedir. Güneyinde Merkez ve Erikli mahalleleri vardır. Bu mahalleler ile sınırını 
numaralı Artvin-Erzurum devlet yolu ve Tortum Çayı belirler.[16] .
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 153[1] |
| 2021 | 103[1] |
| 2020 | 106[1] |
| 2019 | 113[2] |
| 2018 | 157[2] |
| 2017 | 83[2] |
| 2016 | 84[2] |
| 2015 | 91[2] |
| 2014 | 82[2] |
| 2013 | 91[2] |
| 2012 | 119[2] |
| 2011 | 131[2] |
| 2010 | 132[2] |
| 2009 | 99[2] |
| 2008 | 89[2] |
| 2007 | 112[2] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d "Erzurum Uzundere Çaybaşı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Çaybaşı alan". Çaybaşı alan. 1 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Çaybaşı rakım". Çaybaşı rakım. 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "ჭალა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 25 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b Yunus Özger, "XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, Sayı: 2, s. 113-128
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt: s. 119, 478". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024.
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 126. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 96. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 303.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252.
- ^ 1955 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1961, s. 213.
- ^ "Çaybaşı Mahallesi". Çaybaşı Mahallesi. 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Çaybaşı". Çaybaşı. 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.