Uzundere
Uzundere | |
---|---|
![]() Türkiye'de bulunduğu yer | |
![]() Erzurum İli Siyasi Haritası | |
Ülke | Türkiye |
İl | Erzurum |
Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
İdare | |
• Kaymakam | Bekir Özen |
• Belediye başkanı | Hilmi Aktoprak (MHP) |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 840 km² (320 mil²) |
Rakım | 1.100 m (3.600 ft) |
Nüfus (2018, 2008) | |
• Toplam | 8,744, 3,518 |
• Kır | - |
• Şehir | 7.919 |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
Posta kodu | 25440 |
İl alan kodu | 442 |
İl plaka kodu | 25 |
Uzundere, (Gürcüce: Azorti აზორტი; okunuşu: "azort'i"). Erzurum ilinin ilçesi ve bu ilçesinin merkezidir.
Eskiden Tortum ilçesine bağlı bucak merkezi olan Uzundere 1987 yılında olmuştur. Tortum Gölü veTortum Şelalesi bu ilçe sınırları içerisindedir. Nüfusunun büyük bölümünü Kıpçak, Ahıska Türkleri ve Hemşinliler oluşturur[1]. İlçe Yusufeli, Tortum, Oltu ilçeleri ile komşudur.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
İlçe 3000 yıllık bir tarihi geçmişe sahip olup, Uzundere ilçesi tarih içerisinde Hititler, İskitler, Sakalar, Persler,Doğu Roma, Sasaniler, Bagratlı Krallığı, Vaspuragan Krallığı ve Osmanlı Devleti gibi devletlerin hakimiyeti altında kalmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı Devleti hakimiyetine girmiştir. Uzundere, Erzurum ilinin kuzey kesiminde yer almaktadır. Tarihte Roma, Ermeni ve Gürcü medeniyetlerinin hakimiyeti altına giren ilçe 1458 yılında Akkoyunlu devletinin ve 1549 yılında tamamen Osmanlı hakimiyetine geçmiştir.
Uzundere İlçesi Mart 2016 yılında sakin kent unvanına sahip olmuştur. Cittaslow hareketi ile 1999’da İtalya’da başlayan sakin kent hareketi, toplumların sahip olduğu geleneksel değerlerin küresel güçler tarafından standartlaştırılmasına ve çevresel değerlerin kaybolmasına tepki olarak doğmuştur.
Mahalleler[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski köy statüsünde olan 8 mahallesi ve İlçe merkezi ile çevresindeki 8 mahalle olmak üzere toplam 18 mahallesi vardır.
Mahalleler Bilgi Tablosu[değiştir | kaynağı değiştir]
Erzurum Uzundere İlçesi Mahalleleri | ||||
Mahalle | Eski İsmi (Gürcü) | Nüfus[2] | Merkeze km | Rakım |
Altınçanak Mah. | İs | 185 | 10 | 1085 |
Balıklı Mah. | Zıhik | 533 | 18 | 1026 |
Çağlayan Mah. | Tev | 377 | 25 | 941 |
Çamlıyamaç Mah. | Öşkvank | 437 | 17 | 1342 |
Çaybaşı Mah. | Cala | 84 | 3 | 1075 |
Cevizli Mah. | Hatha | 590 | 30 | 1309 |
Cömertler Mah. | Avşen | 210 | Merkez | 1098 |
Dikyar Mah. | Üngüzek | 523 | 7 | 1289 |
Erikli Mah. | Öset | 341 | 2 | 1189 |
Gölbaşı Mah. | Öşk | 380 | 13 | 1175 |
Kirazlı Mah. | Otha | 669 | 19 | 1375 |
Merkez Mah. | Azort | 1154 | Merkez | 1098 |
Muratefendi Mah. | 261 | 3 | 1251 | |
Sapaca Mah. | Eşkisor | 310 | 9 | 1268 |
Seyitefendi Mah. | 181 | 5 | 1309 | |
Ulubağ Mah. | Hars | 1195 | 22 | 1303 |
Uzundere Mah. | 195 | 2 | 1202 | |
Yayla Mah. | 151 | 12 | 2057 |
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
İlçede genel olarak Karadeniz iklimi hakimdir.
İlçede iklim şartları, kökeni bölge dışında olan hava kütleleri ile yükseklik, bakı, dağların uzanışı gibi doğal çevre faktörlerinin etkisi altındadır. Bu nedenle, ilçenin iklim elemanlarını analiz etmeye geçmeden önce, bölge ölçüsünde etkili olan hava kütlelerini kısaca gözden geçirmek faydalı olacaktır. İlçede kış mevsiminde kuzeyde bulunan kontinental ve maritim polar hava kütlesi ile güneyden sokulan kontinental tropikal hava kütlesinin etkisi altındadır. Kuru olan bu hava kütleleri, bölgede sıcaklığın yükselmesine ve buharlaşmanın şiddetlenmesine neden olmaktadır. Bu devrenin bir diğer özelliği de, yerel olarak hava kütlesinin ısınarak yükselmesi sonucunda konveksiyonal yağışların meydana gelmesidir. Geçiş mevsimlerinde (ilkbahar-sonbahar) kuzeybatıdan sokulan maritim polar hava kütlesi ile güneyden sokulan tropikal hava kütlesinin karşılaşmasıyla cepheler teşekkül etmekte ve sık sık frontal yağışlar görülmektedir. İlçemizin iklim tipinin belirlenmesinde, genel olarak büyük hava durumları etkili olurken; yeryüzü şekilleri de bu iklim tipinin değişikliğe uğramasına neden olmaktadır. Ortalama sıcaklık 11 derecedir. İlçede yükseltinin 1000 m ye kadar düştüğü Balıklı, Gölbaşı, Çağlayanlı, Altınçanak köylerinde donlu gün sayısında azalma görülmektedir. Bir yıl içerisinde güney yönünden esen rüzgârların oranı %41.2 olup, ikinci derecede etkili olan kuzey ve kuzeybatı yönlü rüzgârların oranı ise %21.2 dir. En az etkili olan rüzgâr; kuzeydoğu yönünden esen rüzgârlar olup, etkisi %3.9 dur. Uzundere'de fırtınalar şeklinde rüzgâr görülmemesi, yerleşimlerin vadi içerisinde bulunmasıyla yakından ilgilidir
Yağışlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Uzundere'de yıllık ortalama yağış miktarı 304.4 mm dir. Uzundere'ye az yağış düşmesinin nedeni alçakta yer alması ve sahanın topoğrafik yapısıyla ilgilidir. Uzundere'nin yıllık ortalama kar yağışlı günleri sayısı 11 gün, karın yerde kalma süresi ise 35 gündür
Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]
Eğitim Durumu Tablosu[3][değiştir | kaynağı değiştir]
Eğitim Durumu (İlçe Nüfusu 7473 kişi ) -2015- | Sayı | % |
Okuma Yazma Bilmeyen | 743 | 9,94 |
Okuma Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen | 1059 | 14,17 |
İlkokul | 2519 | 33,71 |
İlköğretim/Ortaokul Veya Dengi Meslek Ortaokul | 1405 | 18,80 |
Lise Ve Dengi Meslek Okulu | 1161 | 15,54 |
Yüksekokul Veya Fakülte | 535 | 7,16 |
Yüksek Lisans (5 Veya 6 Yıllık Fakülteler Dahil) | 22 | 0,29 |
Doktora | 3 | 0,04 |
Bilinmeyen | 26 | 0,35 |
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
1990[4] | 12.249 | 3.499 | 8.750 |
2000[5] | 11.556 | 4.815 | 6.741 |
2007[6] | 9.338 | 3.716 | 5.622 |
2008[7] | 9.209 | 3.518 | 5.691 |
2009[8] | 8.686 | 3.231 | 5.455 |
2010[9] | 8.311 | 3.096 | 5.215 |
2011[10] | 8.255 | 3.139 | 5.116 |
2012[11] | 8.190 | 3.001 | 5.189 |
2013[12] | 8.347 | 8.347 | veri yok |
2014[13] | 8.465 | 8.465 | veri yok |
2015[14] | 8.058 | 8.058 | veri yok |
2016[14] | 7.776 | 7.776 | veri yok |
2017[14] | 7.598 | 7.598 | veri yok |
2018[14] | 8.744 | 8.744 | veri yok |
2019[14] | 8.153 | 8.153 | veri yok |
2020[14] | 7.919 | 7.919 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Vaftizci Yahya Katedrali[değiştir | kaynağı değiştir]
Öşkvank veya Oshki (Gürcüce: ოშკი) Manastır'ı, Erzurum- Artvin karayoluna 4 kilometre uzaklıkta, Uzundere ilçesine bağlı Çamlıyamaç mahallesindedir. Öşvank manastırı'ndan bugün sadece kilise, üç şapel, yemekhane, el yazmalarının kopya edildiği ve korunduğu kütüphane binası ayakta duruyor.
Manastır, üzerindeki yazıtlara göre 963-973 yılları arasında Gürcü Kralı Kuropalat Adarnese’nin oğulları Kral Davit ve Prens Bagrat tarafından inşa ettirilmiş ve Vaftizci Yahya’ya adanmış. 1022 yılında bölgenin Bizans İmparatorluğu denetimine geçmesinden sonra manastırın yıkılan kubbesi Bizans İmparatorları 2. Basileos ve 8. Konstantin tarafından onarılmış. Bölgedeki piskoposluk merkezlerinden biri olan Oşki Manastırı'nın 11. yüzyılda el yazmalarıyla ünlü önemli bir kültür merkezi konumunda olduğu ve bu önemini 15. yüzyıla kadar koruduğu tarihi kaynaklarda yer alıyor. Tao-Klarceti Krallığı'ndan kalan Sapaca mahallesindeki Sapaca Kalesi, Tao-Clarceti Krallığından kalan Dikyar mahallesindeki Engüzekkapı Kalesi, 17 ve 18. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu tarafından inşa ettirilen Uzundere ilçe merkezinde yer alan İnçer Camii, Tao-Klarceti Krallığı'ndan kalan Oseti Şapeli, Yayla mahallesinde yer alan Zugar Boğazı, ilçe merkezinde yer alan Köptek Mağarası, Tortum Gölünün doğu kıyısında yer alan Peri Bacaları Uzundere ilçesinin diğer tarihi ve doğal güzellikleri içerisinde sayılır. Her yıl binlerce turist bu mekanları ziyaret etmektedir.
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021.
- ^ TÜİK 31 Ocak 2017 Verileri
- ^ TUİK
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Uzundere Nüfusu - Erzurum". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Erzurum Uzundere Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Uzundere Belediyesi17 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Uzundere Kaymakamlığı21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.