Kullanıcı:Vanished User 123987/deneme tahtası

Vikipedi, özgür ansiklopedi


Bu sayfa ölüm yöntemi hakkındadır. Önlenmesi hakkında bilgi için İntiharın önlenmesi sayfasına bakınız. Başlığın diğer anlamları için için Vanished User 123987/deneme tahtası (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
İntihar
İntihar, Édouard Manet'in tablosu. 1877–1881

İntihar veya özkıyım, bir bireyin kasıtlı bir şekilde kendi hayatına son vermesidir. Ruhsal bozukluklar (örneğin depresyon, bipolar bozukluk, otizm spektrum bozuklukları, şizofreni, kişilik bozuklukları, kaygı bozuklukları), fiziksel bozukluklar (örneğin kronik yorgunluk sendromu) ve madde kullanım bozuklukları (örneğin alkol kullanımı, uyuşturucu kullanımı yahut yoksunluğu) risk faktörlerindendir. Bazı intiharlar; çeşitli sebeplerden tetiklenen stres (örneğin akademik veya ekonomik zorluklar), ilişki sorunları (örneğin ayrılma yahut boşanma) veya hakaret ve zorbalık gibi sebeplerle de gerçekleşebilmektedir. Daha önce intihar girişiminde bulunmuş kişiler, diğer kişilere göre gelecekteki girişimler için daha yüksek risk altındadırlar. Etkili intihar önleme metotları arasında ateşli silahlar, ilaçlar ve zehirler gibi çeşitli intihar araçlarına erişimi kısıtlamak; zihinsel bozuklukları ve madde kullanım bozukluklarını tedavi etmek; intihar hakkında medya bilgilendirmeleri yapmak ve ekonomik durumu düzeltmek gibi örnekler vardır. Çeşitli ülkelerde intihar önleme hatları bulunsa da yararlılıkları hala yeterince araştırılmamıştır.

En yaygın intihar yöntemi ülkeden ülkeye değişmekte ve kısmen kullanılabilecek araçların uygunluğuna bağlıdır. En yaygın metotlar arasında kendini asma, pestisit zehirlenmesi ve ateşli silahlar bulunur. 2015'te intiharlar, 1990'daki 712 bin ölüme göre artış göstererek 828 bin ölümle sonuçlandı. Bu, intiharı dünyadaki en yaygın onuncu ölüm sebebi yapmaktadır.

Dünyadaki ölümlerin yaklaşık %1.5'u intihar nedenlidir. Bir yılda bu, yaklaşık 100 bin kişiden 12'sinin intihar sebebiyle öldüğünü göstermektedir. İntihar oranları erkekler arasında kadınlara göre gelişmekte olan ülkelerde 1,5 kat, gelişmiş ülkelerde 3,5 kat daha yaygındır. İntihar genelde 70 yaşın üzerindekilerde en yaygın ölüm sebebidir; yine de, bazı ülkelerde 15-30 yaş aralığındakiler daha yüksek risktedirler. 2015'te Avrupa bölgesel olarak en yüksek intihar oranına sahipti. Her yıl tahmini 10-20 milyon intihar girişimi başarısızlıkla sonuçlanmaktadır. Başarısız, yahut ölümcül olmayan intihar girişimleri yaralanmaya veya uzun vadeli sakatlıklara neden olabilir. Batı dünyasında girişimler genç insanlar ve kadınlar arasında daha yaygındır.

İntihar hakkındaki görüşler din, onur ve hayatın anlamı gibi birçok varoluşsal konudan etkilenmiştir. İbrahimi dinler geleneksel olarak intiharı yaşamın kutsallığı ve bir emanet olarak görmeleri nedeniyle Tanrı'ya karşı işlenmiş bir suç olarak kabul ederler. Japonya'daki samuraylar döneminde, seppuku [腹切り(harakiri) olarak da bilinir, kelime anlamıyla "karın kesme"] olarak bilinen bir intihar biçimi, bir protesto veya yapılan hataya karşı telafi olarak görülür ve saygı görürdü. Sati, İngilizler tarafından sonradan yasaklanmıştır, Hintli dul bir kadının kendi isteğiyle veya aile-toplum baskısıyla kendini kocasının cenaze ateşinde yakması şeklinde görülen bir intihar uygulamasıydı. İntihar ve intihar girişiminde bulunmak bazı ülkelerde hala ceza gerektiren bir suç olsa da olsa da artık çoğu Batı ülkesinde yasaklı değildir. 20. ve 21. yüzyıllarda intihar, nadir durumlarda bir protesto biçimi olarak ve kamikaze veya canlı bomba saldırıları gibi durumlarda askeri-terörist bir taktik olarak da kullanılmıştır. İntihar; aileler, akrabalar ve diğer yakınlar için bir facia olarak nitelenmiştir ve neredeyse dünyanın her yerinde olumsuz karşılanır.

Terminoloji ve anlamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Görünüşteki sebebe ve kültürel yapıya bağlı olarak intihar aşağılanabilir ya da yüceltilebilir. İntihar hayali kuran veya kendini ölümcül derecede yaralamayı düşünen kişi, duyulmak ve anlaşılmak istiyor olabileceği gibi gerçekten diğerlerini önemsemiyor da olabilir. İntihar etmeyi düşünen kişi intihar tehditleriyle diğer insanları manipüle etmemek için bu düşüncesini kimseye açmayabilir. Nasıl hissettiğini ya da planladığı eylemi kimseye söylemeden intihar eden kişilerin bu düşünceye sahip oldukları sanılmaktadır.

İntihar düşüncesi genellikle insanın başa çıkamayacağından daha ağır bir duygusal acıdan kaynaklanır. Bazılarına göre bu acı bireyin kendi kendini disipline etmesindeki isteksizliğe ve kendini diğerlerinden daha çok önemsemesine bağlı olarak artmaktadır, fakat bu düşünce acı çeken ve yoğun umutsuzluğa sürüklenmiş bir kişiye karşı intihara suç veya utanç yüklenerek aile veya etrafındaki bireyler tarafından intihardan kaçması için dile getirildiğinde intihar düşüncesine sahip kişi diğerlerini düşünerek acı çekerek de olsa yaşamaya karar verebilir.

İntihar algılaması kültüre, dine, sosyal sistemlere bağlı olarak değişkendir. Birçok dinde günah veya etik dışı olarak kabul edilir. Öte yandan bazı kültürlerde utanç verici ve umutsuz bir durumdan çıkışın tek onurlu yoludur (örnek: Seppuku).

İntihar tam manasıyla şöyle tanımlanır: İntihar eden kişi politika veya dinin etkilediği ikincil sonuçlardan çok eylemin ana bileşenine ve tek amaca odaklanmalıdır. Buna göre intihar saldırısında bulunan kişi intihar bilincine kavuşmuş hatta intihar etmiş sayılmaz. Fakat bazıları da intihar saldırısında bulunan kişinin de sonunda öleceğini bildiğinden bu tanıma karşı çıkar.

İnsanların dışında, tutsak balinaların kafalarını duvara vurarak kendilerini öldürmeye çalıştığı gözlemlenmiştir. Bunun dışında hasta olan ve acısını dindirmek için kendini öldüren organizmaların varlığı bilinmektedir.[kaynak belirtilmeli]

İntihar sebepleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Çeşitli intihar yöntemleriyle gerçekleştirilen intiharın evrensel tek bir sebebi yoktur. Yapılan çalışmalar sonucunda, intiharın oldukça karmaşık bir davranış olduğu ve tek bir risk faktörü ile açıklanamayacağı anlaşılmıştır. Çalışmaların ortaya koyduğu risk faktörleri arasında yaş, medeni durum, travma ya da taciz yaşantısı, daha önce intihar girişiminde bulunulması, kişilik bozuklukları, umutsuzluk ve depresyon (çoğunlukla MDB) gösterilmektedir.[1][2] Diğer faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

İntiharın katı tanımına uymayan diğer sebepler de şunlardır:

İntihara tıbbi bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: İntihar teşebbüsü sonrası tedavi

Modern tıp, intiharı ruh sağlığıyla ilgili bir konu olarak görür. Sürekli intihar etmeyi düşünen ve hatta bunun planını da detaylı olarak yapan kişinin tıbbi yardıma ihtiyacı olduğu uzmanlar tarafından dile getirilir. Eğer hasta intihar planında kullanacağı, çekici gelebilecek çeşitli aletlere (tüfek, uyuşturucu) kolayca ulaşabiliyorsa bu durum daha da ciddiyet kazanır. Depresyonda olan insanların intihara daha yatkın olduğu düşünülmektedir.

Felsefi olarak intihar[değiştir | kaynağı değiştir]

İntihar konusu felsefe tarihi boyunca düşünürlerin ilgisini çekmiş, katı bir şekilde intihara karşı olan ve lanetlenmesini isteyen düşünürlerin yanı sıra, onu savunan ve olumlu değerlendiren düşünürler de olmuştur. Platon, Aristoteles, Epikür, Kant intihara karşıdır, buna karşılık Zenon, Stoacılar, Seneka, Montaigne, Hume, intiharı savunur. Yaşamın değeri, kişinin kendi yaşamı hakkında söz sahibi olup olmadığı ve bu girişimin erdemli bir tutum olup olmadığı gibi konu başlıkları altında intiharı değerlendirmişlerdir. Bunlarla birlikte, intihar sorununu felsefenin merkezî bir konusu olarak ele alan düşünür, varoluşçu Albert Camus olmuştur. Ona göre "tek felsefi sorun intihardır". Camus bu sorunu, yaşamın yaşamaya değip değmediği sorunsalı üzerine kurulu olarak ele alır. Ancak Camus bir intihar savunusu yapmaz, bunu felsefi bir sorun olarak irdeler; onun görüşü, insanın kendini öldürmesi mümkün olmasına rağmen yaşamak durumunda oluşuyla ilintilidir. Sisifos Söyleni adlı kitabında Camus, intihar ve saçma kavramları bağlamında yaşamı değerlendirir. "Hayat aslında yaşamaya değmeyecek kadar saçmadır, ancak bununla birlikte yaşamak gerekir" der Albert Camus.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Beck AT, Steer RA, Beck JS, Newman CF. Hopelessness, depression, suicidal ideation and clinical diagnosis of depression. Suicide Life Threat Behav 1993; 23:139-145.
  2. ^ Garlow SJ, Rosenberg J, Moore JD, Haas AP, Koestner B, Hendin H, Nemeroff CB. Depression, desperation, and suicidal ideation in college students: result from the american foundation for suicide prevention college screening project at emory university. Depress Anxiety 2008; 25:482-488.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sınıflandırma
Dış kaynaklar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kullanıcı:Vanished_User_123987/deneme_tahtası&oldid=29802039" sayfasından alınmıştır