Karın ağrısı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Karın ağrısı
Karın ağrısı, etkilediği bölge ile karakterize edilebilir
UzmanlıkGenel cerrahi
NedenleriCiddi: Apandisit, delikli mide ülseri, pankreatit, rüptüre divertikülit, yumurtalık torsiyonu, volvulus, rüptüre aort anevrizması, yırtılmış dalak ya da ciğer, iskemik kolit[1]
Ciddi olmayan: Gastroenterit, huzursuz bağırsak sendromu[2]

Karın ağrısı, ciddi ve ciddi olmayan tıbbi durumlarla ilişkili olabilen bir semptomdur.

Gastroenterit ve irritabl bağırsak sendromu karın ağrısının sık nedenleri arasındadır.[2] İnsanların yaklaşık %15'inde altta yatan apandisit, abdominal aorta anevrizması rüptürü veya kaçağı, divertikülit veya ektopik gebelik gibi daha ciddi bir durum vardır. Vakaların üçte birinde kesin neden belirsizdir.

Çeşitli hastalıkların karın ağrısına neden olabileceği göz önüne alındığında, ayırıcı tanı formülasyonu ve hastanın muayenesine sistematik yaklaşım önemini korumaktadır.

Ayırıcı tanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Karın ağrısının en sık nedenleri gastroenterit (% 13), irritabl bağırsak sendromu (% 8), idrar yolu problemleri (% 5), mide iltihabı (% 5) ve kabızlıktır (% 5). Vakaların yaklaşık % 30'unda neden belirlenememiştir. Olguların yaklaşık % 10'unun safra kesesi (safra taşı veya safra diskinezi) veya pankreas (% 4) alakalı problemler, divertikülit (% 3), apandisit (% 2) ve kanser (% 1) gibi daha ciddi nedeni vardır.[2] Yaşlılarda daha yaygın olmak üzere mezenterik iskemi ve abdominal aort anevrizmaları diğer ciddi nedenlerdir.[3]

Akut karın ağrısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Akut karın, nedenini tedavi etmek için cerrahi müdahale gerektirmesi muhtemel ani başlayan, şiddetli ve ısrarcı karın ağrısı olarak tanımlanabilir. Ağrı sıklıkla bulantı ve kusma, karın şişliği, ateş ve şok gibi belirtilerle birlikte olabilir. Akut karın ağrısı ile ilişkili en yaygın durumlardan biri akut apandisittir.

Seçilmiş nedenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sisteme göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha kapsamlı bir listeye aşağıdakiler dahidir:

Yerine göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Karın ağrısının yeri, ağrıya neyin neden olabileceği hakkında bilgi verebilir. Karın, kadran denilen dört bölgeye ayrılabilir. Ağrı yerleri ve ilişkili durumlar aşağıdaki gibidir:[4][5]

Patofizyoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölge Kanlanma [6] İnnervasyon [7] Yapılar
Foregut Çölyak arteri T5 - T9 Yutak

Yemek borusu

Alt solunum yolları

Mide

Proksimal duodenum

Karaciğer

Safra yolları

Safra kesesi

Pankreas

Midgut Süperiyor mezenterik arter T10 - T12 Distal duodenum

Çekum

Appendiks

Asendan kolon

Proksimal transvers kolon

Hindgut İnferiyor mezenterik arter L1 - L3 Distal transvers kolon

İnen kolon

Sigmoid kolon

Rektum

Ateş

Süperiyor anal kanal

Karın ağrısı visseral ve peritoneal ağrı olarak tanımlanabilir. Batın içi organlar foregut, midgut ve hindgut olarak ayrılabilir [6] Foregut, farinks, alt solunum yolu, yemek borusu kısımları, mide, duodenumun bir kısmını (proksimal), karaciğer, safra yolları (safra kesesi ve safra kanalları dahil) ve pankreası içerir. Orta bağırsak duodenum (distal), çekum, apendiks, çıkan kolon ve transvers kolonun ilk yarısını içerir. Hindgut transvers kolonun distal yarısını, inen kolon, sigmoid kolon, rektum ve superior anal kanalı içerir.

Bağırsağın her bir alt bölümü, viseral (iç) organlardan spinal korda otonom sinirlerle duyusal ileti taşıyan bir afferent sinir ile ilişkilidir.[8] Viseral afferentler spesifik değildirler ve oldukça spesifik olan somatik efferentlerle spinal kordda çakışırlar.[9] Bu nedenle, omuriliğe giden viseral afferent bilgi, somatik afferent sinirin iletisiyle karışabilir; bu nedenle apandisit başlangıçta T10 periumbilikal ağrı ile başlar ve sonra T12 ağrısına dönüşür (karın duvarı periton ağrısı).

Tanısal yaklaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Karın ağrısının altında yatan nedeni daha iyi anlamak için, kapsamlı bir öykü alınıp fizik muayene yapılabilir.

Hasta hikâyesinin alınmasında aşağıdakiler yapılabilir:[10]

  • Mevcut hastalık öyküsü alınarak hastanın ana şikayeti hakkında daha fazla bilgi elde edilebilir; örneğin, şikayetin başlangıcı, yeri, süresi, karakteri, artırıcı veya hafifletici faktörler ve ağrının zamansal doğası gibi mevcut semptomlar sorgulanır. Yakın zamanda seyahat, diğer hasta bireylerle yakın temas gibi diğer olası faktörlerin belirlenmesi veya kadınlarda kapsamlı jinekolojik hikâye alınması karın ağrısının altta yatan nedeninin teşhisinde yardımcı olabilir.
  • Hastanın geçmiş tıbbi hikâyesi alınır, geçmiş meselelere ve cerrahi prosedürlere odaklanılır.
  • Hastanın kullanmış olduğu reçeteli, reçetesiz ilaçların ve takviyelerin tamamı öğrenilir.
  • Hastanın ilaç ve gıda alerjileri netleştirilir.
  • Aile üyelerinde hastalıkların nasıl seyrettiği, hastanın mevcut durumuna benzeyebileceği düşünülerek hasta ile konuşulur.
  • Bazı teşhisleri daha muhtemel hale getirebilecek sağlıkla ilişkili davranışlar (tütün kullanımı, alkol tüketimi, ilaç kullanımı ve cinsel aktivite) hasta ile konuşulur.
  • Teşhis çerçevesini daha da netleştirebilen abdominal olmayan semptomların (örn. Ateş, titreme, göğüs ağrısı, nefes darlığı, vajinal kanama) varlığını gözden geçirilir.

Kapsamlı bir anamnez alındıktan sonra, kardiyovasküler sistem muayenesi, akciğer muayenesi, kapsamlı karın muayenesi, ayrıca kadınlar için genitoüriner sistem muayenesi dahil olmak üzere tanıyı netleştirebilecek önemli fiziksel belirtileri tanımlamak için fizik muayene yapılmalıdır.[10]

Teşhise yardımcı olabilecek ek araştırmalar şunlardır:[11]

Anamnez, fizik muayene ve yukarıdaki temel tetkiklerden sonra tanı belirlenemezse, daha ileri tetkikler ile tanı konulabilir. Bu testler ise şunlardır:[11]

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Karın ağrısının tedavisi, ağrının etiyolojisi de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır. Acil servise, karın ağrısı ile başvuran bir kişi başlangıçta karın ağrısı ve muhtemelen emezise (Kusma) sekonder yetersiz sıvı alımı nedeniyle ilk olarak intravenöz (IV) sıvı alımına ihtiyaç duyabilir.[12] Karın ağrısı tedavisinde, opioid olmayan (ketorolak) ve opioid ilaçlar (morfin, fentanil) gibi analjezikler kullanılır. Analjezik seçimi, ağrının nedenine bağlıdır, çünkü ketorolak bazı karın içi durumları kötüleştirebilir. Acil servise karın ağrısı ile başvuran hastalara, antasit (örnekler omeprazol, ranitidin, magnezyum hidroksit ve kalsiyum klorür içerir) ve lidokainden oluşan bir "GI (gastrointestinal) kokteyli" verilebilir. Ağrının yeri ve kaynağı tespit edildikten sonra antimikrobiyal tedaviye ihtiyaç duyulabilir. Butilskopolamin (Buscopan), kramplarla olan karın ağrısını tedavi etmek için kullanılır.[13] Karın ağrısı için cerrahi tedavi, kolesistektomi, apppendektomi gibi ameliyatlarla sınırlı değildir, tanı amaçlı laparatomi de yapılabilir

Epidemioloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Yetişkin hataların yaklaşık %3'ü aile hekimlerine karın ağrısı sebebiyle başvururlar.[2] Amerika Birleşik Devletleri'nde karın ağrısı nedeniyle acil servise başvuru oranları 2006'dan 2011'e kadar %18 artış gösterdi. Bulantı ve kusma için acil servise başvuru oranı da %18 artmıştır.[14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Patterson JW, Dominique E (14 Kasım 2018). "Acute Abdomen". StatPearls. PMID 29083722. 
  2. ^ a b c d Viniol A, Keunecke C, Biroga T, Stadje R, Dornieden K, Bösner S, Donner-Banzhoff N, Haasenritter J, Becker A (Ekim 2014). "Studies of the symptom abdominal pain--a systematic review and meta-analysis". Family Practice. 31 (5): 517-29. doi:10.1093/fampra/cmu036 Özgürce erişilebilir. PMID 24987023. 
  3. ^ "Abdominal emergencies in the geriatric patient". International Journal of Emergency Medicine. 7: 43. 2014. 
  4. ^ IM Essentials. American College of Physicians. 2015. ISBN 9781938921094. 
  5. ^ Diagnostics. US: McGraw-Hill Companies, Inc. 2004. ISBN 978-0-07-140923-0. 
  6. ^ a b "11". The Developing Human Tenth Edition. Philadelphia, PA: Elsevier, Inc. 2016. ss. 209-240. ISBN 978-0-323-31338-4. 
  7. ^ "4: Abdomen". Netter's Clinical Anatomy, 4e. Philadelphia, PA: Elsevier. 2019. ss. 157-231. ISBN 978-0-323-53188-7. 
  8. ^ "4: Abdomen". Gray's Anatomy For Students. Third. Churchill Livingstone Elsevier. 2015. ss. 253-420. ISBN 978-0-7020-5131-9. 
  9. ^ "11: Abdominal Wall, Including Hernia". Essentials of General Surgery, 5e. Baltimore, MD: Wolters Kluwer Health. 2013. 
  10. ^ a b Bates' Guide to Physical Examination & History Taking. Philadelphia, Pennsylvania: Lippincott Williams & Wilkins. 2016. ISBN 9781469893419. 
  11. ^ a b "Evaluation of acute abdominal pain in adults". American Family Physician. 77 (7): 971-8. Nisan 2008. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020. 
  12. ^ Essentials of Family Medicine 6e. s. 149. 
  13. ^ "Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain". Drugs. 67 (9): 1343-57. 2007. 
  14. ^ "Trends in Emergency Department Visits, 2006-2011". HCUP Statistical Brief #179. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality. Eylül 2014. 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karın_ağrısı&oldid=32600552" sayfasından alınmıştır