ABD'nin İran'a karşı yaptırımları

1995 yılında uygulanan ABD yaptırımları, havacılık şirketlerinin İran havayollarına uçak ve yedek parça satmasını engelledi.

ABD'nin İran'a karşı yaptırımları, İran İslam Cumhuriyeti'ne karşı ABD hükûmeti tarafından veya ABD'nin Birleşmiş Milletler tarafından uluslararası toplum üzerinde uygulanan ekonomik, ticari, bilimsel, insan hakları ve askeri yaptırımlarına işaret eder. Bu yaptırımlar güvenlik konseyi aracılığıyla uluslararası toplum üzerinde uygulanmaktadır.

İran İslam Devrimi’nin gerçekleşmesinden sonra İran’a yönelik olarak Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri gibi uluslararası ve ulusüstü kuruluş ve ülke tarafından çeşitli ticari, siyasi ve ekonomik yaptırımlar uygulanmıştır.

Batılı ülkelerin iddiasına göre İran nükleer programıyla, nükleer silaha sahip olma yolunda bir adım attı. İran’ın nükleer silah üretme kapasitesinin önüne geçmek doğrultusunda ABD ve AB ülkeleri 2012 yılından itibaren İran’a yönelik ekonomik ve finansal yaptırımlar uyguladı. İran’ın finansal varlıkları dondurmak ve İran ile ikili ticari ilişkileri durdurmak bu tedbirlerdendir. Rusya ve Çin gibi bazı ülkeler yaptırımları tanımayıp ve İran’la ticari ilişkilerini devam etti.

Tarihçe

4 Kasım 1979’da ABD’nin Tahran Büyükelçiliği’nin basılması ile ortaya çıkan rehine krizi ardından ABD’nin o dönemdeki Başkanı olan Jimmy Carter bir kararname imzaladı. 14 Kasım 1979 tarihinde imzalanmış olan bu kararnameye göre İran’dan ithalatı yasaklayıp ve İran’ın ABD’deki 12 milyar $’lık mal varlığı dondurdu. Sözü edilen kararname İran’a uygulanan yaptırımlar tarihinin başlangıcı oldu. Söz konusu yaptırımlar rehine krizinin sonuçlanması üzerine 23 Ocak 1981 tarihli bir dizi talimat ile ortadan kaldırılmıştır.

ABD'nin İran'a yönelik yaptırımları, 29 Ekim 1987 tarihinde bir Kararname ile yeniden uygulanmaya başlamıştır. 17 Mart 1995 tarihinde yeni yaptırımlar İran’ın petrol sektörünün geliştirilmesi ile ilgili faaliyetleri yasaklandı. Ayrıca 9 Mayıs 1995 ve 19 Ağustos 1997 tarihli Kararnamelerde yaptırım altına olan faaliyet ve kurumlar genişletti.

18 Haziran 1992'de Irak ve İran’a yönelik “Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Yasası” ABD Kongresi tarafından kabul edildi. Söz konusu yasaya göre ABD’den İran’a herhangi bir mal ve teknoloji ihracatı yasaklanmıştır. Bunun gerekçesi ise İran’ın kimyasal, biyolojik, nükleer veya gelişmiş konvansiyonel silahlara sahip olabileceğine engellemekti.

8 Mayıs 1996'da Amerika Birleşik Devletleri Kongresi İran-Libya Yaptırımlar Yasası’nı kabul etti. Buna göre petrol sektöründe İran ile iş yapan yabancı firma ve kişiler cezalandırdı. Söz konusu yaptırımlar Avrupa ülkelerinin muhalefetiyle karşılaştı. Bu yüzden yaptırımlar 2010’a kadar uygulanmadı. 24 Haziran 2010 tarihinde ABD Kongresi “Kapsamlı İran Yaptırımları Yasası”nı kabul etti. Yasaya göre İran’ın enerji sektörüne yatırım yapan veya İran’a petrol ürünleri satan Amerikalı firmalar ile İran ile iş yapan yabancı bankalar üzerine yeni yaptırımlar uygulandı. 29 Ekim 2010 tarihinde belli kişilerin malvarlıkları donduruldu. 6 Şubat 2012 tarihinde İran Hükûmeti’nin ve İran mali kuruluşlarının varlıkları donduruldu. 2012 yılındaki kararnamelere göre İran Hükûmeti’nin, İran mali kuruluşlarının ve belli kişilerin varlıkları dondurulup ve ABD’ye girişleri askıya alındı. Öte yandan İran ve Suriye ile ilgili yaptırımları ihlal eden kişilerin belli işlemleri yasaklayıp ve ABD’ye girişleri askıya alındı.

Ayrıca bakınız

• İran'ın nükleer programı

Dış bağlantılar

• ABD: İran'a karşı yaptırımlarımızı ciddiyetle sürdüreceğiz 13 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.