Kuru burunlu primatlar

Kuru burunlu maymunlar
Bonobo
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Alt şube: Vertebrata İnfa şube: Gnathostomata Sınıf: Mammalia İnfra sınıf: Placentalia (Eteneliler) Takım: Primates (Maymunlar) Pocock, 1918 Alt takım: Haplorrhini - (Kuru burunlu maymunlar)
İnfra takımlar
Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) Eski Dünya maymunları (Catarrhini) Uzun bacaklı makiler (Tarsiiformes)

Kuru burunlu maymunlar (Haplorrhini) maymunlar (Primates) takımının iki alt takımından birisi. Diğer alt takım nemli burunlu maymunlar (artık kabul görmeyen eski sınıflandırmalarda Tarsiiformes grubu dahilinde önmaymunlardı).

Özellikleri

İnsangilleri de içine alan kuru burunlu maymunlar grubu, nemli burunlulardan birçok farklılık gösterir. Burundaki Rhinarium bu grupta kurudur. Bu özellik koku alma duyusunun nemli burunlulardan daha kötü olduğunu da gösterir. Göz ile alın boşluğu arasında kemikten duvar bulunur, ve nemli burunlulardan farklı olarak çoğunlukla tek bir yavru doğururlar.

Yayılım

Kuru burunlu maymunlar Amerika'nın ve Afrika'nın (Madagaskar hariç) tropik ve subtropik iklimlerinde, Güney- ve Güneydoğu Asya ve Japonya'da yaşarlar. İnsanların dışında Avrupa'da yaşayan tek primat Cebeli tarık'ta yaygın olan berberi makak'dır (Macaca sylvanus). İnsanlar ise Güney kutpu dışında her kıtada yaşar.

Sınıflandırma

Kuru burunlu maymunlar 3 infra takıma bölünür:

• Uzun bacaklı makiler Güneydoğu Asya'da yaşar. Eski sınıflandırmada nemli burunlu maymunlar'a dahil olan önmaymunlar grubuna koyulurlardı. Ama kuru burunlulara daha yakın oldukları genetik araştırmalar ile ıspatlanmıştır.
• Yeni Dünya maymunları sadece Amerika'da yaşarlar, ve adlarının sebebi de budur. Bu grub 5 familyaya bölünür: Marmosetgiller (Callitrichidae), Kapuçingiller (Cebidae), Gece maymunugiller (Aotidae), Örümcek maymunugiller (Atelidae) und Sakigiller (Pitheciidae).
• Eski dünya maymunları Avrasya ile Afrika'da yaşarlar ve tekrar iki üst familyaya bölünürler: tek yaşayan familyası Cercopthecidae olan kuyruklu eski dünya maymunları (Cercopithecoidea), ve Gibbongiller ile İnsangiller familyalarından oluşan İnsanımsılar (Hominoidea).

Bazı sınıflandırmalarda yeni- ve eski dünya maymunları Asıl maymunlar (Anthropoidea) adı altında bir gruba koyulur.

Bu diagram akrabalık derecelerini göstermektedir:

Kuru burunlu maymunlar (Haplorrhini)
  │
  ├──Uzun bacaklı makiler (Tarsiiformes)
  │
  └──Asıl maymunlar (Anthropoidea veya Simiiformes)
        ├──Yeni dünya maymunları veya geniş burunlu maymunlar (Platyrrhini)
        │     ├──Sakigiller (Pitheciidae)
        │     └──N.N.
        │        ├──Örümcek maymunugiller (Atelidae)
        │        └──N.N.
        │           ├──Marmosetgiller (Callitrichidae)
        │           └──N.N.
        │              ├──Gece maymunugiller (Aotidae)
        │              └──Kapuçingiller (Cebidae) 
        │
        └──Eski dünya maymunları veya dar burunlu maymunlar (Catarrhini)
              ├──Kuyruklu eski dünya maymunları (Cercopithecoidea)
              │    └──Cercopithecidae
              │
              └──İnsanımsılar (Hominoidea)
                   ├──Gibbongiller (Hylobatidae)
                   └──İnsangiller (Hominidae)

Kitaplar

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer, Berlin 2003, ISBN 3-540-43645-6