Mutî: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır: 1. satır:
{{Hükümdar bilgi kutusu
{{Hükümdar bilgi kutusu
| adı = Mutî <br/>El-Fadıl "el-Mutî İllâh"
| adı = El-Fadıl "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh"
| başlık = [[Abbasiler|Abbasi Halifesi]]
| başlık = [[Abbasiler|Abbasi Halifesi]]
| hüküm süresi = 946 - 974
| hüküm süresi = 946 - 975
| tam adı = Ebû’l-Kâsim "el-Mutîʿ lı-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir
| tam adı = Ebû’l-Kâsım "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir
| önce gelen = [[Mustekfî (Abbasi)|Mûstekfî]]
| önce gelen = [[Müstekfî (Abbasi)|`Abd Allâh "el-Mûstekfî bi’l-Lâh"]]
| sonra gelen = [[Tâi (Abbası)|Tâʾi]]
| sonra gelen = [[Tâi (Abbasi)|`Abd el-Kerîm "et-Tâʾiʿ li-ʿEmr i’l-Lâh"]]
| hanedan = [[Abbâsî]]
| hanedan = [[Abbâsî]]
| babası = [[Muktedir (Abbasi)|Muktedir]]
| babası = [[Muktedir (Abbasi)|"el-Muktedir bi’l-Lâh"]]
| annesi =
| annesi =
| doğum tarihi = 914
| doğum tarihi = 914
| ölüm tarihi = Ekim 974
| ölüm tarihi = Ekim 974
}}
}}
'''Mutî''' vya ''El-Fadıl el-Mutîʿ lı-ʾl-Lâh'' Tam Adı: ''Ebû’l-Kâsim "el-Mutîʿ lı-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir'' ([[Arapça]]: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsim “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – o. Ekim 974) [[Abbası]] halifelerinin yirmiüçüncüsüdür. 946 - 974 döneminde Bağdad'da Abbasi halifeği yapmıştır.
'''El-Fadıl "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh"''' Tam Adı: '''Ebû’l-Kâsım "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir''' ([[Arapça]]: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsım “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – ö. Ekim 974) [[Abbasi]] halifelerinin yirmiüçüncüsüdür.


== Yaşamı ==
== Yaşamı ==

Mutî, halife [[Muktedir (Abbası)|Muktedir]]'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan [[Mustekfî (Abbası)|Mûstekfî]] ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan [[Büveyhoğulları|Büveyhîler]]'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan [[Müizzüddevle]] Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yeren çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Müstekfi'nin halifeliten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Muiz-il Devle Musttekfi'yi halifelikten indirdi ve Mutî yeni Abbası halifesi yapildi. Emir-ul Umera Müizzüddevle sabık halife Mustekfi'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Mutî'nin idaresi altında tutuklanan Mustekfi kuzeni yeni halifenin emiri ile gözlerinden kor edildi.
Mutî, halife [[Muktedir (Abbası)|Muktedir]]'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan [[Mustekfî (Abbası)|Mûstekfî]] ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan [[Büveyhoğulları|Büveyhîler]]'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan [[Müizzüddevle]] Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yeren çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Müstekfi'nin halifeliten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Muiz-il Devle Musttekfi'yi halifelikten indirdi ve Mutî yeni Abbası halifesi yapildi. Emir-ul Umera Müizzüddevle sabık halife Mustekfi'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Mutî'nin idaresi altında tutuklanan Mustekfi kuzeni yeni halifenin emiri ile gözlerinden kor edildi.


22. satır: 21. satır:
Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında [[inme]] indi ve [[felç]] oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan [[Tai (Abbasi)|Ta'i]] lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.
Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında [[inme]] indi ve [[felç]] oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan [[Tai (Abbasi)|Ta'i]] lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.


== Bağdad Abbâsî Hâlifeleri soy ağacı ==
{{Abbâsîyye}}
== Abbâsî Hâlifeliğindeki konumu ==
⚫
{{s-start}}
⚫
{{s-hou|[[Abbasi]]||914||974}}
⚫
{{s-rel|su}}
{{s-bef|before=[[Müstekfî (Abbasi)|Ebû’l-Kâsım '''"el-Mûstekfî bi’l-Lâh"''' `Abd Allâh bin `Alî el-Muktefî]]}}
⚫
{{s-ttl|title=[[Halifeler listesi|İslam Halifesi]]|years=946 - 974}}
{{s-aft|after=[[Tâi (Abbasi)|Ebû Bekir '''"et-Tâʾiʿ li-ʿEmr i’l-Lâh"''' `Abd el-Kerîm bin el-Fadıl el-Mutîʿ]]}}
⚫
{{end}}
== Dipnotlar ==
== Dipnotlar ==
{{kaynakça}}
{{kaynakça}}
31. satır: 40. satır:
* Muir, William (1924), ''The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall From Original Sources'', Edinburgh,John Grant (Yeni baskı (2012) Ulan Press) Bölüm 75. Websitesi: [[http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/ındex.htm]] {{ing}} (Erişim tarihi: 25.4.2013)
* Muir, William (1924), ''The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall From Original Sources'', Edinburgh,John Grant (Yeni baskı (2012) Ulan Press) Bölüm 75. Websitesi: [[http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/ındex.htm]] {{ing}} (Erişim tarihi: 25.4.2013)
* Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. John Alden Williams)(1989-2007) ''The History of al-Ţabarī 40 Cilt'', Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 27) {{İng}}
* Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. John Alden Williams)(1989-2007) ''The History of al-Ţabarī 40 Cilt'', Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 27) {{İng}}
{{Abbâsî}}

⚫
{{s-start}}
⚫
{{s-hou|[[Abbası]]||914||974}}
⚫
{{s-rel|su}}
{{s-bef|before=[[Mustekfî (Abbasi)|Mûstekfî]]}}
⚫
{{s-ttl|title=[[Halifeler listesi|İslam Halifesi]]|years=946 - 974}}
{{s-aft|after=[[Tâi (Abbasi)|Tâʾi]]}}
⚫
{{end}}


{{Halifeler}}
{{islam-biyo-taslak}}
{{islam-biyo-taslak}}


Sayfanın 19.58, 31 Mart 2013 tarihindeki hâli

Şablon:Hükümdar bilgi kutusu El-Fadıl "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh" Tam Adı: Ebû’l-Kâsım "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir (Arapça: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsım “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – ö. Ekim 974) Abbasi halifelerinin yirmiüçüncüsüdür.

Yaşamı

Mutî, halife Muktedir'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan Mûstekfî ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan Büveyhîler'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan Müizzüddevle Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yeren çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Müstekfi'nin halifeliten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Muiz-il Devle Musttekfi'yi halifelikten indirdi ve Mutî yeni Abbası halifesi yapildi. Emir-ul Umera Müizzüddevle sabık halife Mustekfi'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Mutî'nin idaresi altında tutuklanan Mustekfi kuzeni yeni halifenin emiri ile gözlerinden kor edildi.

Mutî, her ne kadar çok Buveyhîler emir Müizzüddevle'ye yaranmak için çaba gostermesine rağmen Buveyhiler Emir-ul Umara'si tarafından pek tutulmamımaktaydı. Mutî'nin kendi isteklerine uygun bir kişiyi Vezir seçmesine, hatta aday göstermesine izin verilmedi ve Vezir Buveyhîler tarafından bulunup seçildi. Devlet hazinesinden kendine ayrılan bütçe gayet küçük bir meglağ olup ancak şahsi yaşaması için yeterli olmaktaydı. Halifelik görevinin gerektirdiği saygı ve hürmet kendinden esirgenmeye başlanmıştı. Bağdad'da Şii gelenek ve görenekler uygulanmaya başlandı. Muharrem ayında Hasan ve Hüseyin'in şehit olmasının anılması için Şii "aşure" gelenekleri büyük tantana ile uygulanmaya başlandı. Muhammed'in son haccında 623'de Kadir Kum'da söylemiş olduğu iddia edilen ve Kadir Kum Hadisi adi verilen Ali bin Ebu Talip'yi öven ve onun kendinden sonra tek halife olduğunu teyit etmesinin önemi ortaya atıldı. Hatta bir Şii bayram kutlama gününde ilk üç halifeyi ve hatta Muhammed'in eşi Ayşe'yi yeren yaftalar camilere asıldı. Bunları kendi Sünni inanç ve geleneklerine bir hakaret sayan Bağdad halkı nümayıs yapmak için toplanıp bu yaftaları asıldılıkları camilerden indirdiler. Bu yafta asilmasi ve numayais yapilmasi yil be yil tekrar edildi. Fakat bu halk hareketleri çok önem kazanmadı ve birçok kere tekrar edilmelerine rağmen bir ayaklanma durumuna da gelişmediler.

Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında inme indi ve felç oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan Ta'i lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.

Bağdad Abbâsî Hâlifeleri soy ağacı

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kureyş
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Haşim bin Abdimenâf
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Haşimoğulları
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ʿAbdulmuttalib bin Haşim
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ʿAbdullâh
 
Abbâs bin Abdülmuttalib
 
Ebâ Tâlib
 
Hamza
 
Ez-Zûbeyr
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed
 
ʿAbdullâh bin Abbâs
 
Ali
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
`Alî bin Abdullâh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed İmâm
 
 
İbrahim İmâm[1]
 
Mûsa bin Alî bin Abdullâh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ABBÂSÎLER HÂLİFELİĞİ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Abdillâh Seffah
1. (750-754)
 
 
 
 
 
Abdullâh Mansûr
2. (754-775)
 
İsâ bin Mûsa bin `Alî bin Abdullâh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed Mehdî
3. (775-785)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mûsâ Hâdî
4. (785-786)
 
Hârûn Reşîd
5. (786-809)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed Emîn
6. (809-813)
 
Abdullâh Memûn
7. (813-833)
 
`Abbâs Mutasım
8. (833-842)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hârûn Vâsık
9. (842-847)
 
Câfer Mûtevekkil
10. (847-861)
 
Muhammed bin Mutasım
 
Ahmed Mûstain
12. (862-866)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed Muhtedî
14. (869-870)
 
Muhammed Muntasır
11. (861-862)
 
 
Muhammed Mutazz
13. (866-869)
 
Ahmed Mutemid
15.(870-892)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ahmed Mûtezîd
16. (892-902)
 
 
 
Tâha el-Muvaffak
ibn-i Câfer Mûtevekkil
 
 
 
Alî Mûktefî
17. (902-908)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Câfer Muktedir
18. (908-932)
 
Muhammed Kahir
19.(929)(932-934)
 
 
 
 
 
Abdullâh Mûstekfî
22. (944 – 946)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed Râdî
20. (934–940)
 
İbrâhîm Mûttakî
21. (940–944)
 
Fadıl Mutî
23. (946–974)
 
İshâk bin Câfer Muktedir
ibn-i Ahmed Mûtezîd
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Abdülkerîm Tai
24. (974–991)
 
Ahmed Kâdir
25. (991–1031)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Abdullâh Kâim
26. (1031–1075)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed Zâhîre
ibn-i Abdullâh Kâim
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Abdullâh Muktedî
27. (1075–1094)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ahmed Mûstezhir
28. (1094–1118)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Fadıl Mustarşid
29. (1118–1135)
 
Muhammed Muktefî
31. (1136–1160)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mansûr Râşid
30. (1135–1136)
 
Yûsuf Mûstencid
32. ( 1160–1170)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hasan Mûstezî
33. (1170–1180)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ahmed Nâsır
34. (1180–1225)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed Zâhir
35. (1225–1226)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mansûr Mûstensir
36. (1226–1242)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
`Abdullâh Mûstasım Billâh"
37. (1242–1258)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kahire Abbasileri
Memlûk Sultanlığı'
nin himayesi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Abbâsî Hâlifeliğindeki konumu

Mutî
Doğumu: 914 Ölümü: 974
Sünni İslam unvanları
Önce gelen
Ebû’l-Kâsım "el-Mûstekfî bi’l-Lâh" `Abd Allâh bin `Alî el-Muktefî 		İslam Halifesi
946 - 974 		Sonra gelen
Ebû Bekir "et-Tâʾiʿ li-ʿEmr i’l-Lâh" `Abd el-Kerîm bin el-Fadıl el-Mutîʿ

Dipnotlar

  1. ^ TDV, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 25, Sahife 363, 2002. (Keysanilik maddesi.)

Dış Bağlantılar

  • Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Başımevi (1.Basım:1968)
  • Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall From Original Sources, Edinburgh,John Grant (Yeni baskı (2012) Ulan Press) Bölüm 75. Websitesi: [[1]] (İngilizce) (Erişim tarihi: 25.4.2013)
  • Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. John Alden Williams)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 27) (İngilizce)

Şablon:Abbâsî

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mutî&oldid=13081310" sayfasından alınmıştır