Zeytuni babun
| Zeytuni babun | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||||
| Papio anubis (Lesson, 1827) | |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
| Coğrafik dağılımı | |||||||||||||||||||||
Zeytuni babun (Papio anubis), Köpeksi maymunlar (Cercopithecidae) ailesinden bir maymun türüdür. Tür, tüm babunların en yaygın çeşididir,[2] dağılımı Afrika'daki 25 ülkede Mali'den, Etiyopya'ya[3] ve Tanzanya'ya kadar uzanır. Sahra'nın bazı dağlık bölgelerinde yalıtılmış topluluklar da mevcuttur. Savanlarda, bozkırlarda ve ormanlarda yaşar. Yaygın adı, uzaktan yeşil-gri bir ton olan kürk renginden türemiştir. Türdeki sesli ve sesli olmayan çeşitli iletişimler, karmaşık bir toplumsal yapıyı kolaylaştırır.
Fiziksel özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yelenin yanı sıra, erkek zeytuni babun, ağırlık, vücut ve köpek dişi boyutu açısından dişilerden farklıdır. Erkeklerin ortalama yüksekliği ayakta dururken 70 cm iken dişilerde ortalama 60 cm dir.[2][4] Zeytuni babun, en büyük maymun türlerinden biridir; sadece chacma babun ve mandril benzer boyutlara ulaşır.[5] Vücut uzunluğu 50 ile 114 cm arasında değişir. Ortalama vücut uzunluğu türde 85 santimetre civarındadır. Dört ayak üzerinde omuz yükseklikleri, kadınlarda ortalama 55 santimetre (22 in) iken erkeklerde ortalama 70 santimetre (28 in)dir. Her iki cinsiyet için tipik ağırlık aralığı ortalama 10–37 kg arasındadır. Erkekler ortalama 24 kg iken, dişiler ortalama 14,7 kg dır. Bazı erkeklerin ağırlığı 50 kilograma kadar ulaşabilir.[6][7][8][9]
Diğer babunlar gibi, zeytuni babunun da uzun, köpeğe benzer bir ağzı vardır.[2] Zeytuni babunun,dişleri, kuyruğu ve dört ayaklı yürüyüşü, daha çok köpek gibi görünmesine neden olur.[10] Kuyruk, ilk çeyrekte dik olduğu için neredeyse kırılmış gibi görünür, ardından keskin bir şekilde aşağı iner.[11] Çizgi filmlerde ve filmlerde ünlü bir babun kıçının çıplak yaması, zeytin babununda oldukça küçüktür. Çoğu Cercopithecine gibi zeytin babununun da yiyecek depolamak için yanak kesesi vardır.[12]
Davranış ve ekoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sosyal yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Zeytuni babunlar, az erkek, çok sayıda kadın ve yavrularından oluşan 15 ila 150 kişilik gruplar halinde yaşar.[13] Her babunun, egemenliğine bağlı olarak grup için de bir sosyal hiyerarşi vardır. Kadın egemenliği kalıtsaldır, kızları anneleriyle hemen hemen aynı rütbeye sahiptir [14] ve yetişkin dişiler sosyal sistemin çekirdeğini oluşturur. Kadın akrabalar, birlik içinde kendi alt gruplarını oluşturur. Akraba dişiler büyük ölçüde birbirlerine dosttur. Birbirlerine yakın olma ve birbirlerini Tımar etme eğilimindedirler.Birlik içindeinde agresif karşılaşmalarda takım oluştururlar. Dişi akrabalar, doğum gruplarından göç etmedikleri için bu güçlü bağları oluştururlar.[15]
Üreme ve ebeveynlik
[değiştir | kaynağı değiştir]_suckling,_Semliki_Wildlife_Reserve.jpg)
Dişiler 7 ila 8 yaşlarında, erkekler ise 7 ila 10 yaşlarında cinsel olarak olgunlaşır.[2] Bir dişinin yumurtlamasının başlangıcı, erkeklere çiftleşmeye hazır olduğunun bir işaretidir. Yumurtlama sırasında dişinin anogenital bölgesinin derisi şişer ve parlak kırmızı / pembeye döner.[16] Şişlik hareket etmeyi zorlaştırır ve dişinin mikrobiyal veya parazitik enfeksiyon olasılığını artırır. Daha şişmiş anogenital bölgeleri olan dişiler gençken çoğalırlar, her yıl daha fazla yavru üretirler ve bu yavruların hayatta kalma şansı daha yüksektir. Bu dişiler ayrıca daha fazla erkek çeker ve aralarında agresif kavgalara neden olma olasılıkları daha yüksektir.[13] Zeytuni babunlar rastgele çiftleşme eğilimindedir. Bir erkek, öfkeli bir dişiyle bir ilişki kurar, ona yakın durur ve onunla çiftleşir.[17] Erkekler, partnerlerini onunla çiftleşmeye çalışan diğer herhangi bir erkeğe karşı korurlar. Bir kadın çok günlü bir birliktelikte olmadığı sürece, genellikle her gün birden fazla erkekle çiftleşir.[18] Üremeleri için birden fazla çiftleşme gerekli değildir, ancak dişinin yavrularının gerçek babalığını belirsiz hale getirme işlevi görebilir. Bu babalık eksikliği, çocuk öldürme olayını azaltmaya yardımcı olabilir. Nadiren, erkek zeytuni babunlar, olası gebe kalma döneminin tamamı boyunca bir dişiyi tekelleştirir. Erkek, dişisini, birliktelik sırasında diğer erkekler tarafından çiftleşmekten korur.[19]
Korunma durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Zeytuni babun, IUCN tarafından en Asgari endişe altındaki türler'de listelenmiştir çünkü: "Bu tür çok yaygın ve bol miktarda bulunur ve bir ekin akıncısı ve hayvan katili olarak zulüm görmesine rağmen, geniş bir nüfus düşüşüne neden olduğuna inanılan büyük bir tehdit yoktur". Katledilmesine rağmen, Zeytuni babun hala yaygın ve çok sayıdadır. Rekabet ve hastalığın kapalı ormanlarda babun sayısının azalmasına neden olmuş olabileceği düşünülüyor.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Wallis, J. (2020). "Papio anubis". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2020: e.T40647A17953200.
- ^ a b c d "Papio anubis". Animal Diversity Web. 2004. 12 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2007.
- ^ Forest and woodland vegetation in the highlands of Dogu'a Tembien. In: Nyssen J., Jacob, M., Frankl, A. (Eds.). Geo-trekking in Ethiopia's Tropical Mountains - The Dogu'a Tembien District. SpringerNature. 2019. ISBN 978-3-030-04954-6. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2019.
- ^ Primate Adaptation and Evolution. 2nd. San Diego: Academic Press. 1999. ss. 195-197. ISBN 0-12-260341-9.
- ^ Dechow (1983). "Estimation of body weights from craniometric variables in baboons" (PDF). American Journal of Physical Anthropology. 60 (1): 113-23. doi:10.1002/ajpa.1330600116. PMID 6869499. 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2021.
- ^ Burnie D and Wilson DE (Eds.
- ^ Wildlife: Mammals: Olive baboon. kenyalogy.com
- ^ Primate Factsheets: Olive baboon (Papio anubis) Taxonomy, Morphology, & Ecology 1 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Kingdon, Jonathan Kingdon Guide to African Mammals (1993) 978-0-85112-235-9
- ^ Nagel (1973). "A Comparison of Anubis Baboons, Hamadryas Baboons and Their Hybrids at a Species Border in Ethiopia". Folia Primatol. 19 (2–3): 104-65. doi:10.1159/000155536. PMID 4201907.
- ^ "Primate Factsheets: Olive baboon (Papio anubis) Taxonomy, Morphology, & Ecology". 18 Nisan 2006. 1 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2007.
- ^ Primate Taxonomy. Washington DC: Smithsonian Inst Pr. 2001. ISBN 1-56098-872-X.
- ^ a b "Primate Factsheets: Olive baboon (Papio anubis) Behavior". 18 Nisan 2006. 28 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2007.
- ^ Sex and Friendship in Baboons. New York: Aldine Publications. 1985. ISBN 978-0-202-02027-3. 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010.
- ^ Primate Behavioral Ecology. 4th. Upper Saddle River: Prentice Hall. 2011. ISBN 978-0-205-79017-3.
- ^ Motluk, Alison (2001). "Big Bottom". New Scientist. 19 (7). 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2021.
- ^ Packer (1979). "Inter-troop transfer and inbreeding avoidance in Papio anubis". Anim Behav. 27 (1): 1-36. doi:10.1016/0003-3472(79)90126-X.
- ^ Reproduction and Fitness in Baboons: Behavioral, Ecological, and Life History Perspective. New York: Springer Science+Business Media, LLC. 2006. s. 28. ISBN 0-387-30688-9.
- ^ Bercovitch (1991). "Mate selection, consortship formation, and reproductive tactics in adult female savanna baboons". Primates. 32 (4): 437-452. doi:10.1007/BF02381935.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Papio anubis ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Papio anubis ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
