Yapım eki

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Yapım eki, isim ya da fiil kök veya gövdelerine eklenerek onlardan yeni isimler ya da fiiller türeten ektir. Ayrıca yapım ekleri tema dışına çıkmadan yeni bir kelime oluşturur. Onu çekim ekinden ayıran özelliği budur. Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını ya da türünü de değiştirir ve -bazı istisnalar dışında- her zaman çekim eklerinden önce gelir. Yapım eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük denir. Yalın hâldeki türemiş sözcükler gövde olarak da bilinir.

Örnekler
  • gez+in+ti
  • don+dur+ma
  • göz+lük+çü

İsimden isim yapan ekler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsim soylu sözcüklerden yeni bir isim soylu sözcük yapan eklerdir. Yeni oluşturulan sözcük genellikle eskisi ile yakın anlam ilişkisine sahiptir.

İsimden fiil yapan ekler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsim soylu sözcüklerden fiil yapan eklerdir.[3]

Fiilden isim yapan ekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Fiil kök veya gövdelerine gelerek isim, sıfat gibi isim soylu sözcükler veya fiilimsiler oluşturan eklerdir:

Fiilden fiil yapan ekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir fiilden yeni bir fiil yapan eklerdir.

Bu şekilde üretilen yeni fiiller genellikle ilk fiille anlam bakımından yakından ilişkilidir:

  • görmek > görünmek, kovmak > kovalamak

Ancak bazı durumlarda orijinal fiilden oldukça farklı anlamlarda olabilirler:

  • sevmek > sevinmek

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Türkçedeki Eklerin Kökeni 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Prof. Dr. Vecihe Hatiboğlu. Çukurova Üniversitesi
  2. ^ Yapım Eki Gibi Kullanılan Bulunma Durumu Eki Prof. Dr. Hamza Zülfikar
  3. ^ Günay Karaağaç, Türkçenin Dil Bilgisi
  4. ^ Yapım ekleri 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçeciler.com.