Trifenilfosfin
| |||
| |||
| Özellikler | |||
|---|---|---|---|
| Kimyasal formül | C18H15P | ||
| Molekül kütlesi | 262,29 g mol−1 | ||
| Görünüm | beyaz katı | ||
| Yoğunluk | 1,1 g cm−3, katı | ||
| Erime noktası | 80 °C | ||
| Kaynama noktası | 377 °C | ||
| Çözünürlük (su içinde) | çözünmez | ||
| Tehlikeler | |||
| GHS etiketleme sistemi: | |||
| Tehlike ifadeleri | H302, H317, H350, H412 | ||
| Önlem ifadeleri | P201, P202, P261, P264, P270, P272, P273, P280, P281, P301+P312, P302+P352, P308+P313, P321, P330, P333+P313, P363, P405, P501 | ||
| NFPA 704 (yangın karosu) |
|||
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |||
| Bilgi kutusu kaynakları | |||
Trifenilfosfin (IUPAC adı: trifenilfosfan[1]), P(C
6H
5)
3 formülüne sahip yaygın bir organofosfor bileşiğidir ve sıklıkla PPh3 veya Ph3P olarak kısaltılır. Organik ve organometalik bileşiklerin sentezinde yaygın olarak kullanılır. PPh3, oda sıcaklığında nispeten havada stabil, renksiz kristaller hâlinde bulunur. Suda çözünmez ancak Benzen ve dietil eter gibi polar olmayan organik çözücülerde çözünür.
Üretimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Trifenilfosfin laboratuvarda fosfor triklorürün fenilmagnezyum bromür veya fenillityum ile işlenmesiyle hazırlanabilir. Endüstriyel sentez, fosfor triklorür, klorobenzen ve sodyum arasındaki reaksiyonu içerir:[2]
- PCl3 + 3 PhCl + 6 Na → PPh3 + 6 NaCl
Kalkojenler, halojenler ve asitlerle tepkimeleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Oksidasyon[değiştir | kaynağı değiştir]
Trifenilfosfin, trifenilfosfin oksite dönüşmek üzere havayla yavaş oksidasyona uğrar:
- 2 PPh3 + O2 → 2 OPPh3
Bu safsızlık, PPh3'ün sıcak etanol veya izopropanolden yeniden kristalleştirilmesiyle giderilebilir. Bu yöntem, OPPh3'ün daha polar olduğu ve dolayısıyla polar çözücüler içinde PPh3'e göre daha fazla çözünür olduğu gerçeğinden yararlanır.[3]
Klorlanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Cl2, neme duyarlı bir fosfonyum halojenür olan trifenilfosfin diklorürü ([PPh3Cl]Cl) vermek üzere PPh3'e katılır.
Protonasyon[değiştir | kaynağı değiştir]
PPh3 zayıf bir bazdır. HBr gibi güçlü asitlerle izole edilebilir trifenilfosfonyum tuzları oluşturur:[4]
- P(C6H5)3 + HBr → [HP(C6H5)3]+Br−
Organik tepkimeleri[değiştir | kaynağı değiştir]
PPh3 organik sentezde yaygın olarak kullanılır. Kullanımına yön veren özellikler, nükleofilliği ve indirgeyici karakteridir.[5]
Kuaternizasyon (dördüncülleştirme)[değiştir | kaynağı değiştir]
PPh3, alkil halojenürlerle birleşerek fosfonyum tuzları verir. Bu kuaternizasyon reaksiyonu özellikle benzilik ve allilik halojenürlerde daha hızlı gerçekleşir:
- PPh3 + CH3I → [CH3PPh3]+I−
Çoğunlukla kristal katılar hâlinde izole edilebilen bu tuzlar, Wittig reaksiyonlarında reaktif olan ilidleri oluşturmak için güçlü bazlarla reaksiyona girer.
Aril halojenürler PPh3 ile tetrafenilfosfonyum tuzları verecek şekilde yüksek sıcaklıklarda ve metal katalizörler eşliğinde tepkimeye girer:
- PPh3 + PhBr → [PPh4]Br
Mitsunobu reaksiyonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Mitsunobu reaksiyonunda, bir trifenilfosfin ve diizopropil azodikarboksilat karışımı ("DIAD" veya bunun dietil analoğu, DEAD), bir alkolü ve bir karboksilik asiti bir estere dönüştürür. DIAD, hidrojen alıcısı olarak görev yaptığından indirgenir ve PPh3, OPPh3'e oksitlenir.
Appel reaksiyonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Appel reaksiyonunda, alkolleri alkil halojenürlere dönüştürmek için PPh3 ve CX4 (X = Cl, Br) karışımı kullanılır. Trifenilfosfin oksit (OPPh3) bir yan üründür:
Polimer bağlantılı PPh3 türevleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Polistirenin para pozisyonunda PPh2 grupları ile modifiye edildiği PPh3'ün polimerik analogları bilinmektedir. Bu tür polimerler, PPh3 için kullanılan uygulamaların çoğunda kullanılabilir; bu avantaj, çözünmeyen polimerin, reaksiyon bulamaçlarının basit filtrelenmesiyle ürünlerden ayrılabilmesidir. Bu tür polimerler, 4-lityofenil-ikâmeli polistirenin klorodifenilfosfin (PPh2Cl) ile işlenmesi yoluyla hazırlanır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ International Union of Pure and Applied Chemistry (2014). Nomenclature of Organic Chemistry: IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013. The Royal Society of Chemistry. s. 431. doi:10.1039/9781849733069. ISBN 978-0-85404-182-4.
- ^ Corbridge, D. E. C. (1995). Phosphorus: An Outline of its Chemistry, Biochemistry, and Technology. 5th. Amsterdam: Elsevier. ISBN 0-444-89307-5.
- ^ Armarego, W. L. F.; Perrin, D. D.; Perrin, D. R. (1980). Purification of Laboratory Chemicals. 2nd. New York: Pergamon. s. 455. ISBN 978-0-08-022961-4.
- ^ Hercouet, A.; LeCorre, M. (1988) Triphenylphosphonium bromide: A convenient and quantitative source of gaseous hydrogen bromide. Synthesis, 157–158
- ^ Cobb, J. E.; Cribbs, C. M.; Henke, B. R.; Uehling, D. E.; Hernan, A. G.; Martin, C.; Rayner, C. M. (2004). "Triphenylphosphine". L. Paquette (Ed.). Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis. New York: J. Wiley & Sons. doi:10.1002/047084289X.rt366.pub2. ISBN 0-471-93623-5.