Süleymaniye Camii

Süleymaniye Camii
	Süleymaniye Camii'nin 2022 yılından bir görünüşü
Temel bilgiler
Konum	Süleymaniye, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar	41°00′58″K 28°57′50″D / 41.01611°K 28.96389°D
İnanç	İslam
Durum	Etkin
Dünya miras yılı	1985
Mimari
Mimar(lar)	Mimar Sinan
İnşaat başlangıcı	1550
Tamamlanma	1557
Özellikler
Genişlik	63 metre
Kubbe yüksekliği (iç)	53 metre
Kubbe çapı (iç)	27,5 metre
Minare sayısı	4
Minare yüksekliği
UNESCO Dünya Mirası
Tür	Kültürel
Kriter	i, ii, iii, iv
Belirleme	1985 (9. oturum)
Parçası	İstanbul'un Tarihî Alanları
Referans no.	1356
Ülke	Türkiye
Bölge	Avrupa

Süleymaniye Camii, Kanuni Sultan Süleyman adına 1551-1557 yılları arasında İstanbul'da Mimar Sinan tarafından inşa edilen camidir.^[2]

Mimar Sinan'ın kalfalık devri eseri olarak nitelendirilen Süleymaniye Camii, medreseler, kütüphane, hastane, sıbyan mektebi, hamam, imaret, hazire ve dükkânlardan oluşan Süleymaniye Külliyesi'nin bir parçası olarak inşa edilmiştir.

Mimarisi

Süleymaniye Camii Klasik Osmanlı Mimarisinin en önemli örneklerinden biridir. Yapımından günümüze dek İstanbul'da yüzü aşkın deprem gerçekleşmesine karşın, caminin duvarlarında en ufak bir çatlak oluşmamıştır. Dört fil ayağı üzerine oturan caminin kubbesi 53 m yüksekliğinde ve 27,5 m çapındadır. Bu ana kubbe, Ayasofya'da da görüldüğü gibi, iki yarım kubbe ile desteklenmektedir. Kubbe kasnağında 32 pencere bulunmaktadır. Cami avlusunun dört köşesinde birer minare bulunmaktadır. Bu minarelerin camiye bitişik iki tanesi üçer şerefeli ve 76 m yüksekliğinde, cami avlusunun kuzey köşesinde son cemaat yeri giriş cephesi duvarının köşesinde bulunan diğer iki minare ise ikişer şerefeli ve 56 m yüksekliğindedir. Camii, içindeki kandil islerini temizleyecek hava akımına uygun inşa edilmiştir. Yani cami içinde, yağ lambalarından çıkan islerin tek bir noktada toplanmasını sağlayan bir hava akımı yaratacak şekilde inşa edilmiştir. Camiden çıkan isler ana giriş kapısının üzerindeki odada toplanmış ve bu isler mürekkep yapımında kullanılmıştır.

28 revakın çevrelediği cami avlusunun ortasında dikdörtgen şeklinde bir şadırvan bulunmaktadır. Caminin kıble tarafında içinde Kanuni Sultan Süleyman'ın ve eşi Hürrem Sultan'ın bulunduğu bir hazire mevcuttur. Kanuni Sultan Süleyman'ın türbesinin kubbesi yıldızlarla donanmış gökyüzü imajını vermesi için, içeriden, metalik plakalar arasına yerleştirilmiş pırlantalarla (elmaslarla) süslenmiştir.

Cami süslemeleri açısından sade bir yapıya sahiptir. Mihrap duvarındaki pencereler vitraylarla süslüdür. Mihrabın iki tarafındaki pencereler üzerinde yer alan çini madalyonlarda Fetih Suresi, caminin ana kubbesinin ortasında ise Nur Suresi yazılı bulunmaktadır. Caminin hattatı Hasan Çelebi'dir.

Süleymaniye camiinin 4 minaresi vardır.^[3] Bunun nedeni Kanuni'nin İstanbul'un fethinden sonraki dördüncü padişah; bu dört minaredeki on şerefinin de Osmanlının onuncu padişahı olduğunun bir işaretidir.

Osmanlı külliyeleri içinde Fatih külliyesinden sonra ikinci büyük külliye Süleymaniye külliyesidir. Külliye İstanbul yarımadasının Haliç, Marmara, Topkapı Sarayı ve Boğaziçi'ni gören ortadaki en yüksek tepesinde inşa edilmiştir. Cami, medreseler, darüşşifa, darülhadis, çeşme, darülkurra, darüzziyafe, imaret, hamam, tabhane, kütüphane ve dükkânlardan meydana gelen külliyede Mimar Sinan'ın türbesi dış avlu duvarlarının karşısında mütevazı küçük bir yapıdır. Tiryakiler Çarşısı'nı iki medrese çevreler, arkasındaki yolda iki küçük ev vardır.

"Tiryakiler Çarşısı adını taşıyan ince uzun meydanın bir cephesini oluşturan ufki tek katlı medreselerde, her kubbenin alatında bir pencereyle belirlenen iç odaların imaretleri, aza razı bir zahit tavrı içindeki cephesi, Mimar Sultan Külliyesi'ndeki medrese duvarı pencerelerinin ve kubbe dizilerinin tezyini düzenini hatırlatır"

Anakubbenin kemeri, Sinan tarafından kemeri kübra, (kudret kemeri) diye adlandırılmıştır. Cami avlusunun platformu, Haliç tarafındaki yoldan yüksektedir.

Evliya Çelebi anlatımıyla Süleymaniye Cami

Süleymaniye Camii ve çevresinin Haliç'ten gece görünümü. Sağ tarafta İstanbul Ticaret Üniversitesi, ortada Beyazıt Kulesi, sol tarafta Yeni Camii ve Galata Köprüsü (Mart 2013)

Evliya Çelebi'nin anlatımıyla caminin yapımı şöyle olmuştur: "Bütün Osmanlı ülkesinde ne kadar bin mükemmel üstad mimar yapı ustası işçiler ve taşçılar ve mermer işleyenler varsa hepsini toplayıp üç yıl bütün ayakları bağlı forsa temelini yerin altına indirdiler. Üç senede binanın temeli yeryüzüne yükselip bina meydana çıktı. Bir yıl sonra Sultan Bayazıdı Veli'nin presesine (hiza ipi) göre mihrab kondu. Dört tarafına duvarlarını kubbe aralarına varıncaya kadar 3 yıl yükselttiler. Ondan sonra metin güçlü dört paye üzerine yüksek kubbeyi yaptılar. Süleymaniye Camii'nin ne yolda şekillendiği, bu ulu camiin kubbenin mavi tasının ta üst tepesi Ayasofya kubbesinden yuvarlak ve yedi meliki arşın yüksek cihanı kaplayan bir kubbedir. Bu eşsiz kubbenin dört ayağından başka camiin solunda ve sağında dört tane somaki mermer sütun vardır ki her biri onar Mısır hazinesi değerindedir... Ama Allah bilir bu kırmızı renkli dört somaki sütunun cihanın dört köşesinde benzeri yoktur, ellişer arşın yüksekliğinde güzel sütunlardır...Mihrab ve minber üzerinde olan renk renk camlar Serhoş İbrahim'in işidir. Her cam parçasında nice kerre yüzbin parçanın renk renk hurda camlarla çiçekler ve Allah'ın güzel adlarıyla süslenmiş camlardır ki, bunlar kara ve deniz seyyahları arasında dünyaca övülmektedir, felekte bunların eşi görülmemiştir...mermeri işleyen üstad ince sütun üzerine bir müezzin mahfili yapmıştır ki guya cennet mahfillerindendir...mihrabın üzerinde Karahisari hattıyla Zekeriya ne zaman bulunduğu mihraba girdiyse onun yanında bir yiyecek buldu (Ali İmran: 37) ayeti zehebi laciverd ile yazılmıştır.

Ve mihrabın sağında ve solunda burma, zıh zıh yapma sütunlar ve yine orada bir adam boyu halis bakır ve halis altunla cilalanmış şamdanların üzerinde yirmişer kantar kafuri balmumları.camiin sol köşesinde sütun üzere bir yüksek makam, Hünkar mahfili vardır, ...dört sütun payelerin köşelerinde dört tane aşırhan maksurecikleri var... camiin iki tarafında yan suffaları var...yine bu suffalara eş ince sütunların üzerinde deryaya nazır ve sağ tarafı çarşuya bakan katlar...cemaat çok olduğu zaman bu suffalarda ibadet ederler...mübarek gecelerde kandiller yakarlar hepsi yirmi iki bin kandil ve asılmış avizeler. Bu camiin içinde geride Kıble Kapusu tarafındaki iki payelerde bir çeşme vardır. ve bazı taklar altında Üst Hazine Maksureleri.

Bu caminin içinde ve dışında olan Ahmed Karahisari hattı bugün de ne yazılmıştır ne yazılsa gerektir. İlkin büyük kubbenin ta ortasında Allah göklerin ve yerin nurudur. Onun nurunun sıfatı sanki içinde bir çerağ bulunan bir hücredir. O çerağ bir sırça içindedir. O sırça kandil de sanki bir inci gibi parıldayan bir yıldızdır ki güneşin doğduğu yere de battığı yere de nisbeti olmayan mübarek bir ağaçtır, zeytundan tutuşturulup yakılır. Onun yağı kendisine bir ateş dokunmasa da hemen ışık verir ki nur üstüne nurdur. Allah insanlara meseller irad eder. Allah her şeyi hakkıyla bilendir' ayetini yazmada yedi beyzasını göstermiştir. (Nur 35). Mihrab üzerindeki yarım kubbenin içinde... (Enam 79) ayeti. Ve dört payelerin köşesinde Allah, Muhammed, Ebubekir, Ömer, Osman, Ali, Hasan, Hüseyin yazılmıştır. Ve minberin sağındaki pencere üstünde... (Cin 18) ayeti yazılıdır. Üst pencereler üzerinde Allah'ın güzel adları yazılıdır.

Ve bu camiin 5 kapusu vardır. Sağ tarafta imam kapusu, sol tarafta hünkar mahfili, altında vüzera kapusu ve iki yan kapuları var, sol yan kapu üzerinde (Rad 24)yazılıdır, kıble kapusu üzerinde sol taraftaki kitabenin içinde Ketebehu Ahmed el Karahisari sene..deyü tahrir olunmuştur.

Camii şerifin adı geçen babı saadetlerine ve haremi latifin üç tane yüce kapusuna ayak taş merdivenle çıkılır ve inilir...ve bu avlunun dört yanına nazır hepsi.. adet pencerelerdir, demirci ustası Davudi sanat gösterüp öyle örs vurmuş ki, bu zamana kadar cilasına bir zerre toz tesir etmeyüp puladı nahçevani gibi parlak pencerelerdir. Ve bu pencereler üzere bütün camlar...ortasında ibret verici bir havuz vardır... avlunun kıble kapusu bütün kapulardan yüksek bir sanatlı babı saadettir ki yeryüzünde bu kapuya benzer beyaz ham mermer eşikli ve kat kat girişme zıhlı çengelli ve medeneli bir kapu görülmüş değildir, bütün ham mermerdir...Ve bu camiin dört tane minarelerinin evsafı var ki her biri bir ezanı Muhammedi makamıdır...dört minare on tabaka...sol taraftaki üç şerefeli minareye Cevahir minaresi derler...ve bu camiin iki tarafında kırkar tane abdest tazeleycek muslukları vardır.

Temelinin atılışındaki metanet ve köşesinde olan zarafet ve güzellik eserleri ve her türlü sanatlar insanı büyüleyen görünüşü, bu camiin içinde ve dışında vardır. Hatta bina tamamlanınca Koca Mimar Sinan şunu der: 'Padişahım sana bir cami inşa ettim ki kıyamet gününde Hallacı Mansur yeryüzünde Makalidi Cibal Demavend dağlarını Hallacın yayından pamuk gibi attığında bu caminin kubbesinde Mansur'un yay kirişi önünde çevgan topu gibi bu rütbe senasını medh eder.

Mihrab önünde bir ok atımı yerde bir gülistanı nısfı cihen hıyaban içinde, Süleyman Han'ın meşhedi -toprağı nur olsun-bir yüksek kubbe altında görülür.

Caminin üç tarafında bir kat dış avlu daha vardır ki iki yanı birer at menzili kum sahrasıdır, türlü türlü ulu çınarlar, salkım söğütler, servi ve ıhlamur ve karaağaçlar, dışbudak ağaçları ile süslenmiş bir büyük avludur ki üç yanı hepsi pencereli duvarlar ve hepsi on adet kapu...Şark tarafına bakan hamam kapusu..merdivenle hamama varılır amma bu tarafta avlunun duvarı olmayup İstanbul şehrini temaşa için bir kenarset alçak duvar çekilmiştir. Cümle cemaat orada durup Hünkar Sarayı, Üsküdar'ı, Boğazhisar'ı, Beşiktaş'ı, Tophane ve Galata ve Kasımpaşa ve Okmeydanı boydanboya görülür.

Bu camiin sağında ve solunda dört mezhep şeyhülislamları içün dört adet büyük medreseler vardır ve bir darülhadis ve bir darülkurra ve ayrıca bir tıp ilmi medresesi, bir sıbyan mektebi ve bir darüşşifa ve imaret ve bir yemekhane, bir tavhanei müsafirin, gelip gidenler için bir kervansaray, bir yeniçeri ağası sarayı, bir kuyumcular dökmeciler ayakkabıcılar ve nısfı cihen aydınlık hamamı tetimmei şuhan bin adet hizmetliler evi...

Süleymaniye Camii tamam oldukta bina emini ve nazırı ve mutemedinin hisaplarına göre, 8 kerre 100.000 ve doksan bin üç bin üç yüz seksen üç yük flori." (Gökyay 343-60)

Süleymaniye Medreseleri

Süleymaniye Külliyesi'nde bulunan Süleymaniye Medreseleri Kanuni Sultan Süleyman, Sokullu ve Mimar Sinan'ın bir araya gelerek oluşturdukları dev bir projenin özel bir parçasıdır. Süleymaniye Medreseleri'nin yönetimi vakfiye şartları çerçevesinde padişah, sadrazam ve mütevelli heyeti üçgeninde şekillenirdi. Süleymaniye Külliyesi'nin en önemli bileşenlerinden olan Süleymaniye Medreseleri, Osmanlı medrese hiyerarşisinde en üst aşamayı temsil etmekteydi. İlk olarak "Tıp Medresesi" diğer adıyla "Daruttıb" medreseleri burada görülmüştür. Dönemin hekimbaşı namzetleri bu medreselerde yetiştirilmiştir. Süleymaniye Külliyesi içerisinde yer alan tıp medresesi ve daruşşifa Antik Yunan, Bizans, Selçuklu, İran, Irak, Mısır, Maveraünnehir ve Suriye gibi merkezlerden tevarüs edilen kadim tıp bilgisinin dikkatle incelendiği, gözden geçirilerek düzeltildiği, faydalı olanın yeniden üretildiği, geliştirildiği, yaygınlaştırıldığı, özgün bilginin oluşturulduğu, vakıf sistemi ile finanse edilip her seviyede meşrulaştırıldığı ve dolaşıma sokulduğu ilim merkezleriydi. Modern Tıbbiyeyi kuranlar arasında Süleymaniye Tıp Medresesi'nde eğitim görmüş Osman Saib Efendi, Abdülhak Molla ve Mustafa Behçet Efendi gibi isimler yer alacaktır.^[4]

Fotoğraflar

Haliçten Süleymaniye Camii görünümü, 2011
Muvakkithane Girişi
Süleymaniye Camii Avlusu
Camiinin içi
Damat Rüstem Paşa Camii'inden Görünümü
Kabristanlık Yönünden Manzarası
Süleymaniye Camii Kabristanı Girişi
Mimar Sinan'ın Süleymaniye'deki türbesi
Süleymaniye Külliyesi, 1895
Süleymaniye Külliyesi kuş bakışı, 2011
Süleymaniye Külliyesi, 2011
II. Abdülhamit döneminde Süleymaniye Camii
2017 Ramazan'da cami minarelerine asılan mahya
Haliçten Süleymaniye Camii, 2018

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "International Council On Monuments and Sites" (PDF). UNESCO. Temmuz 1985. 24 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2010.
^ Daniel Borden, Jerzy Elzanowski, Cornelia Lawrenz, Daniel Miller, Adele Smith, Joni Taylor, (Ed.) (2009). Başvuru Kitapları: Mimarlık. NTV Yayınları. ISBN 978-605-5813-17-7.
^ Diana Darke, (Ed.) (1999). Turkey (İngilizce). Passport Books. ss. 37. ISBN 0-8442-4818-5. Erişim tarihi: 3 Aralık 2009.
^ "Derin Tarih - Kanuni Sultan Süleyman". Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2022.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Süleymaniye Camii ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

[1] "International Council On Monuments and Sites" (PDF). UNESCO. Temmuz 1985. 24 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2010.

[NTV_Mimarlık-2] Daniel Borden, Jerzy Elzanowski, Cornelia Lawrenz, Daniel Miller, Adele Smith, Joni Taylor, (Ed.) (2009). Başvuru Kitapları: Mimarlık. NTV Yayınları. ISBN 978-605-5813-17-7.

[Diana-3] Diana Darke, (Ed.) (1999). Turkey (İngilizce). Passport Books. ss. 37. ISBN 0-8442-4818-5. Erişim tarihi: 3 Aralık 2009.

[4] "Derin Tarih - Kanuni Sultan Süleyman". Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]