İçeriğe atla

Setophaga angelae

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Küçük orman ötleğeni
Korunma durumu

Tehlikede (IUCN 3.1)[1]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Passeriformes
Familya: Parulidae
Cins: Setophaga
Tür: S. angelae
İkili adlandırma
Setophaga angelae
Kepler ve Parkes, 1972
Küçük orman ötleğeni dağılım haritası

Setophaga angelae, Karayiplerde yer alan Porto Riko adasına özgü endemik ve nadir görülen bir kuş türüdür. 1968 yılında keşfedilip ve 1972 yılında tanımlandı. Orman ötleğenigiller (Parulidae) familyasına aittir.[2] Türün ismindeki angelae, kâşiflerinden biri olan Angela Kepler'e atfendir. Böcekçil olan kuş, yapraklar üzerindeki küçük böceklerle beslenir.

Küçük popülasyonları ve sınırlı habitatları sebebiyle, 1982 yılından itibaren koruma çalışmaları başladı ve 2000 yılından itibaren Hassas türler, 2017'den sonra Tehlike altındaki türler altında listelendi. Yaşam alanının koruma altındaki ağaçlık bölgelerde olmasından dolayı büyük bir tehdit altında değildir; ancak bölgeye sonradan getirilen sıçanlar ve kuyruksürengiller gibi türlerin varlığı, yaşam alanlarının daralması ve doğal afetler sonucunda tür, muhtemel tehlike altındadır.

Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Setophaga angelae, "Parulidae familyasında sınıflandırılan Setophaga cinsine bağlı bir kuş türüdür. İlk olarak 1968 yılında Cameron ve Angela Kepler tarafından, Porto Riko'nun endemik kuş türleri olan Amazona vittata ve Todus mexicanus üzerinde çalışmalar yaparken keşfedildi. 18 Mayıs 1971'de, o zamanlar tek yaşam alanı olduğu düşünülen Karayip Ulusal Ormanı'nda bir örnek yakalandı. Bir yıl sonra Kepler ve Parkes, türü tanımlayarak isimlendirdi ve böylece Yeni Dünya'da keşfedilen en yeni ötleğen (Dendroica spp.) oldu.[3] Ayrıca Batı Hint Adaları'nda 1927'den sonra keşfedilen ve 20. yüzyılda Porto Riko'da tanımlanan ilk tür oldu.[4] Tür başlangıçta Dendroica cinsine yerleştirilmiş olsa da, 2010 yılında Yeni Dünya ötleğenlerinin mitokondriyal DNA dizileri kullanılarak yapılan filogenetik çalışmalar, ötleğen cinslerinin yeniden düzenlenmesine yol açtı. Sonuç olarak, çalışmanın yazarları Dendroica cinsinin Setophaga cinsine dahil edilmesini önerdiler. Aynı çalışmalar, küçük orman ötleğeninin, Jamaika'ya özgü Setophaga pharetra ve Dominika ile Guadeloupe adalarına özgü Setophaga plumbea ile yakın akraba olduğunu gösterdi.[5] 2011 yılında Amerikan Ornitologlar Birliği (American Ornithologists' Union), Parulidae familyasının sınıflandırmasını yeniden düzenledi ve Dendroica cinsindeki türleri Setophaga cinsine taşıdı.[6][7] Bu revize edilmiş sınıflandırma daha sonra Uluslararası Ornitologlar Birliği (International Ornithologists' Union) tarafından da kabul edildi.[6]

Cins adı, "güve" anlamına gelen Eski Yunanca kelime σής (sḗs) ve "yemek" anlamına gelen -φαγέω (-phagéō) kelimelerinin birleşmesidir.[8] Tür adı olan "angelae" ise türün kaşiflerinden Angela Kepler'e ithafen verildi.[4]

Fiziksel özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyah ve beyaz ötleğen, genellikle küçük orman ötleğeni ile karıştırılabilen bir türdür.

Setophaga angelae'nın gövdesinin üstü ağırlıklı olarak siyahtır ve beyaz alanlarla kaplıdır. Gövdenin alt kısmı ise, beyazdır ve siyah çizgiler vardır. Diğer tanımlayıcı özellikleri ise, koyu kahverengi gözleri, kulaklarındaki ve boynundaki beyaz benekler, tamamlanmamış beyaz bir göz halkası, gözünün üzerindeki beyaz bir çizgi ve dış kuyruk tüylerinde bulunan iki beyaz noktadır. Setophaga türlerinin karakteristik özellikleri (S. adelaidae, S. delicata, S. plumbea ve S pharetra), uzun bir gagaya ve kısa yuvarlak kuyruğa (ortalama 53.8 mm) sahip olmalarıdır. Bu türler içinde yalnızca Setophaga adelaidae (50 mm) daha kısa kanatlara sahiptir.[4] Erginleşmemiş olanlar yetişkinlerden biraz farklıdır; arka kısımları bir yıl boyunca gri-yeşil renginde kalır ve temmuz ayından ekim ayına kadar kısmen bu tüylerini değiştirirler. Erginliğe erişmiş ortalama bir küçük orman ötleğeninin boyu 12.5 cm (4.9 inç) ve ağırlığı 8.4 gram olur.[9]

Benzer türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Setophaga angelae genellikle, Karayipler'de üremeyen ve Porto Riko'da Eylül ortalarından Mayıs'ın başlarına kadar görülen Mniotilta varia ile karıştırılır. Temel fiziksel farklılık yüzlerdedir. Küçük orman ötleğeninin gözünün etrafında; üstündeki ile altındakinin uçları birleşmeyen halka; siyah ve beyaz ötleğenin gözünde ise beyaz bir kemeri ve gözünün altında beyaz yarım halkası bulunur. Diğer bir fark ise baş kısmındadır. Küçük orman ötleğeninin başının tümü siyahtır. Mniotilta varia'nın ise başında beyaz bir kemer bulunur. İkinci tür genellikle ağaçların alt kısımlarındaki daha kalın dallarda yiyecek ararken, Setophaga angelae ise ağaç tepelerinde ve daha ince dallarda böcek arar.[10]

Ses[değiştir | kaynağı değiştir]

Virtual Birds'de Setophaga angelae kuşunun kuş sesi bulunur.

Setophaga angelae'nın şakımasını ve çağrısını duymak güçtür. Bu tür, kısık seslidir ve çağrısı ile şakıması, Porto Riko'nun en yaygın kuşu olan Coereba flaveola'ya benzer. Şakıması, "tekdüze bir nota üzerinde söylenen kısa, hızlı ve pek de müzikal olmayan notalardan oluşan, hacmi yükselen ve sonunda biraz daha düşük perdeli kısa bir çift heceli dizi ile biten" bir dizidir.[11] Çağrısı ise "tek bir kısa, metalik 'tık' sesi" olarak tanımlanmıştır.[11]

Dağılımı ve yaşam alanı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk keşfedildiğinde, küçük orman ötleğeninin yalnızca 640 metreden 1.030 metreye kadar olan yüksek yerlerde, Porto Riko'nun doğusundaki Karayip Ulusal Parkı'nın küçük ağaçlarında yaşadığına inanılıyordu. Bu bölgedeki ağaçların boyları nadiren 5 metreyi geçer ve sert, kalın sürgünleri, derimsi yaprakları ile içine girilemez yoğun çalıların bulunduğu, yırtıcı hayvanlardan saklanılabilecek bir yerdir. Daha sonra Maricao Eyalet Ormanı'nda (1972, bilinen en büyük popülasyon), Carite Eyalet Ormanı'nda (1977) ve Toro Negro Eyalet Ormanı'nda (1970'lerin sonunda) üç popülasyon daha keşfedildi.[12] Ayrıca araştırmalar türün, 370 ila 600 metreye (1.213 ila 1.968 fit), tabonuko ve palo kolorado ormanlarına göç ettiğini gösterdi.[13]

Küçük orman ötleğeninin dağılımı (2001)

Setophaga angelae, geçmişte, Porto Riko'nun rutubetli dağlık ormanları ile kaplı dört farklı bölgesinde yaşıyordu. Şu anda ise, iki bölgede nesli tamamen tükendi ve sadece Karayip Ulusal Ormanı ve Maricao Eyalet Ormanı'nda görülmektedir Karayip Ulusal Ormanı'nda bulunan küçük ormanların karakteristik özelliği çok yağmur alması ve rutubetli olması, düşük sıcaklık, güneş alması ve sabit rüzgârlardır. Dağların zirvelerinde ve özellikle yoğun çalılık ve küçük ağaçlarla bitkilerin bulunduğu ve zeminin üzerinde yosunların ve epifitlerin yetiştiği yerlerde bulunurlar. Türlerin zenginliği, Luquillo Dağları'nda yer alan diğer ağaç türleri (Tabonuco, Palo colorado ve Palma sierra ormanları) ile karşılaştırıldığında düşüktür.[13] Batı Porto Riko'da yer alan Maricao Eyalet Ormanı'ndaki küçük ağaçlar, yıllık ortalama 2.250 cm (994 inç) yağmur almaktadır. Bu oran en az yıllık 1.702 cm (67 inç) yağmur alan bir yağmur ormanı için yüksek bir rakamdır. Ancak toprağın düşük su tutma kapasitesi nedeniyle, bitki örtüsü beklenenden daha azdır.[13] Türe Maricao Eyalet Ormanı'nın Podokarpus ormanlarında en yoğun şekilde rastlanılır.[13] Toro Negro ve Carite küçük ağaçlarının bulunduğu bölgelerdeki popülasyonu hakkında ise az bilgi bulunmaktadır.[13]

Davranış[değiştir | kaynağı değiştir]

Beslenme[değiştir | kaynağı değiştir]

Setophaga angelae genellikle güneşi engelleyen ağaçların arasında yiyecek böcek ararken görülür.[9] Yiyecek ararken genellikle, Mniotilta varia, Nesospingus speculiferus ve Contopus latirostris gibi, diğer kuşlarla sürü hâlinde uçar. Avını yakalamak için, toplama, etrafında uçma ve gagalama şeklinde tanımlanan üç manevra yapar.[9] Toplama, duran veya hareket eden kuş tarafından yapılan avlanma manevrasıdır. Etrafında uçma ise uçan bir kuş için avlanma manevrasıdır. Gagalama ise gagası ile kazarak, tavukların yiyecek aramasına benzer bir şekilde alt tabakadaki besinlere ulaşması şeklindedir.[9] Özellikle yapraklardan yapılan toplama, küçük orman ötleğeni tarafından en çok kullanılan manevradır, gagalama ise en az kullanılan yöntemdir.[9]

Üreme[değiştir | kaynağı değiştir]

Setophaga angelae, Mart ile Haziran ayları arasında ürer. Ebeveynlerin ikisi de yuvanın yapılmasında ve yavruların beslenmesinde görev alır. Yuvalar ağaç gövdelerine yakın, havadar kuru yaprakların, çoğunlukla Cecropia yapraklarının olduğu Bulbophyllum wadsworthii ağaçlarının bulunduğu bölgelerde bulunur. Yuvalar iyi gizlenmiştir ve zeminden 1,3 metre ila 7,6 metre yüksekliklere yapılır.[12] Yuvalar fincan şeklindedir ve küçük köklerden, ince dallardan, Chusquea abietifolia ve B. wadsworthii ağaçlarının kuru dallarından ve kuru Panicum maximum yapraklarından yapılır. İç kısmı C. abietifolia bitkisinin liflerinden, kuru yapraklardan ve diğer bitkilerden yapılmaktadır.[14] Dişiler, üzerinde kırmızı-kahverengi benekleri olan 2 ila 3 tane beyaz yumurta yumurtlar.[15] Yavrular böceklerle beslenmektedir, ebeveynlerinin yavrularını kelebekler, düz kanatlıların yetişkinleri ve kelebek larvaları ile beslediği gözlemlenmiştir.[14]

Tehditler ve koruma çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Popülasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Küçük orman ötleğeninin kuş sayımı (2001)

1989 yılının Eylül ayında Porto Riko'nun orta ve doğu bölgelerini kasıp kavuran Hugo Kasırgası, küçük orman ötleğeninin bilinen dört popülasyonundan üçünü etkiledi. El Yunque Millî Parkı, Toro Negro ve Carite popülasyonları bu kasırgadan zarar gördü. Cordillera Central'da bulunan Toro Negro Ormanı'nda iki yıl sonra yapılan bir araştırmada ise herhangi bir bireye rastlanmadı.[16] O zamandan beri yapılan araştırmalar, bilinmeyen nedenlerle Carite ve Toro Negro'daki popülasyonların muhtemelen yok olduğunu ortaya koymaktadır.[12] Küçük orman ötleğeninin popülasyonlarının izlenmesi, Porto Riko Yuvalama Kuşu Sayımı (PRBBS) tarafından üç ila dört yılda bir gerçekleştirilen kuş sayımlarıyla sağlanmaktadır. 2001 yılında Maricao Devlet Ormanı'nda yapılan bir araştırmada ise sadece üç birey tespit edilmiştir. 2000 yılında hazırlanan bir IUCN değerlendirmesine göre, küçük orman ötleğeni popülasyonunun 600 ergin bireyden oluşan durağan bir sayıya sahip olduğu tahmin edilmektedir.[17] 2020 yılında ise popülasyonun en azından 1800 ergin bireyden oluştuğu tahmin edildi, bu sayı ise toplamda en az 2700 bireye tekabül ediyor.[18][19]

Tehditler[değiştir | kaynağı değiştir]

Keskin incik kemikli atmaca, Küçük orman ötleğeninin doğal düşmanıdır.

Setophaga angelae'nın iki büyük düşmanı vardır; yırtıcı hayvanlar ve yaşam alanının yok edilmesi ve değiştirilmesidir. Tespit edilen yerli yırtıcı hayvanlar; Margarops fuscatus, Accipiter striatus venator ve bölgede soyu tükenmiş olan Corvus leucognaphalus. Bölgeye sonradan getirilmiş olan, kediler, köpekler, Rattus rattus ve Herpestes javanicus auropunctatus yuvalara zarar verme ihtimali olan canlılardandır.[14] Bu canlılar, Maricao Eyalet Ormanı ve Karayip Ulusal Ormanı'nda insanların bulunduğu bölgelerde, çoğunlukla ulaşım amaçları sebebiyle hızlı bir şekilde çoğalmaktadır. Küçük orman ötleğeninin yaşam alanının yok olmasına temelde insanlar ve doğa olmak üzere iki faktör yol açar. İnsanlar iletişim kuleleri kurmakta, ağaçları yok etmekte, yollar ve tren yolları yapmaktadır. Doğa ise orman yangınları ve kasırgalarla zarar vermektedir.[3]

Koruma çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Setophaga angelae Birleşik Devletler tarafından 1982'de hazırlanan Tehlikede Olan Türler Yasası'ndaki listeye aday gösterildi. 2005'te bir grup bilim insanı, bilgin, sanatçı ve çevreci, George W. Bush yönetimine, içinde Setophaga angelae'nın da olduğu 225 türün Tehlikede Olan Türler Yasası'ndaki listeye eklenmesi için istekte bulundu. Setophaga angelae 1982'den, Rana pretiosa 1991'den, Platanthera integrilabia 1975'ten beri aday listesinde yer alyor. Yeni araştırmalara göre Tehlikede Olan Türler Yasası'nın 1973'te hazırlanmasından beri, Birleşik Devletler'de bulunan 114 türün soyu, federal hükûmet tarafından yaşam alanlarının yeteri kadar korunmaması sebebiyle tükenmiştir.[20]

Dünya Korunma Birliği küçük Setophaga angelae'nın durumunu 1988 yılında durumu bilinmeyen ve Düşük risk/az endişe verici türler olarak, 1994'te, durumu bilinmeyen ve Düşük risk/Neredeyse tehlike altında olan türler olarak, 2000 yılından 2016'ya kadar Hassas türler altında değerlendirildi, 2017 yılında ise Tehlike altındaki türler sınıflandırmasında listelendi.[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel
  1. ^ a b BirdLife International. (2017). "Setophaga angelae". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2017: e.T22721749A118919769. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T22721749A118919769.en Özgürce erişilebilir. Erişim tarihi: 24 Kasım 2020. 
  2. ^ Sherman, Snady (21 Mayıs 1998). "The Dirty Dozen - A Wood Warbler Trivia Quiz". Delaware Valley Ornithological Club. 2 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  3. ^ a b Cuevas, Victor, M. (January 2002). "Wildlife Facts - January 2002 - Elfin-woods Warbler". USDA Forest Service. 15 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  4. ^ a b c Kepler, C. B. and Parkes, K. (Ocak 1972). "A New Species of Warbler (Parulidae) from Puerto Rico" (PDF). The Auk. 89 (1). ss. 1-18. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2006. 
  5. ^ Lovette, Irby J.; Pérez-Emán, Jorge L.; Sullivan, John P.; Banks, Richard C.; Fiorentino, Isabella; Córdoba-Córdoba, Sergio; Echeverry-Galvis, María; Barker, F. Keith; Burns, Kevin J.; Klicka, John; Lanyon, Scott M. (Kasım 2010). "A comprehensive multilocus phylogeny for the wood-warblers and a revised classification of the Parulidae (Aves)". Molecular Phylogenetics and Evolution (İngilizce). 57 (2): 753-770. doi:10.1016/j.ympev.2010.07.018. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  6. ^ a b Chesser, R. Terry; Banks, Richard C.; Barker, F. Keith; Cicero, Carla; Dunn, Jon L.; Kratter, Andrew W.; Lovette, Irby J.; Rasmussen, Pamela C.; Remsen, J. V.; Rising, James D.; Stotz, Douglas F. (Temmuz 2011). "Fifty-Second Supplement to the American Ornithologists' Union check-list of North American Birds". The Auk (İngilizce). 128 (3): 600-613. doi:10.1525/auk.2011.128.3.600. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  7. ^ "IOC World Bird List 11.1". IOC World Bird List Datasets. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  8. ^ Jobling, James A. (2010). The Helm dictionary of scientific bird names: from aalge to zusii. Londra: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-2501-4. 
  9. ^ a b c d e Cruz, Alexander and Delannoy, Carlos A. "Ecology of the Elfin-woods Warbler (Dendroica Angelae) II" (PDF). ss. 152-162. 27 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Kasım 2007. 
  10. ^ Wauer, Roland H. (1996). A birder's West Indies: an island-by-island tour. 1st ed. Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-79098-8. 
  11. ^ a b "Black Hills National Forest 2019 Forest Inventory and Analysis data". Forest Service Research Data Archive. 9 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  12. ^ a b c Anadón Irrizary, Verónica (2006). Distribution, habitat occupancy and population density of the Elfin-woods Warbler 24 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. MS Thesis. University of Puerto Rico at Mayagüez
  13. ^ a b c d e "Candidate and Listing Priority Assignment Form - Elfin woods Warbler" (PDF). 2001. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  14. ^ a b c Arroyo Vázquez, Bryan (Haziran 1992). "Observations of the breeding biology of the Elfin Woods Warbler" (PDF). The Wilson Bulletin. 104 (2). ss. 362-365. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2007. 
  15. ^ "Elfin-woods Warbler". Oiuseax.net. 20 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  16. ^ Toms, Judith D. Non-breeding competition between migrant American Redstarts (Setophaga ruticilla) and resident Adelaide's warblers (Dendroica adelaidae) in the Guanica Biosphere Reserve, southwest Puerto Rico (Tez). University of Missouri Libraries. 
  17. ^ "Setophaga angelae: BirdLife International". IUCN Red List of Threatened Species. 31 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  18. ^ "Species factsheet: Dendroica angelae". BirdLife International. 2005. 1 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
  19. ^ IUCN (31 Ağustos 2020). "Setophaga angelae: BirdLife International: The IUCN Red List of Threatened Species 2020: e.T22721749A180061064" (İngilizce). doi:10.2305/iucn.uk.2020-3.rlts.t22721749a180061064.en.retrieved. 25 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024. 
  20. ^ Lucas, Tim (5 Mayıs 2004). "A Coalition for Conservation". 7 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. 
Genel

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikitür'de konuyla ilgili taksonomik bilgiler bulunur:
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Setophaga_angelae&oldid=33460476" sayfasından alınmıştır