Sırp Demokratik Partisi (Hırvatistan)

Sırp Demokratik Partisi
Српска демократска странка
Srpska demokratska stranka
Sırp Demokratik Partisi; Српска демократска странка ; Srpska demokratska stranka
Kurucu	Jovan Rašković
Kuruluş tarihi	17 Şubat 1990
Kapanış tarihi	4 Ağustos 1995
Merkez	Knin
İdeoloji	Sırp milliyetçiliği; Millî muhafazakârlık; Ayrılıkçılık
Siyasi pozisyon	Sağcılık

Sırp Demokratik Partisi (Sırpça: Српска демократска странка/Srpska demokratska stranka veya СДС / SDS), 1990 ile 1995 yılları arasında Hırvatistan'daki Sırpları temsil eden ve aynı zamanda Krayina Sırp Cumhuriyeti'ni yönetmiş olan bir siyasi partiydi.^[2]

Hırvatistan Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

SDS, 17 Şubat 1990 tarihinde Hırvatistan Sosyalist Cumhuriyeti'nde kuruldu. Demokratik parlamentarizmin gelmesi ve Yugoslavya'da milliyetçiliğin yeniden doğuşunun ardından 1990 yılında Jovan Rašković tarafından örgütlendi. Hırvat Demokrat Birliği, Hırvatları bir araya toplamak isterken SDS'nin hedefi Hırvatistan Sırplarıydı. Komşu Bosna Hersek'te aynı liderliği üstlenen bir kardeş parti kurulurken sosyalizmin hâlâ güçlü olduğu Sırbistan ve Karadağ'daki küçük kardeş partiler hiçbir zaman öne çıkamamıştır.

SDS, Hırvatistan'da Nisan ve Mayıs 1990'da yapılan ilk demokratik seçimlere katılıp ilk turda %1,55, ikinci turda ise %2 oy alarak muhalefet konumunda olduğu Hırvatistan Parlamentosu'nda birçok sandalye kazandı. O zamanlar Franjo Tuđman, SDS'yi Hırvatistan Sırpları'nın birincil temsilcisi olarak görmekteydi. Açıkça Hırvatistan'daki ulusal eğilimli en büyük Sırp partisi onlardı. Fakat seçim başarıları o dönemde Hırvatistan'da bulunan Sırp nüfusunun yüzdesiyle, yani toplam nüfusun %12,2'siyle, pek eşleşmiyordu.

SDS'nin açıkça ifade ettiği ana hedefi Hırvatistan'daki Sırpların statüsünü kurucu ulustan ulusal azınlığa dönüştüren yeni Hırvatistan Anayasası gereğince tehlikede olduğunu düşündüğü Sırp nüfusunu korumaktı. 6 Temmuz 1990 tarihinde Milan Babić, Sırp nüfuslu belediyelerin temsilcileriyle bir toplantı düzenledi. Burada, bu tür belediye birliklerini engelleyen, yalnızca Hırvat sembollerini getiren ve Hırvatistan'da konuşulan dilin adını (hrvatskosrpski'den) değiştiren anayasa değişikliklerini reddettiler.^[2] SDS, HDZ'nin bağımsız Hırvatistan arzusuna da karşı çıkarak bunun yerine Yugoslavya'nın bir parçası olarak kalmayı diledi.

1990'ların başında, Franjo Tuđman rejimi tarafından Hırvatistan'daki Sırp halkına yönelik sert ayrımcılık haberleriyle birlikte partinin popülaritesi arttı. Sırplara yönelik baskıların yanı sıra Belgrad tarafından yönetilen ve Hırvatistan Sırpları'nı Hırvat çoğunluk tarafından tehdit ediliyormuş gibi gösteren bir medya kampanyasına ilişkin haberler de bulunmaktaydı.^[2] Bu da yoğun göçlerin yaşanmasına sebep oldu.^{[kaynak belirtilmeli]}

Aralık 1990'da partide Sırpların bağımsız bir Hırvatistan'da Hırvatlarla bir arada yaşayamayacağını düşünen partideki sağcı ve milliyetçi akım galip geldi ve Rašković, yakın destekçileriyle birlikte Hırvatistan'dan ayrıldı. Milan Babić, parti liderliğini devraldı ve Yugoslavya'nın Hırvat topraklarında dağılmasına ilişkin olayların düzenlenmesinde etkili oldu.

Temmuz 1990'da Babić ve diğerleri, Srb'da bir Sırp meclisi düzenleyip katıldılar. Burada, Hırvatistan için "Sırp Ulusunun Egemenliği ve Özerkliği Hakkında" bir bildirgeyi kabul ettiler ve meclisin yürütme organı olarak bir Sırp Ulusal Konseyi kurdular. Konsey, Hırvatistan'daki Sırpların özerkliği ve egemenliği konusunda referandum yapılmasına karar verdi. Toplantı, Ağustos ayının sonlarında yapılmıştı ancak Hırvat hükûmeti bunu yasa dışı ilan ettiğinden referandum ancak çoğunluğunun olduğu ve oyların %97,7'sinin lehte olduğu Sırp yerleşim yerlerinde yapıldı. Aynı zamanda Milan Martić, Sırp nüfusuna silah dağıtmaya ve Knin'de Kütük Devrimi'nin başlangıcına işaret eden barikatlar kurmaya başladı.^[2]

Aralık 1990'da SAO Krajina'yı kurdular. Nisan 1991'de parti, topraklarını Hırvatistan Cumhuriyeti'nden ayırmaya karar verdi ve Sırp azınlığı 19 Mayıs 1991 tarihinde yapılan Hırvatistan' bağımsızlık referandumunu yasa dışı sayarak boykot etmeye ikna etti. Bu referandumun yerine SDS, bir hafta önce (12 Mayıs) kendi referandumunu düzenledi ve Yugoslavya'da kalmayı seçti.^[3] Sırplar, 1 Nisan 1991 tarihinde Hırvatistan'dan ayrılacaklarını ilan etti.^[4] Yaptıkları referandum da Hırvat hükûmeti tarafından tanınmadı.

1991'de Hırvatistan Bağımsızlık Savaşı kızışırken SDS, Sırp kontrolü altındaki Hırvat topraklarının %30'unun biraz fazlasından oluşan ve kendi kendini ilan etmiş ayrılıkçı Krayina Sırp Cumhuriyeti'nin yönetimini üstlendi. Hırvatistan, savaşın başlarında Batı Slavonya'nın çoğunu ele geçirdikten sonra Krayina Sırp Cumhuriyeti ve buna bağlı olarak SDS tarafından kontrol edilen bölge Ocak 1992'de istikrara kavuştu.

Parti; ekonomik iflas, yüksek işsizlik oranları ve Hırvatistan'ın geri kalanından gelen çok sayıda mülteci gibi artan sorunlarla uğraşmak zorunda kaldı. Uluslararası barışı koruma güçlerinin (UNPROFOR) ve ardından gelen Birleşmiş Milletler himayesinin gelişi duruma büyük ölçüde yardımcı olsa da Hırvat kuvvetlerinin (Miljevci, Dubrovnik hinterlandı, Peruča, Maslenica, Medak ve Dinara operasyonları ile) gerçekleştirdiği vur-kaç saldırıları bölgeyi büyük ölçüde tüketti. Krayina Sırp Cumhuriyeti'nin geleceği konusunda yaşanan parti içi bölünmeler, siyasi partinin istikrarını daha da bozdu.

Krayina Sırp Cumhuriyeti, 1995 yılında Fırtına Harekâtı ile bertaraf olduğu vakit partinin varlığı fiilen sona erdi. Liderlerinin bir kısmı Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından savaşta Hırvatlara karşı işlenen suçlardan dolayı yargılanmıştır.

2005 yılında parti üyelerinden geriye kalanlar Sırbistan'ın Belgrad kentinde sözde bir Sürgündeki Krayina Sırp Cumhuriyeti Hükûmeti'ni kurdu.^{[kaynak belirtilmeli]}

Parti başkanlarının listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

#	İsim (Doğum–Ölüm)	Portre	Görev süresi
1	Jovan Rašković (1929-1992)		17 Şubat 1990	Aralık 1990
2	Milan Babić (1956-2006)		Aralık 1990	7 Ağustos 1995

Seçim sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçim	Kazanılan oylar	Yüzde	Kazanılan koltuklar	Hükûmet
1990	46.418	1.60	5 / 356	Muhalefet

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Političke stranke". Croatian Encyclopedia (Hırvatça). Miroslav Krleža Institute of Lexicography. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015.
^ ^a ^b ^c ^d "Case No. IT-03-72-I: The Prosecutor v. Milan Babić" (PDF). International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia. 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2010.
^ "Prosecutor v" (PDF). 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Eylül 2023.
^ Chuck Sudetic (2 Nisan 1991). "Rebel Serbs Complicate Rift on Yugoslav Unity". The New York Times. 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2010.

[HE-1] "Političke stranke". Croatian Encyclopedia (Hırvatça). Miroslav Krleža Institute of Lexicography. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015.

[ICTY-Babic-2] "Case No. IT-03-72-I: The Prosecutor v. Milan Babić" (PDF). International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia. 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2010.

[3] "Prosecutor v" (PDF). 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Eylül 2023.

[NYTimes-Separation-1Apr1991-4] Chuck Sudetic (2 Nisan 1991). "Rebel Serbs Complicate Rift on Yugoslav Unity". The New York Times. 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]