Petek, Murgul
| Petek | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Petek Petek'in Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Murgul |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 583 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 131 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08590 |
Petek, Artvin ilinin Murgul ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Köyün eski adı Gurbin'dir.[4] 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde ve Muvahhid Zeki'nin 1927 yılında yayımlanan Artvin vilayeti üzerine kitabında Gurbin (كوربین) olarak geçer.[5][6] 93 Harbi’nin ardından Livana kazasına hakim olan Ruslar ise köyün adını Gurbin / Kurbin (Гурбин / Курбин) biçiminde yazmıştır.[7]
Gurbin'in bulunduğu Klarceti, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Osmanlı Devleti burayı, 1549 Gürcistan seferiyle Gürcülerden ele geçirdi. Uzun süre Çıldır Eyaleti içinde yer alan Gurbin, 19. yüzyılın ilk yarısında Trabzon eyaletinin bir parçası haline geldi. Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitine göre Gurbin'de 22 hanede 119 erkek tespit edilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün nüfusunun yaklaşık 238 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Daha sonra Gurbin, 1867 yılında kurulan Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlandı. Bu sancağın Livana kazasının köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Gurbin'de 29 hanede, muhtemelen sadece erkek nüfusu olarak 140 kişi (toplam nüfusu yaklaşık 280 kişi olmalı) tespit edilmiştir.[9] Ertesi yıl başlayan savaşın sonucunda Gurbin Rusların eline geçti. Rus idaresinde Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasına (uçastok) bağlı Çhaleti nahiyesinin bir köyüydü. 1886 yılında Rusların yaptığı tespite göre ise, köyde 45 hanede 312 yaşıyordu. Nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[7]
Gurbin, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcüler Artvin ve Ardahan bölgelerinden çekildi. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Gurbin Türkiye'ye bırakıldı.[10] Bir yıl sonra, 1922 yılında köyün nüfusu 40 hanede yaşayan ve tamamı Gürcü olarak kaydedilmiş olan 220 kişiden oluşuyordu.[11]
Artvin'de yer adlarının değiştirildiği 1925 yılında, Gurbin'e Petek adı verilmiştir.[12] Buna rağmen köyün eski adı yeni adıyla birlikte “Petek (Gurbin)” biçimde uzun süre resmi kayıtlarda yer almıştır[13]
Gurbin köyünde günümüze ulaşan tek tarihsel yapı bir kaledir. Genelde Murgul Kalesi olarak bilinen kale, Murgul kasabasının 500 metre güneyinde, Murgul Çayı’nın sol yakasında kayalık bir tepede inşa edilmiştir. Yıkık durumdaki kalede başka yapı kalıntıları da bulunmaktadır.[14]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Petek köyü, Murgul ilçe merkezine 7 km uzaklıktadır.
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Rusların 1886 yılında ve Ankara Hükümeti'nin 1922 yılında yaptığı tespitlere göre köyün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu.[7][11] Petek köyünde bugün de kullanılan yer adlarının çoğunun Gürcüce olması da buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[15]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 131[3] |
| 2020 | 109[3] |
| 2019 | 128[3] |
| 2018 | 222[3] |
| 2017 | 52[3] |
| 2016 | 59[3] |
| 2015 | 63[3] |
| 2014 | 122[3] |
| 2013 | 123[3] |
| 2012 | 91[3] |
| 2011 | 95[3] |
| 2010 | 96[3] |
| 2009 | 101[3] |
| 2008 | 98[3] |
| 2007 | 66[3] |
| 2000 | 195[2] |
| 1990 | 350[2] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Petek, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2021.
- ^ a b c "Petek Köyü". YerelNet.org.tr. 8 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Murgul Petek Köy Nüfusu". Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 126, ISBN 9786055708856.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 119". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ a b c "Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)"". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39, ISBN 978-9941-0-8969-5". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ a b "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 120". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 141, ISBN 978-9941-9123-9-9". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 183, ISBN 978-9941-9123-9-9". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.