Başköy, Murgul
| Başköy | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Başköy Başköy'ün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Murgul |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 513 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 166 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08590 |
Başköy, Artvin ilinin Murgul ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski adı Başköy'dür. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Başköy (باشكوی) olarak geçer.[3] Osmanlı idaresi sırasında geç dönemde ortaya çıkmış olan bu ad, bir bölgede üst kesimde, yukarıda bulunan yerleşmelere verilmiştir.[4] Hopa ilçesindeki Başköy ile Arhavi ilçesindeki Başköy adlı köyler de buna örnek olarak verilebilir. Murgul'daki Başköy’ün eskiden “Tavdgiridze” adı taşıdığı ve buranın “Tavdgiridze”lerin köyü olduğu da kaynaklarda geçer.[4] 93 Harbi'nin ardından Murgul vadisine hakim olan Ruslar da köyü Başköy (Баш-Кёв) olarak kaydetmiştir.[5]
Başköy'ün bulunduğu Klarceti, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Osmanlı Devleti burayı, 1549 Gürcistan seferi sırasında Gürcülerden ele geçirdi. Uzun süre Çıldır Eyaleti içinde yer alan Başköy, 19. yüzyılın ilk yarısında Trabzon eyaletinin bir parçası haline geldi. Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitine göre Başköy'de 33 hanede 101 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün nüfusunun yaklaşık 202 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[6]
Başköy daha sonra ise, 1867 yılında kurulan Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlandı. Bu sancağın Livana kazasının köylerinden biri olan Başköy'de, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre 28 hanede 120 kişi yaşıyordu.[7] Bu tarihten on yıl sonra, 1886 yılında Rusları yaptığı tespite göre Başköy'ün nüfusu, 24 hanede yaşayan ve tamamı Gürcü olan 140 kişiden oluşuyordu. Başköy, 93 Harbi’nde (1877-1878) Rusların eline geçtmişti ve Rus idaresinde Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasına (uçastok) bağlı Çhaleti nahiyesinin bir köyüydü.[5]
Başköy, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcüler Ardahan ve Artvin bölgelerinden çekildi. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Başköy Türkiye'ye bırakıldı.[8] Bir yıl sonra, 1922 yılında köyün nüfusu 16 hanede yaşayan 69 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte de nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmişti.[9] Rus idaresi sırasında köyün nüfusunun önemli bir kısmının Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğu bu tespitten de anlaşılmaktadır.
Başköy’de tek tarihsel eser olarak iki adet tek kemerli taş köprüdür. Bu köprülerden biri, merkez mahalle ile Poroseti arasındaki bir dere üzerinde, diğeri bugün Başköy’ün bir mahallesi olan eski Goglieti köyündedir.[10]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Başköy, Murgul ilçe merkezine 9 km uzaklıktadır.[11]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Rusların 1886 yılında ve Ankara Hükümeti'nin 1922 yılında yaptığı tespitlere göre köyün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu.[5][9] Başköy'de bugün de kullanılan yer adlarının çoğunun Gürcüce olması da buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[12]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 166[2] |
| 2020 | 164[2] |
| 2019 | 177[2] |
| 2018 | 337[2] |
| 2017 | 112[2] |
| 2016 | 113[2] |
| 2015 | 105[2] |
| 2014 | 210[2] |
| 2013 | 268[2] |
| 2012 | 155[2] |
| 2011 | 203[2] |
| 2010 | 214[2] |
| 2009 | 216[2] |
| 2008 | 203[2] |
| 2007 | 129[2] |
| 2000 | 321[11] |
| 1990 | 656[11] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Baskoy, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2021.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Murgul Başköy Köy Nüfusu". Nufusune.com. 21 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
- ^ a b Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 194 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ a b c "Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)"". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ a b "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 142-143 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9.
- ^ a b c "Başköy Köyü". YerelNet.org.tr. 27 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 182 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9.