Laddu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Laddu
Ülke(ler)Hindistan
TürüNohut unu, İrmik
Ana malzemelerUn, şeker, ghee, kuru meyveler

Laddu veya laddoo Hint yarımadasından şeker şurubu veya jaggery (şeker kamışı ve hurma veya palmiye özünden yapılan konsantre ürün) ve çeşitli malzemelerden yapılan derin yağda kızartılan küre şeklinde bir tatlıdır. Hint tatlıları arasında belki de en evrenseli ve en eskisidir.[1]

Laddu özellikle Hindu tanrısı Ganeşa ile ilişkilendirilen kutlamalar ve dini bayramlarda servis edilir.[1][2][3]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Arkeolojik kazılar, MÖ 2600 dolaylarında arpa, buğday, nohut ve maş fasulyesi gibi baklagiller ve tahıllardan yapılan "yiyecek toplarının" İndus Vadisi Uygarlığı'nda tüketildiğini ortaya çıkarmıştır.[4][5]

3.-4. yüzyıla ait Sanskritçe tıbbi metin Sushruta Samhita‘da ladduka‘dan jaggery, yer fıstığı ve susamın bal ile kaplanmış küçük topları olarak bahsedilir. Bu toplar antiseptik olarak ve ağızdan alınan ilaç olarak kullanıldı. Ancak, laddunun tatlı olarak ilk belgeli bahsi 11. yüzyılda Batı Hindistan’ın yemek kitabı Lokopakara ‘da geçer. Kitap, top haline getirilen ve yağda kızartılan shavige (pirinç şehriyesi), ghee yağı ve şeker şurubu ile laddu tarifleri verir. 15. yüzyıl Hint yemek kitabı Nimetname-i-Nasiruddin-Shahi, beyaz un, kurutulmuş meyveler, gül suyu, kafur ve misk ile yapılan laddu tarifleri verir.[1]

Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Besan laddusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Besan (nohut unu) ladduları

Besan laddu en yaygın çeşittir. Hazırlamak için besan (nohut unu) sıcak ghee (arı tereyağı) içinde kızartılır. Daha sonra şeker ve kakule tozu karıştırılır. Karışım top haline getirilir, soğuyup katılaşmaya bırakılır.[1][6]

Motichoor laddu[değiştir | kaynağı değiştir]

Motichoor laddular

Motichoor (Hintçe'de "ezilmiş inciler" demektir)[7] laddu, şeker şurubuna batırılmış küçük kızarmış nohut hamuru topları olan boondiden yapılır.[1][8]

Thaggu ke laddu[değiştir | kaynağı değiştir]

Thaggu ke ("Cheat's") laddu, khoa (yoğunlaştırılmış süt), irmik ve beyaz şeker'den yapılır. Thaggu ke laddu Hindistan, Kanpur'un bir spesiyalitesidir. Mahatma Gandi'nin bir takipçisi olan Mattha Pandey tarafından icat edilmiştir. Pandey, Hindistan'da İngilizler tarafından popülerleştirilen beyaz şeker için Gandhi'nin "beyaz zehir" dediğini ve hastalığa neden olduğunu duydu. Laddusu beyaz şekerden yapıldığından ladduya bu adı vermiştir.[1]

Shahi laddu[değiştir | kaynağı değiştir]

Shahi (kraliyet) laddusu, peda ve barfi tatlılarının öğütülerek hamur haline getirilmesi ve kakule, kuru meyveler ve fındık ile karıştırılıp top haline getirilmesiyle yapılır. Vark (yenilebilir folyo) ile süslenir.[1]

Hindistan cevizi laddusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Hindistan cevizli laddular

Birden fazla hindistan cevizli laddu tarifi vardır. En eski olan Narayl Nakru, Çola Hanedanı zamanına kadar uzanır. O zamanlar, gezginler ve savaşçılar için keşif gezilerinde şans sembolü olarak paketlenen bir şekerlemeydi.[9]

Yenilebilir sakızlı laddu[değiştir | kaynağı değiştir]

Hindistan'da yenilebilir sakızlı ladu geleneksel olarak emziren annelerin süt üretimine yardımcı olduğu için verilir.[10][11] Bu laddulara Marathice'de dinkache ladoo ve Hintçe'de gond ka laddu denir. Ana malzemesi babhul ağacından toplanan arap zamkı'dır. Hindistan cevizi, badem, kaju fıstığı, hurma, Hint cevizi ve kakule gibi baharatlar, haşhaş tohumu, ghee yağı ve şeker diğer malzemeleridir.[12]

Alternatif tahıllı tariflerde ise sakızın bir kısmı nohut unu, Vigna mungo, ragi (Marathice'de nachani denir) ve buğday gibi tahıl ve baklagil unu ile yer değiştirir.[13]

Tapınak ladduları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı Hindu tapınakları’nın kendi laddu çeşitleri vardır. Bunlar tanrılara sunulur ve daha sonra prasada (kutsallaştırılmış yiyecek) olarak adanmışlara sunulur. Hindistan, Tirupati'deki Venkateswara tapınağında hizmet edilen besan laddu, "en ünlü tapınak laddusu olarak anılır. Hindistan, Ghatgaon'daki Maa Tarini tapınağı, hindistan cevizi ve khoa'dan yapılan ladduları servis eder. Hindistan, Tiruchendur'daki Subramaniya Swamy tapınağındaki özel laddu tilki kuyruğu darısından yapılır.[1][6]

Diğerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Buğday unu ladduları
Til (susamlı) laddular
Prinç unu ladduları

Racastan'da laddular buğday unundan, Maharaştra'da susamdan, Kerala'da pirinç unu'ndan ve Andhra Pradeş'te pirinç gevreğinden yapılır. Rendelenmiş hindistan cevizi, kavrulmuş nohut, fındık ve kuru üzüm isteğe bağlıdır.[1]

Dünya rekoru[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu zamana kadar yapılan en büyük ladu 29,465 kg ağırlığındadır.

En büyük laddu 29,465 kilogram (64,96 lb) ağırlığında ve PVVS Mallikharjuna Rao tarafından 6 Eylül 2016'da Tapeswaram, Andhra Pradeş’te ölçülmüştür.[14] Laddu, geleneksel Boondi tarifine göre yapılmıştı. Yapımında ghee, rafine yağ, kaju fıstığı, şeker, badem, kakule ve su kullanıldı.

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

Susam Sokağı‘nın "Rakhi Yolu" bölümünde laddu tercih edilen bir Hint tatlısıdır. Elmo, Hint Rakhi festivali kutlamalarında laddu yaparken ve keyifle yerken gösterilir.[15]

Eylül 2012'de Hindistan'ın Andhra Pradeş kentindeki Ganeşa festivali için 6.300 kg ağırlığında laddu yapılmıştır. Bunun bilinen en büyük laddu olduğu iddia edilmiştir.[16]

English Vinglish filminin başkahraman Shashi Godbole (Sridevi) hayatını kazanmak için laddoo yapıp satan bir ev hanımıdır.[17]

Netflix ‘in Mighty Little Bheem dizisinin birkaç bölümünde de laddu vardır.[18]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g h i The Bloomsbury Handbook of Indian Cuisine. Bloomsbury Publishing. 2023. ss. 269-270. 14 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  2. ^ "Sweet shops make hay in Diwali shine". The New Indian Express. 31 Ekim 2013. 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2019. 
  3. ^ Sangeetha Devi Dundoo (31 Ekim 2013). "As good as home". The Hindu. 23 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2019. 
  4. ^ Agnihotri, Rajesh (1 Haziran 2021). "Microscopic, biochemical and stable isotopic investigation of seven multi-nutritional food-balls from Indus archaeological site, Rajasthan (India)". Journal of Archaeological Science: Reports (İngilizce). Cilt 37. s. 102917. doi:10.1016/j.jasrep.2021.102917. ISSN 2352-409X. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  5. ^ Tewari, Mohita (25 Mart 2021). "Harappan people ate multigrain, high-protein 'laddoos': Study". The Times of India. 19 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  6. ^ a b Collingham, Lizzie (2007). Curry : a tale of cooks and conquerors. Oxford: Oxford University Press. s. 105. ISBN 978-0195320015. 14 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2018. 
  7. ^ "Motichoor Ladoo (Laddu): A Sweet Dip in the History of India's Favourite Festive Treat". 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022. 
  8. ^ Krondl, Michael (2011). Sweet invention a history of dessert. 1st. Chicago, Ill.: Chicago Review Press. s. 17. ISBN 9781569769522. 14 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2018. 
  9. ^ Madhulika Dash (16 Ekim 2004). "Food Story: The journey of ladoo from a medicine to the much-loved Indian sweet". The New Indian Express. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015. 
  10. ^ Kajale, Neha, et al. "Effect of traditional food supplements on nutritional status of lactating mothers and growth of their infants." Nutrition 30.11 (2014): 1360-1365.
  11. ^ Singh, Mayank (2012). "Traditional Herbal Care of Human Health in Jaunpur (U.P.)" (PDF). Indian J. L. Sci. 1 (2). ss. 61-65. 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
  12. ^ "Dinkache ladoo, Gund ladoo, Gond Ladoo, Gond Ka Laddu.....Easy Recipes on CuisineCuisine.com". cuisinecuisine.com. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2016. 
  13. ^ Naidu, Bhargavi G., Kirti J. Shirke, and Anuradha Shekhar. "Research Paper Open Access." (2012).
  14. ^ "Largest laddu (individual)". Guinness World Records. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2018. 
  15. ^ "Episodes". Sesame Workshop. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2018. 
  16. ^ "6,300 kg Tapeswaram laddu creates record". The New Indian Express. 6 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2012. 
  17. ^ Bhandari, Aparita (4 Ekim 2012). "Bollywood veteran Sridevi returns in English Vinglish". Toronto Star (İngilizce). ISSN 0319-0781. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017. 
  18. ^ "Tiny Indian superhero a mighty hit with young fans on Netflix". South China Morning Post (İngilizce). 8 Ekim 2020. 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Laddu&oldid=30977035" sayfasından alınmıştır