Arap zamkı

Arap zamkı; Zamk-ı Arabî, Sudan zamkı, akasya zamkı, Senegal zamkı, Hint zamkı olarak da bilinir.^[1] Arap zamkı, akasya (sensu lato) ağacının iki türü olan, Senegal akasyası^[2] (şimdiki adı Senegalia senegal) ve Vachellia (Acacia) seyal sertleşmiş özsuyundan oluşan doğal bir zamktır. "Arap zamkı" terimi, belirli bir botanik kaynağı göstermez. Birkaç durumda, sözde "arap zamkı" akasya türlerinden toplanmamış bile olabilir. Ancak, Combretum, Albizia veya diğer bazı cinslerden kaynaklanmış olabilir.^[1] Zamk, ticari olarak Sudan (80%) ve Senegal’den Somali’ye kadar tüm Sahel boyunca olan yabani ağaçlardan hasat edilir. "Arap zamkı" (al-samgh al-'arabi) adı Ortadoğu'da en azından 9. yüzyılın başlarında kullanılmıştır. Arap zamkı ilk olarak Arap limanları üzerinden Avrupa’ya taşındığı için adı böyle kaldı.^[3] Arap zamkı ağırlıklı olarak, arabinoz ve galaktozdan oluşan glikoproteinler ve polisakkaritlerin kompleks bir karışımıdır. Suda çözünür, yenilebilir ve esas olarak, gıda endüstrisi ile meşrubat endüstrisinde, E numarası E414 (ABD’de I414) koduyla kıvam arttırıcı olarak kullanılır. Arap zamkı, geleneksel taş baskıda önemli bir bileşendir ve baskıda, boya üretiminde, tutkalda, kozmetikte ve mürekkeplerde ve tekstil endüstrilerinde viskozite kontrolü dahil olmak üzere çeşitli endüstriyel uygulamalarda kullanılır. Ancak, daha ucuz maddeler bu rollerin çoğu için onunla rekabet etmektedir.

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Arap zamkı, 19-23 Mart 1999 tarihleri arasında Lahey'de düzenlenen 31. Gıda Katkı Maddeleri Kodeks Komitesi tarafından, Fabaceae (Leguminosae) familyasındaki Acacia senegal veya Vachellia (Acacia) seyal bitkisinin gövdelerinden ve dallarından elde edilmiş kurutulmuş sızıntı olarak tanımlanmıştır.^[4]^:4 Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) Gıda Katkı Maddeleri ve Besin Kaynakları Paneli tarafından 2017 yılında yapılan bir güvenlik yeniden değerlendirmesi, "arap zamkı" teriminin belirli bir botanik kaynağı göstermediğini bildirdi. Birkaç durumda, sözde "arap zamkı" Acacia türlerinden toplanmamış bile olabilir.^[1]

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Arap zamkı'nın polisakkarit ve glikoprotein karışımı, ona insanlar tarafından yenebilen bir tutkal ve bağlayıcı özelliklerini verir. Arap zamkı içerisindeki çeşitli kimyasalların oranları büyük ölçüde değiştiği ve öngörülemez hale getirdiği için, toksisitenin söz konusu olmadığı yerlerde yerini başka maddeler almıştır. Yine de, meşrubat, şurup ve sakızlı şekerler, marshmallowlar ve M&M's çikolatalı şekerleri gibi "sert" sakızlı şekerlerde önemli bir bileşen olmaya devam etmektedir. Sanatçılar için, suluboyanın boyasında ve fotoğrafçılıkta zamklı baskıda geleneksel bağlayıcı ve ayrıca piroteknik bileşimlerde yine bağlayıcı olarak kullanılır. İlaçlar ve kozmetikler de, arap zamkı bir bağlayıcı, emülgatör ve bir süspansiye edici veya viskozite arttırıcı madde olarak kullanır.^[5] Şarap üreticileri, arap zamkını bir şarap durultma maddesi olarak kullanmışlardır.^[6]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Mortensen, Alicja; Aguilar, Fernando; Crebelli, Riccardo; Di Domenico, Alessandro; Frutos, Maria Jose; Galtier, Pierre; Gott, David; Gundert‐Remy, Ursula; Lambré, Claude; Leblanc, Jean‐Charles; Lindtner, Oliver; Moldeus, Peter; Mosesso, Pasquale; Oskarsson, Agneta; Parent‐Massin, Dominique; Stankovic, Ivan; Waalkens‐Berendsen, Ine; Woutersen, Rudolf Antonius; Wright, Matthew; Younes, Maged; Brimer, Leon; Christodoulidou, Anna; Lodi, Federica; Tard, Alexandra; Dusemund, Birgit (2017). "Re‐evaluation of acacia gum (E 414) as a food additive". EFSA Journal. 15 (4). ss. e04741. doi:10.2903/j.efsa.2017.4741 . ISSN 1831-4732. PMC 7010027 $2. PMID 32625453.
^ "Acacia senegal (gum arabic)". Royal Botanic Gardens, Kew. 28 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 October 2020.
^ van Dalen D (2020). Gum Arabic.The Golden Tears of the Acacia Tree. Leiden: Leiden University Press. ISBN 9789087283360.
^ "Production and marketing of gum arabic" (PDF). Nairobi, Kenya: Network for Natural Gums and Resins in Africa (NGARA). 2004. 11 March 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 March 2016.
^ Smolinske, Susan C. (1992). Handbook of Food, Drug, and Cosmetic Excipients. s. 7. ISBN 0-8493-3585-X.
^ Vivas N; Vivas de Gaulejac N; Nonier M.F; Nedjma M (2001). "Effect of gum arabic on wine astringency and colloidal stability". Progres Agricole et Viticole (Fransızca). 118 (8). ss. 175-176. 8 June 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 April 2018.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kew Species Profile: Acacia senegal (arap zamkı)
Arap zamkının tarihi, üretimi ve endüstride kullanımı 1 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NPR

[efsa-1] Mortensen, Alicja; Aguilar, Fernando; Crebelli, Riccardo; Di Domenico, Alessandro; Frutos, Maria Jose; Galtier, Pierre; Gott, David; Gundert‐Remy, Ursula; Lambré, Claude; Leblanc, Jean‐Charles; Lindtner, Oliver; Moldeus, Peter; Mosesso, Pasquale; Oskarsson, Agneta; Parent‐Massin, Dominique; Stankovic, Ivan; Waalkens‐Berendsen, Ine; Woutersen, Rudolf Antonius; Wright, Matthew; Younes, Maged; Brimer, Leon; Christodoulidou, Anna; Lodi, Federica; Tard, Alexandra; Dusemund, Birgit (2017). "Re‐evaluation of acacia gum (E 414) as a food additive". EFSA Journal. 15 (4). ss. e04741. doi:10.2903/j.efsa.2017.4741 . ISSN 1831-4732. PMC 7010027 $2. PMID 32625453.

[2] "Acacia senegal (gum arabic)". Royal Botanic Gardens, Kew. 28 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 October 2020.

[van_DALEN-3] van Dalen D (2020). Gum Arabic.The Golden Tears of the Acacia Tree. Leiden: Leiden University Press. ISBN 9789087283360.

[NGARA-4] "Production and marketing of gum arabic" (PDF). Nairobi, Kenya: Network for Natural Gums and Resins in Africa (NGARA). 2004. 11 March 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 March 2016.

[5] Smolinske, Susan C. (1992). Handbook of Food, Drug, and Cosmetic Excipients. s. 7. ISBN 0-8493-3585-X.

[6] Vivas N; Vivas de Gaulejac N; Nonier M.F; Nedjma M (2001). "Effect of gum arabic on wine astringency and colloidal stability". Progres Agricole et Viticole (Fransızca). 118 (8). ss. 175-176. 8 June 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 April 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]