Kálmán Darányi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Maddede ad soyadı sırasıyla yazılmaktadır. Macar geleneğine göre pusztaszentgyörgyi és tetétleni Darányi Kálmán olarak yazılır.
Soylu
Kálmán Darányi
de Pusztaszentgyörgy et Tetétlen
Macaristan Krallığı Başbakanı
Görev süresi
6 Ekim 1936 - 14 Mayıs 1938
(1 yıl, 220 gün)
Hükümdar Miklós Horthy (Naip olarak)
Yerine geldiği Gyula Gömbös
Yerine gelen Béla Imrédy
Macaristan Ulusal Meclisi Başkanı
Görev süresi
5 Aralık 1938 - 1 Kasım 1939
(331 gün)
Hükümdar Miklós Horthy (Naip olarak)
Yerine geldiği Gyula Kornis
Yerine gelen András Tasnádi Nagy
Macaristan Ulusal Meclisi Üyesi
Görev süresi
31 Ocak 1927 - 1 Kasım 1939
(12 yıl, 274 gün)
Kişisel bilgiler
Doğum 22 Mart 1886(1886-03-22)
Budapeşte, Macaristan Krallığı
Ölüm 01 Kasım 1939 (53 yaşında)
Budapeşte, Macaristan
Evlilik(ler) Márta Szemere

Kálmán Darányi de Pusztaszentgyörgy et Tetétlen (22 Mart 1886 Budapeşte – 1 Kasım 1939 Budapeşte) Macar siyasetçi. 1936 ila 1938 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır.[1] Ayrıca 5 Aralık 1938'den 12 haziran 1939'a ve 15 Haziran 1939'dan 1 Kasım 1939'a kadar Macaristan Ulusal Meclisi başkanlığı da yapmıştır.[1] Darányi Macar siyasetinde radikal sağ ile ilişkilendirilir. Macar faşistlerine karşı sempatik olmadığından yurt içinde gittikçe artan otoriter bir siyaset izlemiş ancak yurt dışında Almanya ve İtalya'nın faşist güçleriyle ittifak yoluna gitmiştir.

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Babası Béla Darányi ve annesi Antónia Nagy'dir. Amcası Ignác Darányi Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde tarım bakanı olarak görev yapmıştır. Darányi devlet memurluğuna 1909 yılında Pest-Pilis-Solt-Kiskun ilinde başlamıştır. 1918–1919 devrimlerinden sonra Győr ili, Komárom ili ve Győr'de önce, müdür sonra ispán olarak görev yaptı. Darányi Macaristan Diet'ine 1927'de girdi. Gyula Gömbös tarafından 1935'te terım bakanı olarak atandı. Siyasi etkinliklerinin yanı sıra zirai sınıf hareketinde yönetici rolü aldı. Ayrıca Kalvinist Kilisesi'nde de görev almıştır.

Macaristan başbakanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Rahatsızlanan Gyula Gömbös'ün yerine vekâlet etti. Başbakanın ölümünden sonra Naip Miklós Horthy tarafından Gömbös'ün selefi olarak 12 Ekim 1936'da başbakanlığa atandı.[1] Darányi anayasal düzenin korunması programı ile István Bethlen'in kurduğu temele geri dönmek istiyordu ancak Gömbös'ün siyasi görüşlerinden de keskin bir dönüş yapmak istemiyordu. Gizli oylama sözünü vermeye devam etti ancak ilk olarak hükûmetin yetkileri ile Üst Meclis'in rolünü artırmak istiyordu.

Başbakanlığının başında kendini aşırı sağ ve aşırı sol görüşlerden eşit ölçüde uzak tuttu. Nisan 1937'de Macar Nasyonal Sosyalist Partisi ile Demir Haç Partisi'nin öncülü olan Ulusal İrade Partisi'ni yasakladı. Partinin lideri Ferenc Szálasi tutuklandı ve üç yıl hapse mahkûm edildi. Ancak 15 Mart 1937'de kurulan ve köylü sivil demokrasi kurmak isteyen Mart Cephesi'de aynı zamanda nüfuz elde edemedi.

Darányi ve dışişleri bakanı Kálmán Kánya, Almanya'nın artan baskıları sonucu Birleşik Krallık ve Fransa ile olan ilişkileri güçlendirmek için girişimde bulundu. Ancak Batı güçleri bu girişimlerle pek ilgilenmediler. Macar dış politikası aynı sırada zorlukla da olsa İtalya ile dostluk ilişkisini geliştirmeye çalıştı. İtalya, Yugoslavya, Macaristan ve Polonya arasındaki işbirliği düşüncesi Roma'da yeniden gündeme getirildi.

Başbakanlığı sırasında hükûmet yetkileri tekrar genişletildi. Artık Naip kanunları bir yıldan başlamak üzere erteleyebiliyor ve Meclis de hesap soramıyordu. Ayrıca Üst Meclis'te artık kanun tasarılarını tartışılması için iki kere alt meclise gönderebiliyordu.

Gyula Gömbös tarafından 1938'de önerilen genel seçim yasasını kabul etti. Ancak önceki öneriye göre iki konuda değişiklik yapıldı. Açık oylamayı kaldırırken seçme hakkında kısıtlama getirdi. Yeni kanun 250.000 ila 300.000 arasında seçmenin oy verme hakkını elinden alıyordu. Erkekler bölgesel seçimlerde 26 genel seçimlerde de 30 yaşından sonra oy kullanabilecekti. Kadınlar ise ancak 30 yaşından sonra oy kullanabilecekti. Tarım çalışanları için mecburi yaşlılık sigortasını getirdi. Devlet memurları haftada en az 44 saat, sanayi işçileri de en az 48 saat çalışmak zorundaydı.

Macaristan'ın askerî gücü çok kötü durumdaydı. Bu nedenle Darányi Béla Imrédy tarafından hazırlanan Győr Programını yayımladı. Programın amacı ordunun ekipmanları ve modernizasyonuydu. Hükûmet program için bir milyar pengő öngörmüştü. Beş yıl içinde kullanılması gereken bu miktar iki yıl içinde tüketildi. Bütçenin %60'ı ordunun geliştirmesine harcanırken %40'ı da altyapı için kullanıldı. Bu programın ekonomiyi canlandırıcı etkisi önemli olmuştur.

Nazi Almanyası tarafından Avusturya'nın ilhakından sonra politikasında değişiklik olmuştur. 1938 Mart'ında Nazi Almanyası ile komşu olan Macaristan'da aynı zamanda güçlü bir Nazi propagandası da başlamıştır. Darányi bu tehditler karşısında sağa doğru yönelmeyi tercih etmiştir. Hükûmetine Alman yanlısı siyasetçileri atamış ve düzenli olarak Alman bağlantılarla ilişkilerin öneminden söz etmeye başlamıştır. Darányi aşırı sağcı kuvvetleri paylaşma amacıyla Kálmán Hubay ile gizli pazarlıklar yapmaya başlamıştır. Aşırı sağcı siyasetçilerin kanunlara uyması durumunda Demir Haç Partisinin meclise girebileceği konusunda anlaşmıştır. Muhafazakârlar bu karara güvenmediler. Horthy'de memnuniyetsizliğini ifade edince 11 Mayıs 1938'de Darányi istifa etti ve yerine Béla Imrédy geçti.

Sonraki yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk Yahudi karşıtı yasanın hazırlanması onun dönemiyle ilişkilendirilir. Bu yasa onun döneminde meclise getirilmiş ama ancak Imrédy'nin döneminde yasalaşmıştır.

5 Kasım 1938'den ölümüne kadar Ulusal Meclis başkanı olarak görev yapmıştır.[1]

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Jenő Gergely – Lajos Izsák: A huszadik század története. [History of the twentieth century.] Annonica Kiadó, 2000. (Magyar századok) ISBN 963-9252-13-1
  • Mária Ormos: Magyarország a két világháború korában 1914–1945. [Hungary during the two World Wars 1914–1945.] Csokonai Kiadó, Debrecen, 1998. (Történelmi kézikönyvtár) ISBN 963-260-115-7

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d "MAGYAR ÉLETRAJZI LEXIKON 1000–1990". Magyar Elektronikus Könyvtár. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2016. 
Siyasi görevi
Önce gelen:
Miklós Kállay 		Macaristan Tarım Bakanı
1935–1938 		Sonra gelen:
Ferenc Marschall
Önce gelen:
Gyula Gömbös 		Macaristan Başbakanı
1936–1938 		Sonra gelen:
Béla Imrédy
Önce gelen:
Miklós Kozma 		Macaristan İçişleri Bakanı
Geçici
1937 		Sonra gelen:
József Széll
Önce gelen:
Gyula Kornis 		Macaristan Ulusal Meclisi Başkanı
1938–1939 		Sonra gelen:
András Tasnádi Nagy
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kálmán_Darányi&oldid=31150078" sayfasından alınmıştır