İçeriğe atla

Jet uçağı nesilleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Jet avcı uçağı nesilleri, jet avcı uçağının tarihsel gelişimindeki başlıca teknoloji sıçramalarını sınıflandırır. Farklı otoriteler, savaş uçağı gelişimini farklı sayıda nesillere bölerek, farklı teknoloji sıçramalarını kilit olanlar olarak tanımlamışlardır. Şu anda beş nesil yaygın olarak kabul edilmektedir ve altıncı neslin geliştirilmesi de devam etmektedir [1]

Jet Savaş Uçağı Nesillerinin Sınıflandırılması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Jet avcı uçağı nesilleri, askeri uçakları teknolojik ve operasyonel özelliklerine göre sınıflandırmak için kullanılır. Bu nesiller tipik olarak askeri havacılık alanında meydana gelen büyük ilerlemeler ve yeniliklerle tanımlanır.

Aşağıdaki tablo bazı yazarların nesilleri nasıl ayırdığını göstermektedir.

Dönem Açıklama Örnek uçak Hallion (1990) [2] Havacılık ağı (2004) [3] Hava Kuvvetleri Dergisi (2009) [4] Hava Gücü Geliştirme Merkezi (2012) [5] Halk Kurtuluş Ordusu (2007) [6]
1943–50 Yüksek ses altı, konvansiyonel silahlanma Me 262, DH Vampir, P-80, MiG-9 1 1 1 1
1953–55 Transonik, havadan havaya füzeler, radar F-86, MiG-15, Dassault Mystère IV, Hawker Hunter 2 2 1
1953–60 Erken süpersonik, radar, havadan havaya füzeler F-100, MiG-19, Super Mystère B2 3 2 2 2
1955–70 Süpersonik (sınırlı amaçlı), sadece Mach 2 havadan havaya füzeler F-104, MiG-21, Mirage III, Shenyang J-8 4 3
1960–70 Çok amaçlı avcı-bombardıman uçakları F-4, MiG-23, Mirage F1 5 3 3
1970–80 Süpersonik (çok rollü) Panavia Tornado 4 4 4 3
1974–1990 Süpersonik çok amaçlı, yüksek verimlilik, yüksek manevra kabiliyeti F-14, F-15, F-16, MiG-29, Mirage 2000, Sukhoi Su-27 6
1990–2000 Gelişmiş yetenekler, gelişmiş aviyonik, sınırlı gizlilik F/A-18, Su-30, Rafale, Eurofighter Typhoon 4.5 4+ 4.5 3.5
2000-günümüz Gelişmiş entegre aviyonik, düşük gözlemlenebilir gizlilik MiG-35, Su-35 4+
F-22, F-35, J-20, Su-57, TUSAŞ Milli Muharip Uçak 5 5 5 4

Birinci nesil

[değiştir | kaynağı değiştir]
Me 262, ilk operasyonel jet avcı uçağıydı.

Birinci nesil jet avcı uçakları 1940'ların sonlarında ve 1950'lerin başlarında geliştirilmiştir ve itiş gücü için jet motorlarına dayanmaları ile karakterize edilmişlerdir. Bunlar aynı zamanda daha yüksek hızlarda ve irtifalarda uçmalarını sağlayan süpürme kanatlara sahip ilk nesil uçaklardı. Birinci nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak MiG-15 ve F-86 Sabre verilebilir.

İkinci nesil

[değiştir | kaynağı değiştir]
Mikoyan-Gurevich MiG-21, havacılık tarihinin en çok üretilen süpersonik jet uçağıydı.

İkinci nesil jet avcı uçakları 1950'lerde ve 1960'larda geliştirilmiş ve gelişmiş motorları, aviyonikleri ve silah sistemleri ile karakterize edilmişlerdir. Bunlar aynı zamanda radar ve görsel menzil ötesi (BVR) silahlara sahip ilk nesil uçaklardı. İkinci nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak F-104 ve MiG-21 verilebilir.[7]

Hawker Siddeley Harrier, dikey/kısa kalkış ve iniş (V/STOL) yeteneklerine sahip ilk operasyonel saldırı uçağıydı.

Üçüncü nesil

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üçüncü nesil jet avcı uçakları 1960'larda ve 1970'lerde geliştirilmiş olup, havadan havaya ve havadan karaya gelişmiş yetenekleri ile karakterize edilmişlerdir. Bunlar aynı zamanda değişken geometrili kanatlara sahip ilk nesil uçaklardı ve bu sayede çeşitli hızlarda ve irtifalarda daha iyi performans elde etmek. Üçüncü nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak F-4, British Aerospace Harrier ve MiG-23 verilebilir.

Dördüncü jenerasyon

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dördüncü nesil jet avcı uçakları 1970'lerde ve 1980'lerde geliştirilmiş olup, gelişmiş performansları, fly-by-wire kontrol sistemleri, itki vektörleme, supercruise kabiliyeti, gelişmiş aviyonikleri ve (bazı durumlarda) stealth teknolojileri ile karakterize edilmişlerdir. Güçlü motorları, gelişmiş kontrol yüzeyleri ve rahat statik stabiliteleri ile yüksek manevra kabiliyetine sahip olacak şekilde tasarlanmışlardır. Dördüncü nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak F-15 Eagle, F-16 Fighting Falcon ve F/A-18 Hornet verilebilir.[6][8]

4.5 nesil

[değiştir | kaynağı değiştir]

"4.5 nesil" terimi genellikle beşinci nesil uçakların bazı özelliklerine sahip olan ancak hepsine sahip olmayan yeni veya geliştirilmiş avcı uçaklarını ifade etmek için kullanılır. Bu avcı uçakları tipik olarak daha ucuz, daha az karmaşık ve gerçek beşinci nesil avcı uçaklarına kıyasla daha kısa bir geliştirme süresine sahiptir, ancak yine de orijinal dördüncü nesil avcı uçaklarına kıyasla önemli ölçüde gelişmiş yeteneklere sahiptirler. 4.5 nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak Dassault Rafale, Eurofighter Typhoon ve F/A-18 Super Hornet verilebilir.[9]

Beşinci nesil

[değiştir | kaynağı değiştir]
Lockheed Martin F-22 Raptor, genellikle ilk operasyonel beşinci nesil jet avcı uçağı olarak kabul edilir.

Beşinci nesil jet avcı uçakları şu anda var olan en gelişmiş askeri uçak sınıfıdır. Gelişmiş gizlilik yetenekleri, entegre aviyonikleri ve süper seyir kabiliyetleri ile karakterize edilirler. Ayrıca yüksek manevra kabiliyetine sahip olacak ve havadan havaya muharebe, havadan yere saldırı ve istihbarat, gözetleme ve keşif (ISR) dahil olmak üzere bir dizi rolde çalışabilecek şekilde tasarlanmıştır. Beşinci nesil jet avcı uçaklarına örnek olarak KAAN, F-22 Raptor, F-35 Lightning II ve J-20 verilebilir.

Altıncı nesil

[değiştir | kaynağı değiştir]

Altıncı nesil jet avcı uçakları şu anda planlama veya kavramsal aşamalarda olan teorik bir askeri uçak sınıfıdır. Yapay zeka, hipersonik silahlar ve yönlendirilmiş enerji silahları gibi ileri teknolojileri içermeleri beklenmektedir. Şu anda hangi ülkelerin altıncı nesil jet avcı uçakları geliştireceği ya da ne zaman operasyonel hale gelecekleri belli değildir.[10]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Baker 2018
  2. ^ Dr Richard P. Hallion (Kış 1990), Air Force Fighter Acquisition since 1945, "Air Power Journal", 11 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Şubat 2012 
  3. ^ Joe Yoon (27 Haziran 2004). "Fighter Generations". Aerospaceweb. 10 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  4. ^ John A. Tirpak (October 2009). "The Sixth Generation Fighter". "Air Force Magazine". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Five Generations of Jet Fighter Aircraft" (PDF). Air Power Development Centre Bulletin. Royal Australian Air Force. January 2012. 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  6. ^ a b "Does China's J-20 Rival Other Stealth Fighters?". CSIS. 23 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  7. ^ Baker 2018, Chapter 2: Generation Gap.
  8. ^ "Did China downgrade its J-20 stealth fighter from 5th generation to 4th?". The Week. 1 Ağustos 2020. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  9. ^ "Five Generations of Jet Fighter Aircraft" (PDF). Air Power Development Centre Bulletin. Royal Australian Air Force. January 2012. 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2022. 
  10. ^ Baker 2018, Chapter 18.
  11. ^ "The First Sixth-Generation Aircraft Ever, the B-21 Raider Is "a Bomber Like No Other"". Yahoo News. 5 Aralık 2022. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jet_uçağı_nesilleri&oldid=32879225" sayfasından alınmıştır