İçeriğe atla

II. Gustaf Adolf

Vikipedi, özgür ansiklopedi
II. Gustaf Adolf
Jacob Hoefnagel'e atfedilen portresi
İsveç kralı
Hüküm süresi30 Ekim 1611 – 6 Kasım 1632
Taç giymesi12 Ekim 1617
Önce gelenIX. Charles
Sonra gelenChristina
Doğum9 Aralık 1594(1594-12-09)
Stockholm, İsveç
Ölüm6 Kasım 1632 (37 yaşında)
Saksonya Elektörlüğü, Kutsal Roma İmparatorluğu
Defin22 Haziran 1634
Riddarholm Kilisesi, Stockholm
Eş(ler)iBrandenburg Uçhanımı Maria Eleonora
Çocuk(lar)ıVasaborg Kontu Gustav
İsveç Kraliçesi Christina
Tam adı
Gustavus Adolphus
HanedanVasa
Babasıİsveç Kralı IX. Charles
AnnesiHolstein-Gottorp Prensesi Christina
DiniLüteriyen
İmza

II. Gustaf Adolf ya da Gustavus Adolphus, 1611'den 1632'ye kadar İsveç Krallığı'nı yöneten hükümdar.[1] Bu yıllar İsveç'in Avrupa açısından büyük bir önem arz etmeye ve yükselmeye başladığı dönem olarak da bilinir. (İsveççe: Stormaktstiden, Büyük güç dönemi). Krallığı boyunca İsveç, Otuz Yıl Savaşı içindeki dini gücün belirlenmesinde büyük rol oynamış ve Avrupa'nın en büyük askerî gücü konumuna gelmiştir. 1634'te, Riksdag of the Estates tarafından o öldükten sonra resmi olarak modern dönemin model kişisi ilan edildi.[2][3][4]

Modern tarihin en büyük askeri komutanlarından biri olarak kabul edilir ve "kuvvetlerin ortak kullanımı" ilkesini erkenden kullandığı bilinmektedir.[5] En kayda değer zaferi 1631 yılında Kutsal Roma İmparatorluğu karşısında almış olduğu Breitenfeld Muharebesi'dir.[6] Gustavus Adolphus; kaynakları, lojistiği ve desteğiyle kendini büyük bir Avrupa lideri olacak şekilde konumlandırdı. Ancak bir yıl sonra, Lützen Muharebesi'nde öldürüldü. Çabalarına, ölümünden sonra naip olarak hareket eden İsveç Lordu ve Yüksek Şansölyesi Kont Axel Oxenstierna tarafından devam edildi.

Gustavus Adolphus, on altı yaşında babasının eş zamanlı ve devam eden üç savaşını miras aldı. Bunlardan ikisi Rusya ve Danimarka ile sınır savaşları ve Gustavus'un ilk kuzeni Polonya Kralı Sigismund, III. Vasa ile olan daha kişisel bir savaştı.[7] Onun yönetiminde geçen bu üç savaştan en şiddetli olanı Kalmar Savaşı'ydı.[8] Krallığı sırasında İsveç, Baltık Denizi havzasındaki bölgesel bir güç statüsünden Avrupa'nın en büyük güçlerinden birine ve erken modern çağ hükûmeti modeline yükseldi. Gustavus Adolphus, “Modern Savaşın Babası” olarak da bilinir veya ilk modern general.[9] Gustavus Adolphus'un ölümünden sonra İsveç İmparatorluğu'nun sınırlarını ve gücünü genişletmeye devam edecek olan Lennart Torstensson gibi bir dizi başka askeri komutanı da eğitti. Ele geçirdiği eserler, onun bir kitap meraklısı olduğunu gösteriyor. Avrupa genelinde "Jesuit koleksiyonlarını" topluyordu.[10]

İsveç'te iktidardaki yükselişine yaptığı katkılar, idari yapının yeniden yapılandırılmasını içeriyordu. Örneğin, merkezi hükûmetin insanları daha verimli bir şekilde vergilendirebilmesi ve askere alabilmesi için nüfusun kaydına başladı.[11] Tarihçi Christer Jorgensen; ekonomik reform, ticaret, modernizasyon ve modern bir bürokrasi oluşturma alanlarındaki eylemlerinin, savaştaki eylemleri kadar önemli olduğunu savunuyor. Bir Orta Çağ ekonomisi ve toplumundan başlayarak yerel reformları, Almanya'daki zaferlerinin yanı sıra İsveç İmparatorluğu'nun kurulması ve hayatta kalmasının temeliydi.[12]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gustavus Adolphus, Vasa hanedanından Dük Charles'ın en büyük oğlu ve ikinci karısı Holstein-Gottorp'lu Christina'nın en büyük oğlu olarak Stockholm'de doğdu. O zamanlar İsveç Kralı, İsveç'i Polonya'dan yöneten Gustavus Adolphus'un kuzeni, Sigismund'du. Protestan Dük Charles, Katolik Sigismund'u Otuz Yıl Savaşları öncesindeki ön dinsel çekişmenin bir parçası olarak 1599'da İsveç tahtını bırakmaya zorladı ve 1604'te İsveç Kralı IX. Karl olarak tahta geçmeden önce kral naibi olarak hüküm sürdü. Prens Gustav Adolf, 1610 yılından itibaren Dalecarlia'da Gagnef-Floda'ya sahipti. 1611 yılının Ekim ayında babasının ölümü üzerine, 16 yaşında olan Gustavus tahtı miras aldı ve 16 Aralık itibarıyla 17 yaşında hüküm sürmeye başladı.[13] Ayrıca, Polonyalı kuzeniyle ara sıra kavgacı hanedan tartışmalarının devamını da miras kaldı. Sigismund III, İsveç tahtını yeniden kazanmak istedi ve Gustavus Adolphus'u unvanından vazgeçmeye zorladı.

Bu hanedan anlaşmazlığının bir turunda, Gustavus 31 yaşındayken Livonya'yı işgal ederek Polonya-İsveç Savaşı'nı (1626-29) başlattı. Kendisine Avrupa'nın şehirlerinin kapılarını açan Almanya'daki Lutherciler adına mücadele etti. Gustavus, birkaç yıl sonra, 1630 Haziran'ında Almanya'ya ayak bastığında Luthercilere desteği yaptığı eylemlerden biri olarak biliniyor. Otuz Yıl Savaşları'nda Gustavus, yenilmekte olan Kutsal Roma İmparatorluğu ve Katolik müttefiklerine karşı tarafta mücadele etti; İsveç kuvvetleri bu durumu hızla İsveç'in lehine çevirmiştir.

Gustavus, Brandenburg eyaleti yerel seçim adayı Johann Sigismund'un kızı Brandenburglu Maria Eleonora ile evliydi ve Almanya'daki operasyonları için Prusya'nın Elbing şehrini seçti. 1632'de Lützen Muharebesi'nde öldü. Ölümü Lutherci taraf için büyük bir kayıptı ve Lutheryanizm için fethedilen Almanya'nın ve diğer ülkelerin büyük bölümlerinin Katoliklik için yeniden fethedilmesiyle sonuçlandı. Otuz Yıl Savaşına katılımı, kendisinin Kuzey Aslanı'nın enkarnasyonu olduğunu söylenmesine yol açtı (Almanca: Der Löwe aus Mitternacht, Geceyarısı Aslanı).

Mirası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendisi, Avrupa'daki Protestanlar tarafından 30 Yıl Savaşları'ndaki baş savunucu olarak anılıyor. Gustav Adolf Werk başta olmak üzere birçok kiliseye, kuruluşa ve şirkete onun adı verildi. Gustav, zamanla İsveç gururunun bir sembolü oldu.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Williamson, David. Debrett's Kings and Queens of Europe. pp. 124, 128, 194, 207. 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Lis Granlund Riddarholmskyrkan, de svenska konungarnas gravkyrka Riksmarskalksämbetet, 1980 ill. p. 14 (GUSTAVUS ADOLPHUS MAGNUS)". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Anders Fryxell Gustaf II Adolf Norstedts, Stockholm, 1894 p. 435". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Nils Ahnlund/Michael Roberts Gustav Adolf the Great American-Scandinavian Foundation, New York, 1940". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "In Chapter V of Clausewitz' On War, he lists Gustavus Adolphus as an example of an outstanding military leader, along with: Alexander the Great, Julius Caesar, Alexander Farnese, Charles XII, Frederick the Great and Napoleon Bonaparte". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Stephen J. Lee, Aspects of European History 1494–1789 (2nd ed. 1984) pp. 109–14". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Svensk Uppslagsbok, 1950,vol 5,column 353, article "Gustav; 2. Gustav II Adolf" Quote: (Swedish) "Av de tre krig, det danska, det ryska och det polska, G. ärvde..." In English "Of the three wars, the Danish, the Russian and the Polish, Gustav II Adolphus inherited..." 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Same source, and the Quote continues "...hotade det första rikets existens." English "..did the first one endanger the existence of the realm."". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Dodge, Theodore Ayrault (1890). Gustavus Adolphus: A History of the Art of War from Its Revival After the Middle Ages to the End of the Spanish Succession War, with a Detailed Account ... of Turenne, Conde, Eugene and Marlborough. Boston and New York: Da Capo Press Inc. ISBN 978-0-306-80863-0". 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Murray, Stuart (2009). The Library: An Illustrated History. War and a Golden Age: Skyhorse Publishing. p. 118." 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "T. K. Derry, History of Scandinavia: Norway, Sweden, Denmark, Finland, and Iceland (1979) pp. 110–24." 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Christer Jorgensen in Charles Messenger, ed. (2013). Reader's Guide to Military History. Routledge. p. 219. ISBN 9781135959708." 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Ålund, Otto Wilhelm (1894). Gustaf II Adolf: Ett 300-årsminne berättadt för ung och gammal : Med öfver 100 illustr. och flera kartor (in Swedish). Stockholm: Alb. Bonnier. p. 12. SELIBR 1627779." 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Gustavus Adolphus ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Resmî unvanlar
Önce gelen:
IX. Karl
İsveç kralı
30 Ekim 1611 - 6 Kasım 1632 		Sonra gelen:
Christina
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=II._Gustaf_Adolf&oldid=33903118" sayfasından alınmıştır