Hızarlı, Artvin
| Hızarlı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Hızarlı Hızarlı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1020 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 108 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Hızarlı, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Hızarlı köyünün eski adı Hezor'dur.[3] Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde de Hezor (خذور) olarak geçer.[4] Gürcüce kaynaklarda ise, Hedzori (ხეძორი) biçiminde yazılmıştır. Bu yer adı Hevidzori'den (ხევიძორი) değişime uğramış olabilir.[5][6] Hevi (ხევი) Gürcücede dere / vadi anlamına gelir.
Hezor veya Hedzori, erken Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar köyü 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugüne ulaşmış olan Çançahi (ჭანჭახი), Talaheti (ტალახეთი), Tsotsolebi (წოწოლები), Matuti (მათუთი), Medresaho (მედროსახო) gibi Gürcüce yer adları da buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[7]
Hezor köyü, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinin Lazistan sancağında Livana kazasının köylerinden biriydi. 1876 Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 83 hanede 312 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olmakla birlikte Osmanlı idaresinin bu tarihte sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusun yaklaşık 624 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Osmanlı idaresi vergi almak amacıyla köyde tespit ettiği hayvan varlığı 60 öküz, 70 inek, 10 at, 500 keçi ve 336 koyundan oluşuyordu.[8]
Hezor, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılı. Rus idaresinde Hezor, Artvin sancağının Artvin kazasına (uçastok) bağlı Gurcani nahiyesinin beş köyünden biriyidi. Rus idaresinin Hedzor (Хедзор) biçiminde kaydettiği köyün 1886 yılındaki nüfusu, 187'si erkek ve 174'ü kadım olmak üzere, 42 hanede yaşayan 361 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı "Türk" olarak olarak kaydedilmiştir.[9] Köyde 42 hanede 361 kişinin yaşaması, 1876 salnamesiyle ilgili tahmini nüfusu da doğrulamaktadır. Bu arada köyün nüfusun neredeyse yarı yarıya azaldığı görülmektedir.
Hezor, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan'nın sınırları içinde kaldı. Bu durum 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.
Hezor, 1922 tarihli nüfus cetveline göre Artvin livasının (sonra vilayet) merkez kazasında Sirya nahiyesine bağlı bir köydü ve nüfusu 46 hanede yaşayan 109 kişiden oluşuyordu. Bu tespitte de nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti.[10] Hezor veya Hedzori Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Hızarlı olarak değiştirilmiştir.[11] 1965 genel nüfus sayımında Hızarlı köyünün nüfusu 487 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 202 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Hızarlı köyü, Artvin il merkezine 52 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 109[2] |
| 2020 | 108[2] |
| 2019 | 111[2] |
| 2018 | 125[2] |
| 2017 | 114[2] |
| 2016 | 126[2] |
| 2015 | 132[2] |
| 2014 | 128[2] |
| 2013 | 129[2] |
| 2012 | 114[2] |
| 2011 | 105[2] |
| 2010 | 116[2] |
| 2009 | 120[2] |
| 2008 | 130[2] |
| 2007 | 138[2] |
| 2000 | 277[13] |
| 1990 | 325[13] |
| 1985 | 415[13] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Hizarli, Turkey Page". Fallingrain.com. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Hızarlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 157, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 358, ISBN 9789157871117.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 193 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 605, ISBN 978-9941-0-8969-5". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 182 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 357, ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Haziran 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 141, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86.
- ^ a b c d "Hızarlı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.