Geçköy, Hanak
| Geçköy | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Geçköy Geçköy'ün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Hanak |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1899 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 106 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75900 |
Geçköy, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Geçköy'ün eski adı Geci'dir. Gürcü dili diyalektlerinde “geci” (გეჯი) ve Megrelce “geca” (გეჯა), pınar başına konan iri ahşap teknenin adıdır.[4][5] Bu yer adı Türkçeye Gec (كیج) şeklinde girmiştir.[6][7]
Geci köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Eruşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Geci köyündeki megalit yapı kalıntıları da buranın çok eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[8]
Geci köyü 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Ardahan-i Büzürg livası Meşe nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köyde, Osmanlı idaresinin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi veren 24 hane yaşıyordu. Hane reislerinin adlarına bakınca, köyün nüfusunun Hristiyan Gürcülerden oluştuğu anlaşılmaktadır. Köyde buğday, yonca ve sebze tarımı ve arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[9][10]
Geci, uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin (1877-1878) ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya İmparatorluğu'na bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Gec (Геджъ) olarak kaydettiği köy, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Nakalakevi'nin sekiz köyünden biriydi. Köydeki 13 hanede, 48'zi erkek ve 36'sı kadın olan 84 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti.[11] Osmanlı idaresi sırasında köyün demografik yapısının değiştiği bu tespitten anlaşılmaktadır. Geci köyünün nüfusu 1896'da 90 kişi, 1906'da da 237 kişi olarak tespit edilmiştir.[12] 1896-1906 arasındaki nüfus artışı, Rus idaresinin köye yeni bir nüfus yerleştirdiğini göstermektedir.
Geci, Birinci Dünya Savaşı'nın sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Bu durum 7 Mayıs Mayıs 1920'de Moskova Antlaşması'yla sadece Sovyet Rusya tarafından tanınmıştı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü ordusunun Ardahan bölgesinden çekilmesiyle köy yeniden Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Geci Türkiye'ye bırakıldı.[13][14]
Geci, 1928 tarihli köy listesinde "Gec" adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı.[7] 1940 genel nüfus sayımında "Geç" olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 334 kişiden oluşuyordu.[15] 1965 yılına gelindiğinde köyün nüfusu 461 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 173 kişi okuma yazma biliyordu.[16] 1992 yılında Ardahan il olunca, daha sonra adı Geçköy'e dönüşmüş olan Geç de bu ilin bir köyü haline geldi.
Geçköy'de Hristiyan nüfusun yaşadığı dönemden kalma kiliseden günümüze bir iz kalmamıştır. Köyün 1 kilometre güneydoğusunda ise, günümüzde taş yığınına dönüşmüş olan megalit bir kale (50 × 25 m) bulunmaktadır. Bu kalenin 400 metre kuzeyinde ortadan kalkmış olan bir yerleşimden (650 × 380 m) kalıntılar yer alır. Bu yerleşimin güneyinde ise megalit bir daran bulunmaktadır.[17]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 41 km, Hanak ilçe merkezine 15 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 106[2] |
| 2021 | 110[2] |
| 2020 | 127[2] |
| 2019 | 130[2] |
| 2018 | 135[2] |
| 2017 | 125[2] |
| 2016 | 129[2] |
| 2015 | 125[2] |
| 2014 | 121[2] |
| 2013 | 128[2] |
| 2012 | 131[3] |
| 2011 | 156[3] |
| 2010 | 123[3] |
| 2009 | 132[3] |
| 2008 | 148[3] |
| 2007 | 148[3] |
| 2000 | 151[18] |
| 1990 | 222[19] |
| 1985 | 306[20] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Geckoy, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k "Ardahan Hanak Geç Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g "Ardahan Hanak Geçköy Nüfusu". tuik.gov.tr. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ "Gürcüce Diyalektler Sözlüğü". 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2022.
- ^ "Megrelce Sözlük". 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2022.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 485, II. cilt (1941), s. 473, III. cilt (1958) s. 536". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760.
- ^ "2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 34". 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 473". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 536". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 296". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 348.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი - ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 204, 367. ISBN 978-9941-478-17-8
- ^ a b "Geçköy Köyü". YerelNet.org.tr. 25 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.