Sulakçayır, Hanak
| Sulakçayır | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Sulakçayır Sulakçayır'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Hanak |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2096 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 117 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75900 |
Sulakçayır, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bugün Sulakçayır adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Cvarishevi’dir. Gürcüce “Haç deresi / haç vadisi” anlamına gelen Cvarishevi (ჯვარისხევი), Türkçede Cvarisğev, Cvarishev ve Carishev biçimine dönüşmüştür. Nitekim 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde köyün adı Cvarisğev (جوارسغو), Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır (1695-1732 adlı Osmanlı tahrir defterinde Cvarishev (جوارسخو) biçiminde geçer.[3][4] 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca köy listesinde ise Carishev (جاریسخو) biçiminde yazılmıştır.[5] 93 Harbi’nde (1877-1878) Cvarishevi köyünün de bulunduğu bölgeyi ele geçiren Ruslar ise 1886 nüfus sayımında köyün adını Carishevi (Джарисхеви) olarak kaydetmiştir.[6]
Cvarishevi adının yazılışının zaman içinde değişikliğe uğraması, Gürcücede “haç” anlamına gelen “cvari” (ჯვარი) ile “ordu” anlamına gelen “cari” (ჯარი) kelimelerinin karıştırılmış olmasıyla ilişkili olabilir. Tao-Klarceti bölgesinde başka yerlerde de Cvarishevi adına rastlanmaktadır. Şavşat ilçesindeki Sebzeli köyünün eski adı da Cvarishevi'dir.[7]
Cvarishevi köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Eruşeti bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu köyü 16. yüzyılın ortasında Gürüclerden ele geçirdi. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde köyün adı Cvarisğev-i Süfla (جوارسغو سفلا) olarak geçer. Cvarisğev-i Ulya (جوارسغو علیا) ise Cvarisğev-i Süfla'nın (Aşağı Cvarishevi) ekili alanıydı. Bu tarihte köy Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 10 Hristiyan haneden oluşuyordu. İspenç vergisi vermekle yükümlü erkekler Abram, Vardzel, Abel, Lomka, İordane, Batata gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, yonca tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[8] 1694-1732 tarihli Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır adlı Osmanlı cebe defterine göre de Cvarishevi, Ardahan-i Büzürg (Büyük Ardahan) livasının Meşe nahiyesine bağlı bir köydü ve Hicri 1118’de (1706) 4.000 akçe, Hicri 1138’de (1725) 25.000 akçe yıllık vergi vermekle yükümlü kılınmıştı.[9]
Yaklaşık üç yüzyıl Osmanlı egemenliğinde kalan Cvarishevi 93 Harbi’inde Çarlık Rusyası’nın eline geçti. Köy Rus idaresi sırasında Ardahan sancağı içinde Ardahan kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. 1886 yılında yapılan nüfus sayıma göre Cvarishevi köyünde 266 kişi yaşıyordu. Nüfusun %77,1’i (205 kişi) Türk, %22,9’u (61 kişi) ise Kürt olarak kaydedilmiştir. Köyün nüfusu 1896’da 254 kişiye düşmüşse de sonraki on yıl içinde artarak 348 kişiye ulaşmıştır.[6][10]
Cvarishevi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Sovyet Rusya'nın Bolşevik hükümeti 7 Mayıs 1920'de Gürcistan hükümetiyle imzaladığı Moskova Antlaşması'yla da Ardahan bölgesini bağımsız Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükümetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından Ardahan bölgesi ve Cvarishevi köyü fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla, Cvarishevi köyünü de kapsayan Ardahan ile Artvin bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Cvarishevi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinde Poshof (Posof) kazasının Damal nahiyesine bağlıydı.[5] 1940 genel nüfus sayımında "Carishev" olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 391 kişiden oluşuyordu.[12] Cvarishevi veya Carieshev "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Sulakçayır olarak değiştirilmiştir.[13] Kayabeyi köyünün nüfusu 1965 yılında 602 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 166 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Sulakçayır köyünde iki tarihsel yapının varlığı bilinmektedir. Bunlardan biri bir köy kilisesi olan Cvarishevi Kilisesi, diğeri Cvarishevi Kalesi’dir. Cvarishevi Kilisesi köyün hemen yukarısında, kayalık bir tepede bulunuyordu. Geriye izi kalmamış olan kilisenin olduğu yerde bugün köyün camisi bulunmaktadır. Köyün merkezinin 1 km kuzeyinde, bir derenin sağ kıyısında, kayalık bir tepede yer alan kale, harç kullanılmadan inşa edilmiştir. 128 × 70 m ebatlarındaki Cvarishevi Kalesi'nden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 40 km, Hanak ilçe merkezine 14 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 117[2] |
| 2021 | 123[2] |
| 2020 | 124[2] |
| 2019 | 125[2] |
| 2018 | 131[2] |
| 2017 | 137[2] |
| 2016 | 137[2] |
| 2015 | 133[2] |
| 2014 | 138[2] |
| 2013 | 147[2] |
| 2012 | 147[2] |
| 2011 | 144[2] |
| 2010 | 157[2] |
| 2009 | 162[2] |
| 2008 | 168[2] |
| 2007 | 169[2] |
| 2000 | 156[17] |
| 1990 | 341[18] |
| 1985 | 441[19] |
| 1960 | 586[20] |
| 1935 | 303[21] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Sulakcayir, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Hanak Sulakçayır Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Tsisana Abuladze 1979isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ a b ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 88, ISBN 9786055708856.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 479; III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 261, 306.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 110, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 355.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 627". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 211, 388, ISBN 9789941478178.
- ^ "Sulakçayır Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 25 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.