Ev ve ibadethanelerde ayakkabı çıkarma geleneği

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Japonya'da bir konutun genkan'ı.

Birçok kültürde ev, kilise, cami, tapınak, okul gibi yerlerde içeri girerken ayakkabıların çıkarılması geleneği vardır.[1]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Hint alt kıtası ve Orta Doğu'da, ibadethaneye girerken ayakkabıların çıkarılması adettir. Kitab-ı Mukaddes'te Tanrı, Musa'ya Sina Dağı'nda O'na yaklaşmadan önce sandaletlerini çıkarmasını emretmişti (Çıkış 3:5).[2] Bu anlatının kültürel bağlamı, ayakkabıların eve toz getirdiğini ve kişinin ayakkabılarını çıkarmasının "kişinin kutsallığın huzurunda kişisel kirliliğini tanımasının bir yolu olacağını" kabul eder.[2] Hinduizm ve İslam da ayakları kirli sayar; kitaplara ayakla dokunmak saygısızlık, ayaklarını birine doğrultmak hakaret olarak kabul edilir.[3] Bu nedenle, Hint alt kıtası ve Orta Doğu'daki pek çok mandir ve caminin yanı sıra kilise ve sinagoglarda, ibadet edenlerin ilahi bir varlığın huzuruna çıktıkları bir ibadethaneye girmeden önce ayakkabılarını çıkarmaları adettendir.[3] Kıpti Ortodoks Kilisesi, Etiyopya Ortodoks Kilisesi ve Hint Ortodoks Kilisesi gibi bir kiliseye girmeden önce ayakkabıların çıkarılmasını gerektiren Doğu Ortodoks Hristiyan mezhepleri, bunu kültürel temelde değil, Kitab-ı Mukaddes'teki emirlere (Çıkış 3:5 ve Tekvin 7:33) uyarak yaparlar.[4][5]

Dünya genelinde[değiştir | kaynağı değiştir]

Asya[değiştir | kaynağı değiştir]

Pek çok Asya ülkesinde[6][7] tipik olarak bir eve girmeden önce ayakkabıların çıkarılması geleneği sürdürülmektedir.[8]

Hindistan, Afganistan, Pakistan ve halı veya kilim kullanımının yaygın olduğu diğer ülkelerde, ev içerisinde halı ve kilimlerin üzerinde yürümek için ayakkabının çıkarılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir.

Batı Asya[değiştir | kaynağı değiştir]

İran'da eve girmeden önce ayakkabının çıkarılması yaygın bir gelenektir ve evin temizliği aileler için çok önemlidir. Anaokullarında ve nadiren de olsa bazı küçük özel işletmelerde de ayakkabıların çıkarılması yaygındır.

Arap dünyasında ayakkabı tabanları kirli ve sağlıksız görüldüğünden kapalı mekanlarda ayakkabı giyilmesine izin verilmez. Diğer tüm Müslümanlar gibi Arap Müslümanların da camiye girerken ayakkabılarını çıkarmaları gerekir.

Yahudilikte zorunlu olmasa da pek çok İsrailli Yahudi, evde ayakkabılarını çıkarır. Sinagogda Rahiplerin Kutsaması sırasında kohanim (rahipler), ayakkabılarını çıkarırlar. İsrail, aynı zamanda ülkedeki Yahudilere göre daha katı ayakkabı kurallarına sahip olan birçok Müslümanın da evidir.

Doğu Asya[değiştir | kaynağı değiştir]

Japonya'da, bir evin, dairenin veya binanın antresi olan genkan, dış mekan ayakkabılarının çıkarıldığı ve kişinin ev terliği olan uwabaki'nin giyildiği yerdir. Buna ek olarak, tuvalete girmeden önce giyilen ayrı tuvalet terlikleri (トイレスリッパ, toire surippa) de vardır. Açık hava, yukarıda bahsedilen tuvaletle birlikte Japon halkı tarafından son derece kirli bir alan olarak kabul edilir. Yalnızca evin iç mekanı temiz alan olarak kabul edilir ve genellikle ev sahibi tarafından çok düzenli tutulur. İlgili alanlara girmeden önce uygun ayakkabı giyilmelidir. Tatamide uwabaki giymenin bile uygunsuz olduğu düşünülür.

Çin'in bazı bölgelerinde bazı insanlar ayakkabılarını evde çıkarmasa da, Çin'de bir eve girerken ayakkabıları çıkarmak ve bir çift terlik giymek bir alışkanlıktır.[6] Evlerdeki sosyal toplantılarda veya partilerde, özellikle Çin Yeni Yılı gibi büyük kutlamalarda, evdeki misafir sayısının çoğu zaman misafirlere sunulan terlik sayısından fazla olduğu durumlarda, misafirlerden her zaman ayakkabılarını çıkarmaları istenmez.

Kore'de, bir eve girmeden önce hyun-gwan (현관) olarak bilinen antrede ayakkabıları çıkarmak gelenekseldir. Bazı haneler ev terliği kullanabilir, ancak çıplak ayakla veya çorapla dolaşmak çok daha yaygındır. Koreliler, banyoda kaymayı önlemek için genellikle lastik terlik giyerler. Bir eve ayakkabıyla girmek saygısızlık olarak kabul edilir, çünkü bu kişinin evine dışarıdan kir ve toz getirmesi anlamına gelir. Modern Kore dairelerinde genellikle hyun-gwan'da diğer nesneler için depolama alanı olarak da kullanılabilen yerleşik ayakkabı dolapları bulunur.

Vietnam'da herhangi bir eve veya daireye girmeden önce ayakkabıların çıkarılması gelenektir. Anaokullarında ve bazı küçük özel işletmelerde ayakkabıların çıkarılması da yaygındır.

Güneydoğu Asya[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya'da, herhangi bir eve veya daireye girmeden önce ayakkabıları çıkarmak (çeşitli etnik toplulukların tümü arasında) yaygın bir uygulamadır.[9][10][11] Daha modern haneler, evde terlik kullanır ve misafirlere verir. Batu Mağaraları gibi bazı tapınaklar ile cami ve suraular gibi dini mekanlara girmeden önce ayakkabıların çıkarılması gerekmektedir.[9] Modern okullar, öğrencilerin belirlenmiş sınıflar, laboratuvarlar, kütüphaneler ve halı kaplı idari alanlar dahil olmak üzere klimalı alanlara girmeden önce ayakkabılarını çıkarmalarını gerektirir. Öğrenciler spor sahaları, salonlar, pasif havalandırılan sınıflar, pasif havalandırılan laboratuvarlar veya koridorlar gibi daha açık alanlarda hâlâ ayakkabı giyer; bu alanlar dış etmenlere daha fazla maruz kalır ve Malezya'daki okullar çoğunlukla pasif olarak havalandırıldığından sıcak hava nedeniyle doğal hava akışına izin verir. Bazı küçük özel ofisler ve karma mağaza-ofislerde, özellikle halı kaplı zeminlerde (ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere) ayakkabılar çıkarılır.

Tayland'da tüm evlerde ayakkabıların çıkarılması ve ana kapının önüne yerleştirilmesi gerekir. Ayrıca Tayland tapınaklarındaki bazı binalara, özellikle de ubosotlara girmek için ayakkabıların çıkarılması gerekir. Anaokulları ile eski ilkokul ve liselerdeki bazı binalarda da öğrencilerin ayakkabılarını çıkarmaları gerekir. Ancak bazı evlerde veya okullarda terlikler kullanılabilir, ama bina dışında bunlar kullanılmaz, ayrıca bazı tuvaletlerde temiz tutmak için tuvalete girmeden önce sandaletler giyilir.

Myanmar[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski ABD Başkanı Barack Obama, Myanmar'ın başlıca Budist hac yerlerinden biri olan Shwedagon Pagodası'nın arazisinde çıplak ayakla poz veriyor.

Myanmar'da bir eve ve Budist ibadethanelerine girmeden önce ayakkabılar geleneksel olarak çıkarılır.[12] Myanmar'daki pek çok işyerinde ayakkabıların yasak olduğu alanlar bulunur veya ayakkabıların genellikle koridorlara veya ofis girişine bırakılmasıyla ayakkabı kullanımı kısıtlanır.[13][14]

Bu gelenekler, Burma pagodaları da dahil olmak üzere Budist ibadet yerlerinde ve kyaung adı verilen Budist manastırlarında sıkı bir şekilde uygulanmaktadır.[15] Myanmarlılar, bu tür yerlerde dini saygının bir göstergesi olarak ayakkabılarını çıkarırlar.[16]

İngiliz askerleri Shwedagon Pagodası'nın girişinde ayakkabılarını çıkarıyor. Sol tarafta Burmaca, İngilizce, Tamilce ve Urduca "Ayakkabı giymek kesinlikle yasaktır" yazan bir tabela vardır.

Bununla birlikte, bu geleneğin sıkı bir şekilde uygulanması kısmen Burma'daki İngiliz yönetiminin bir mirasıdır; bu dönemde Avrupalılar Budist ibadet yerlerine girerken ayakkabılarını çıkarmayı reddetmiş ve bundan muaf tutulmuşlardı.[17] Sömürge öncesi Burma'da kraliyet mensubu olmayanlar, hükümdara saygının bir göstergesi olarak saray arazisine girmeden önce ayakkabılarını çıkarırlardı. Konbaung hanedanının son yıllarında İngilizler ile Burmalılar arasındaki diplomatik ilişkiler, sömürge temsilcisi olan İngiliz Sakini'nin Mandalay Sarayı platformuna girerken ayakkabılarını çıkarmayı reddetmesi ve bu kararın onun Kral Thibaw Min ile görüşmesini engellemesi üzerine bozuldu.[18] Sonuç olarak İngilizler, Ekim 1879'da Sakin ve heyetini geri çekti; bu Üçüncü İngiliz-Burma Savaşı'nın habercisiydi ve ardından Burma krallığının geri kalan yarısı (Yukarı Burma) tamamen Britanya Hindistanı'na ilhak edildi.[18]

Bu "ayakkabı sorunu", komşu İngiliz Hindistanı'ndaki inek koruma hareketiyle karşılaştırılabilecek şekilde, Burma milliyetçileri için bir sorun haline geldi.[17] 1916'da milliyetçi Genç Erkekler Budist Derneği (YMBA), Budist rahiplerin kampanyanın ön saflarında yer aldığı pagoda alanlarında ayakkabı giyen yabancılara karşı kampanya başlattı.[16][19] Tanınmış bir Budist keşiş olan Ledi Sayadaw'ın Pagoda Platformlarında Ayakkabı Giymenin Uygunsuzluğu Üzerine adlı kitabı, YMBA'nın aktivizmine geniş çapta destek sağladı.[20]

1919'da, iki yıllık bir mücadelenin ardından, Cambridge'de okumuş YMBA üyesi avukat Thein Maung, sömürge hükûmetini dini yerlerde ayakkabı giymeyi yasaklayan bir emir çıkarmaya başarıyla ikna etti.[21] Thein Maung'un girişimi, 1917'de Pegu'daki (şimdiki Bago) Shwemawdaw Pagodası'nı gezerken ayakkabılarını çıkarmamış olan gelecekteki Burma Valisi Archibald Cochrane'in yerel halkın öfkesine yol açan eylemlerine doğrudan bir yanıttı.[21]

Son yıllarda Burma'nın dini mekanlarında ayakkabılarını çıkarmayı reddeden yabancılar yargılandı ve cezalandırıldı. Ağustos 2017'de bir Rus turist, Bagan'daki pagoda alanına girerken yerel gelenekleri ihlal ederek ayakkabılarını çıkarmayı defalarca reddettiği için tutuklandı ve bir ay ve ardından[22] altı ay daha hapis cezasına ve ağır çalışma cezasına çarptırıldı.[23] Burmalı yetkililer, daha sonra Bagan'ın pagodalarında ayakkabı giyen turistlere baskı yapılacağını duyurdu.[24]

Hindistan[değiştir | kaynağı değiştir]

"Lütfen ayakkabılarınızı çıkarın." Bir stupa'nın girişindeki bir tabela. Nubra, Hindistan.

Eve girmeden önce ayakkabıların çıkarılması, Hindistan'da bir hijyen meselesi olarak kabul edilir. İnsanlar ayakkabı giyerek dışarıda yürüdüklerinde kir, toz, bakteri ve bulaşıcı hastalıkları evlerine taşıma eğilimindedirler. Hindistan'da başkalarının evine girmeden önce ayakkabıların çıkarılması da bir gelenektir.[25][26] Konukların evin içindeyken ayakkabılarını çıkarmaması, ev sahipleri tarafından genellikle kabalık olarak kabul edilir. Kitaplara ayakla dokunmak saygısızlık, ayaklarını birine doğrultmak ise hakaret sayılır.[3]

Avustralasya[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Zelanda[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir eve girmeden önce ayakkabıların çıkarılması, Yeni Zelanda'nın her yerinde yaygın bir uygulamadır ve Maorilerin marae'lere girmeden önce ayakkabıları çıkarma geleneğinden kaynaklanıyor olabilir.[27]

Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Krallık'ta ayakkabıların çıkarılıp çıkarılmaması, ev sahibinin isteğine bağlıdır. Ancak eve girmeden önce ayakkabıların çıkarılması çok daha yaygındır.

Fransa'da, birinin evine girerken geleneksel olarak ayakkabıların çıkarılması veya ev sahibinin misafirlerden bunu talep etmesi daha az yaygındır.

Hollanda'da evde ayakkabıların çıkarılması biraz nadirdir. Ziyaretçilerin genellikle bir eve girerken ayakkabılarını çıkarmaları beklenmez. Ancak bazı durumlarda ev sahibi, eve giren insanlardan ayakkabılarını çıkarmalarını isteyebilir. İngiltere'de olduğu gibi evde çıplak ayakla dolaşmak nadirdir.

İrlanda'da, özellikle ziyaretçiler için, bir eve girerken ayakkabının çıkarılması çok nadirdir.

Güney Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalya'da eve varıldığında ayakkabılar geleneksel olarak ön kapıda çıkarılır. İtalyanların evde çıplak ayakla dolaşması alışılmadık bir durumdur, ancak tozla taşınan ayak tırnağı mantarlarının yayılmasına ilişkin endişeler bulunur. Bu nedenle, bir İtalyan evinde terliklerin (genellikle pantofole veya ciabatta olarak anılır) kullanımı evrensel hale gelmiştir; kışın yünlü olanlar, yazın ise burnu açık olanlar giyilir.[28] Ancak bu, başka birinin evine girerken veya misafir ağırlarken geçerli değildir; çünkü her iki durumda da ayakkabı giymek olağandır ve bir saygı göstergesidir. Dahası, ev dışındaki alanlar kirli kabul edilir ve bu nedenle ayağı tamamen kaplayan ayakkabıların kullanılması zorunlu olmuştur; bu aşırı düzenli İtalyan annesi ve onun mammoni çocukları stereotipinden kaynaklanır.

İspanya veya Portekiz evlerinde ayakkabılarla ilgili özel bir standart yoktur. Eve ayakkabıyla girmek her iki ülkede de olağan bir durumdur. Yine de İspanya'da bazı insanlar, evde terlik giymeyi tercih eder. Portekiz'de sıcak hava, daha temiz yüzeyler ve okyanusa yakınlık nedeniyle insanların evde çıplak ayakla dolaşması da aynı derecede yaygındır. Genel olarak, Portekizliler ve İspanyollar genellikle kendi evlerinde ayakkabı konusunda kendi kurallarını belirlerken, ziyaretçiler de bu konuda kendilerine talimat verilmesini bekler.

Yunanistan'da evde çıplak ayakla dolaşmak nadirdir. Evdeyken ayakkabı ya da terlik giymek kişisel bir tercihtir, ancak kişinin kendi evinde terlik (genellikle "pantofle" olarak anılır) kullanımı yaygındır. Başka bir haneyi ziyaret ederken, istenmedikçe ayakkabının çıkarılması adetten değildir ve ayakkabılar hiçbir sosyal etkinlikte çıkarılmaz. Ayakkabılar kiliselerde ve diğer tüm halka açık kapalı alanlarda giyilir.

Türkiye'de çoğu insan herhangi bir eve girmeden önce ayakkabılarını çıkarır. Ayakkabı çıkarmamak misafirler için büyük bir kabalıktır, onun yerine misafirlere terlik sunulmaktadır. Öğrenciler veya çalışanlar, bulundukları binalara (okul, iş yeri vb.) girmeden önce ayakkabılarını çıkarmazlar. Ayakkabıları evin dışında çıkarıldığı tek yer caminin kendi içerisine girmeden öncedir; caminin avlusunda veya bahçesinde ayakkabılar çıkarılmaz.

Doğu Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğunluğu Doğu Avrupa'da bulunan tüm Slav ülkelerinde (Rusya, Ukrayna, Polonya vb.), resmi bir toplantı veya sosyal bir etkinlik olmadığı sürece insanlar ayakkabılarını evde çıkarır ve ziyaretçilerin de bunu yapmasını bekler. Şüpheye düştüğünde insanlar, genellikle ayakkabılarını çıkarıp çıkarmayacaklarını sorarlar. Evdeyken, bazı insanlar çıplak ayakla yürürken diğerleri terlik giyer (bu genellikle zemin kaplamasının türüne bağlıdır, örneğin halı veya ahşap zemin). Okul çağındaki çocukların özellikle kış aylarında okulda giymek için özel bir çift ayakkabıya sahip olmaları yaygındır. Ayrıca birçok hane, ziyaretçilere evde terlik verir. Bazı kişilerin özellikle kış aylarında işyerinde giymek için özel bir çift ayakkabısı olur. Restoranlarda, mağazalarda, tiyatrolarda, müzelerde ve kiliselerde ayakkabılar çıkarılmaz.

Avrupa'nın güneydoğusunda (eski Yugoslavya, Arnavutluk, Bulgaristan vb.), insanlar geleneksel olarak evde ayakkabılarını çıkarır ve ya çıplak ayakla yürür ya da özellikle kış aylarında terlik giyerler. Giriş koridorunun ötesine geçen ziyaretçilerden ayakkabılarını çıkarmaları beklenir. Bu nedenle ev sahiplerinin misafirlerine terlik sağlaması nezaket olarak kabul edilir. Bazı işyerleri, çalışanlarının kapalı alanda kullanmak üzere bir çift ayakkabı ayırmasını zorunlu kılabilir. Ayakkabılar kiliselerde ve diğer birçok kamusal kapalı alanda giyilir, ancak camilerde her zaman çıkarılır.

Orta Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Avrupa'da, evde ve dışarıda ayakkabı giymenin ortak özelliği ile ilgili gelenekler büyük ölçüde Slavlarınkiyle aynıdır. Bu, özellikle Macaristan, Romanya ve Moldova için geçerlidir.

Eski Yugoslavya'nın geri kalanında olduğu gibi Slovenya'da da insanlar geleneksel olarak evlerinde ayakkabılarını çıkarıp terlik giyerler. Eve giren ziyaretçilere de terlik verilir.

Almanya ve Avusturya'da da ayakkabılar çoğunlukla geleneksel olarak çıkarılır, ancak daha az ölçüde de olsa içeride giyilmesi de alışılmadık bir durum değildir. Bu, özellikle kısa ziyaretler için, iç odalara girilse bile geçerlidir.

Kuzey Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Avrupa, İskandinavya ve Baltık ülkelerinde çoğu kişi tarafından eve girerken ayakkabıların, özellikle de botların veya açık hava yürüyüş ayakkabılarının giyilmesi hijyenik değil ve kaba olarak kabul edilir. Özellikle evin veya dairenin iç odalarına girmenin gerekli olmadığı kısa bir ziyaret olduğunda istisnalar olabilir. Ancak kısmen kış mevsiminin sert geçmesi nedeniyle ayakkabılar evde çıkarılır.

Kuzey Amerika[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayakkabıları kapalı alanda çıkarmak kıtasal Amerika Birleşik Devletleri'nde bir gelenek değildir,[29][30] ancak Hawaii, Alaska, Guam ve Kuzey Mariana Adaları'nda beklenen bir davranış olarak kabul edilmektedir. 2018'de YouGov'un yaptığı bir ankete göre, pek çok Amerikalı evde ayakkabılarını çıkarırken, misafirlerinden ayakkabılarını çıkarmalarını isteyebilir veya istemeyebilir.[31] Kışın kötü hava koşulları nedeniyle bu gelenek Kuzeydoğu'da ve Kuzeybatı Pasifik'te yaygındır ve standartlar, evden eve farklılık gösterir. New England'da birçok ilkokul, öğrencilerin kışlık botların yanı sıra iç mekan ayakkabısı da getirmelerini şart koşar. Bu özellikle yağmurlu havalarda, kişinin ayakkabılarının kolayca çamurlanabileceği, ıslanabileceği veya kirlenebileceği durumlarda geçerlidir. Ancak bazı göçmen topluluklarında ayakkabıların çıkarılması yaygındır. Asya, Avrupa ve Orta Doğu kökenli evlerin çoğunu ziyaret ederken, ev sahiplerine saygısızlık işareti olabileceği için içeride asla ayakkabı giyilmez.[32]

Kanada[değiştir | kaynağı değiştir]

Kanada'da evde ayakkabı giyilmez.[33][34][35][36][37] Genel olarak, ev sahibi aksini belirtmediği sürece misafirlerden eve girerken ayakkabılarını çıkarması beklenir.

Konutların yanı sıra, özellikle kış aylarında diğer ortamlarda da ayakkabıların çıkarılması söz konusudur; dışarıda giyilen ayakkabılar kar nedeniyle ıslanmış olabilir ve yolları kar örtüsünden temizlemek için kullanılan tuz/kum nedeniyle kirlenmiş olabilir. Sonuç olarak, Kanada'daki birçok okul, öğrencilerin kış aylarında iç mekanda giymek için yanlarında bir çift "iç mekan ayakkabısı" getirmelerini veya okulda bırakmalarını şart koşar.[38] Benzer şekilde ofis ortamlarında çalışanlar, genellikle kışın iç mekan ayakkabısı giyerler. Ancak yaz aylarında ofis ortamlarında dış mekan ayakkabıları giyilir. Bazı özel tıbbi tesisler, temizliği korumak için hastaların ayakkabılarını çıkarmalarını veya en azından bu ayakkabıların üzerine tek kullanımlık kağıt patik giymelerini gerektirir. Anti-statik korumalı patikler, dünya çapındaki tıbbi ve teknolojik tesislerdeki temiz odalarda yaygındır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Spier, Ally (24 Nisan 2020). "Should You Take Your Shoes Off While Indoors?". Architectural Digest (İngilizce). 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  2. ^ a b Lioy, Daniel (2008). KJV International Bible Lesson Commentary: The New Standard in Biblical Exposition Based on the International Sunday School Lessons (ISSL) (İngilizce). David C. Cook. s. 321. ISBN 978-1-4347-9975-3. 
  3. ^ a b c DeMello, Margo (2009). Feet and Footwear: A Cultural Encyclopedia (İngilizce). ABC-CLIO. s. 34. ISBN 978-0-313-35715-2. 
  4. ^ "Coptic Orthodox Diocese of the Southern United States - Q&A" (İngilizce). Coptic Orthodox Diocese of the Southern United States. 2022. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  5. ^ "Removing Shoes in Church" (İngilizce). Latin Orthodox Benedictine Fathers. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  6. ^ a b "Shoes on or off inside? The Chinese haven't always been in agreement, especially when there are chairs involved". South China Morning Post. 28 Şubat 2019. 27 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2023. 
  7. ^ "The Chinese didn't always take their shoes off at home". Inkstone (İngilizce). 1 Mart 2019. 9 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  8. ^ "Why homes in Asia maintain a strict shoes-off rule". South China Morning Post (İngilizce). 13 Aralık 2019. 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  9. ^ a b Hays, Jeffrey. "CUSTOMS, MANNERS AND ETIQUETTE IN MALAYSIA | Facts and Details". factsanddetails.com (İngilizce). 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  10. ^ "Malaysian Culture - Etiquette". Cultural Atlas (İngilizce). 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  11. ^ Liew, Jessica (13 Şubat 2018). "What's An Embarrassing CNY Fashion Faux Pas? These 3 Power Dressers Tell All". Tatler Malaysia (İngilizce). 15 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  12. ^ "Culture and etiquette in Myanmar (Burma) | Local customs in Myanmar (Burma)". Rough Guides. 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  13. ^ "Etiquette Advisor: Tips for doing business in Myanmar". Discovery (İngilizce). 16 Kasım 2017. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  14. ^ "MYANMAR BUSINESS ETIQUETTE: THE DOS AND DON'TS OF MEETINGS IN BURMA". MVA (İngilizce). 21 Haziran 2016. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  15. ^ Gilberti, Christian (20 Mayıs 2019). "The "Shoe Question" in Colonial Burma". MYANMORE (İngilizce). 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  16. ^ a b "The Self-Conscious Censor: Censorship in Burma under the British, 1900-1939". Journal of Burma Studies (İngilizce). 8 (1): 64-101. 2003. doi:10.1353/jbs.2003.0002. ISSN 2010-314X. 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  17. ^ a b "Introduction: Interpreting Communal Violence in Myanmar". Journal of Contemporary Asia. 47 (3): 335-352. 27 Mayıs 2017. doi:10.1080/00472336.2017.1305121. ISSN 0047-2336. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  18. ^ a b Shah, Sudha (14 Haziran 2012). The King In Exile : The Fall Of The Royal Family Of Burma (İngilizce). Harper Collins. ISBN 978-93-5029-598-4. 
  19. ^ "Buddhist monks no strangers to Myanmar politics". Reuters (İngilizce). 28 Eylül 2007. 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  20. ^ "British Burma - The Emergence of Political Movements". GlobalSecurity.org. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  21. ^ a b "On This Day | 'Shoe Thein Maung' Fought to Stop Colonists Trampling on Buddhist Customs". The Irrawaddy (İngilizce). 11 Mart 2019. 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  22. ^ "Russian woman sentenced to 6 months jail, hard labour". The Myanmar Times. 30 Ağustos 2017. 27 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  23. ^ "Russian tourist sentenced to another 6 months in jail for wearing shoes near pagodas". Coconuts Yangon (İngilizce). 30 Ağustos 2017. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  24. ^ "Crackdown on Shoe-Wearing in Myanmar Pagodas". TravelPulse. 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  25. ^ Putinja, Isabel (20 Ekim 2017). "Things You Should Never Do in India". Oyster.com (İngilizce). 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  26. ^ "Science Confirms What Indians Always Do: Leave Shoes Outside Home, As They Can Make You Sick". IndiaTimes (İngilizce). 21 Temmuz 2019. 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  27. ^ "Shoes at the door of the wharenui". Te Ara - The Encyclopaedia of New Zealand. 5 Eylül 2013. 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  28. ^ "Italian Life Rules – If The Shoe Fits". Tuscan Traveler. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021. 
  29. ^ "Shoes: On Or Off Inside? Why This American In Singapore Struggles With A Common Asian Practice – By Expat Andrea McKenna Brankin". The Finder (İngilizce). 7 Haziran 2018. 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  30. ^ Heidenry, Margaret (21 Kasım 2018). "I think it's rude to ask guests to take off their shoes-Here's why". Chron (İngilizce). 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  31. ^ "Most Americans take their shoes off at home, but don't expect their guests to | YouGov". today.yougov.com (İngilizce). 4 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  32. ^ "Is It OK to Ask Guests to Take Off Their Shoes? 2 Experts Weigh In". Southern Living (İngilizce). 2 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
  33. ^ "Living in Canada? Take your shoes off. | Living Abroad in Canada" (İngilizce). 6 Ocak 2010. 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  34. ^ Logan, Hannah (2 Haziran 2017). ""Take Your Shoes Off" Is Not a Suggestion in My House". Good Housekeeping (İngilizce). 29 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  35. ^ "They Take Their Shoes Off Indoors – How to Spot a Canadian" (İngilizce). 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  36. ^ "Shoes off or on in the house? | Toronto". Yelp (İngilizce). 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  37. ^ "Is shoe removal a Canadian culture thing?". Houzz. 20 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  38. ^ "Dress Code". Renfrew ounty District School Board. 2014. 3 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ev_ve_ibadethanelerde_ayakkabı_çıkarma_geleneği&oldid=32470740" sayfasından alınmıştır