Dört üyelilerin evrimi
Dört üyelilerin evrimi, yaklaşık 400 milyon yıl önce, Devoniyen Dönemi'nde ilk dört üyelilerin lob yüzgeçli balıklardan evrimleşmesiyle başladı.[1] Dört üyeliler (bu sayfada kullanılan apomorfi tabanlı tanım altında), yaşayan ve soyu tükenmiş tüm amfibiler, sürüngenler, kuşlar ve memelilerin dahil olduğu biyolojik üst sınıf olan Tetrapoda altındaki tüm hayvanlardır. Günümüzde çoğu dört üyeli karada yaşıyor olsa da, en eski dört üyelilerin herhangi birinin karada hareket edebildiği fikrini destekleyen çok az kanıt bulunmaktadır. İlk dört üyelilerin sahip oldukları dört uzvun, bedenlerinin orta kısmını yerden kaldıramayacak düzeydeydi ve bilinen kalıntılarda karınlarını karada sürüklediklerine dair bir kanıt bulunmamaktadır. Kalıntılarda görülen izler muhtemelen sığ su kütlelerinin diplerinde yürüyen hayvanlar tarafından yapılmıştır.[2] Dört üyelilerinin sudaki ataları ve karada kolonileşme süreci belirsizliğini korumaktadır. Bu konular şu anda paleontologlar arasında akt if araştırma ve tartışma alanlarıdır.
Günümüzde çoğu amfibi, yaşamlarının ilk aşamasını balık benzeri iribaşlar olarak geçirerek yarı suda yarı karada yaşarlar. Yılanlar ve balinalar gibi bazı dört üyeli grupları, uzuvlarının bir kısmını veya tamamını kaybetmiştir. Ek olarak birçok dört üyeli tarih boyunca kısmen sucul veya tamamen sucul yaşamlara döndü (tamamen sucul dört üyelilere örnek olarak balinalar ve deniz inekleri verilebilir). Sucul yaşam tarzına ilk geri dönüşler, Karbonifer Dönemi kadar erken bir tarihte gerçekleşmiş olabilir.[3] Sucul yaşama diğer geri dönüşler ise deniz memelileri, yüzgeçayaklılar[4] ve birkaç modern amfibi de görüldüğü üzere nispeten yakın bir tarihte; Senozoyik'te meydana geldi.[5]
Hayvanların suda nefes almaya ve yol bulmaya yarayan bir vücuttan, karada hareket etmesini sağlayan bir vücuda geçişi, bilinen en derin evrimsel değişikliklerden biridir.[6] Bu değişiklik, aynı zamanda 20. yüzyılın sonlarında bir dizi ara geçiş fosilinin bulunuşu ve gelişmiş filogenetik analizler sayesinde en iyi anlaşılan evrimsel değişimlerden biridir.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Shubin, N. (2008). Your Inner Fish: A Journey Into the 3.5-Billion-Year History of the Human Body. New York: Pantheon Books. ISBN 978-0-375-42447-2.
- ^ Clack, Jennifer A. (1997). "Devonian tetrapod trackways and trackmakers; a review of the fossils and footprints" (PDF). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 130 (1–4): 227-250. Bibcode:1997PPP...130..227C. doi:10.1016/S0031-0182(96)00142-3. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ Laurin, M. (2010). How Vertebrates Left the Water. Berkeley, California, USA.: University of California Press. ISBN 978-0-520-26647-6.
- ^ Canoville, Aurore; Laurin, Michel (2010). "Evolution of humeral microanatomy and lifestyle in amniotes, and some comments on paleobiological inferences". Biological Journal of the Linnean Society. 100 (2): 384-406. doi:10.1111/j.1095-8312.2010.01431.x.
- ^ Laurin, Michel; Canoville, Aurore; Quilhac, Alexandra (2009). "Use of paleontological and molecular data in supertrees for comparative studies: the example of lissamphibian femoral microanatomy". Journal of Anatomy. 215 (2): 110-123. doi:10.1111/j.1469-7580.2009.01104.x. PMC 2740958 $2. PMID 19508493.
- ^ Long JA, Gordon MS (2004). "The greatest step in vertebrate history: a paleobiological review of the fish-tetrapod transition". Physiol. Biochem. Zool. 77 (5): 700-19. doi:10.1086/425183. PMID 15547790. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2014. as PDF 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Tetrapoda evolution ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
