Civan, Borçka
| Civan | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Civan Civan'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 508 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 155 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08400 |
Civan, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Civan köyünün eski adı Çvani'dir. Çvani (ჭვანი), Gürcüce bir yer adıdır ve Gürcistan'da aynı kökten gelen Çvana (ჭვანა) adını taşıyan köy bulunmaktadır. Bu yer adı Türkçeye Civan şeklinde girmiştir. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde ile Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli eserde Civan (جیوان) olarak geçer.[3][4]
Çvani köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti sınırları içinde, Murgul Vadisi'nde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Eski bir kiliseden kaldığı tahmin edilen yapı kalıntısı da bu dönemden kalmış olmalıdır. Tsitelmitsa (წითელმიწა), Tskaro (წყარო), Gağmikana (გაღმიყანა), Atieti (ატიეთი), Nakanapvari (ნაკანაფვარი), Katrovani (კატროვანი), Vazianihe (ვაზიანიხე), Ğele (ღელე) gib bugüne ulaşmış Gürcüce yer adları da buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[5]
Çvani köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında 29 haneden oluşuyordu. Bu hanelerde toplam 81 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Civan köyünde 1835 yılında yaklaşık 162 kişinin yaşadığı ortaya çıkar.[6]
Çvani köyü, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağına bağlı Livana kazasıın köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi‘nde köyün nüfusu 27 hane ve 102 kişi olarak verilmiştir. Salnamede belirtilmemiş olmasına karşın, bu tarihte de sadece erkek nüfusun tespit edildiği bilinmektedir. Erkek nüfusuna bir o kadar da kadın eklenirse, köyde nüfusunu 204 kişinden oluştuğu ortaya çıkar. Bu tarihte köyde hayvan varlığı 40 öküz, 25 inek, 10 at, 19 keçi ve 45 koyun kayda geçirilmiştir.[7]
Çvani köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Cuvan (Джуван) adıyla kaydettiği köy, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı bağlı Çhaleti nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Köyde, 42'si erkek ve 35'i kadın olmak üzere, 14 hanede 77 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Artvin bölgesinin Rus idaresine geçmesinin ardından köyden Osmanlı ülkesinen göçün gerçekleştiği bu kayıttan da anlaşışmaktadır.[8]
Çvani köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, Artvin ve Batum sancaklarını Gürcistan'ın parçası sayan 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Çvani, 1922 tarihli nüfus cetvelinde "Cuvan" adıyla Artvin livasının Borçka kazasına bağlı Murgul nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu 11 hanede yaşayan 59 kişiden oluşuyordu. 1886 tarihinden sonra da köyün nüfusunun azalmış olduğu bu kayıttan anlaşılmaktadır.[10] 1925 yılında Artvin'de yer adları değiştirilirken Çvani veya Cvan adı "Civan" kabul edilmiş ve korunmuştur.[4]
Civan köyünde tespit edilen tek tarihsel yapı kalıntısı, Yıldızlı mahallesinde, bir evin avlusundadır. Bu kalıntının eski Gürcü kilisesi Çvani Kilisesi'ne ait olduğu tahmin edilmektedir. Üzerinde samanlığın bulunduğu kalıntıdan kilisenin harç kullanılarak inşa edildiği anlaşılmaktadır.[11]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Artvin il merkezine 39 km, Borçka ilçe merkezine 7 km uzaklıktadır.[12]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 142[2] |
| 2020 | 155[2] |
| 2019 | 171[2] |
| 2018 | 258[2] |
| 2017 | 168[2] |
| 2016 | 159[2] |
| 2015 | 155[2] |
| 2014 | 172[2] |
| 2013 | 155[2] |
| 2012 | 178[2] |
| 2011 | 208[2] |
| 2010 | 197[2] |
| 2009 | 187[2] |
| 2008 | 207[2] |
| 2007 | 201[2] |
| 2000 | 283[12] |
| 1990 | 314[12] |
| 1985 | 369[12] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Civan, Turkey Page". Fallingrain.com. 16 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Borçka Civan Köy Nüfusu". Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
- ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 120". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 136, 192. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - 1362". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ "Nurşen Gök "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi sayı. 41 |sayfa= 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 136. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Civan Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.