Ceratopsidae
| Ceratopsidler | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bazı ceratopsidler. Sol üstten saat yönünde; Titanoceratops, Styracosaurus, Utahceratops ve Triceratops | |||||||||||||
Bilimsel sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Alt gruplar | |||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||
|
| |||||||||||||
Ceratopsidae (bazen Ceratopidae olarak yazılır), Triceratops, Centrosaurus ve Styracosaurus gibi kuş kalçalı dinozorları içeren bir ceratopsian dinozor familyasıdır. Bilinen tüm türler, Üst Kretase'den bilinen dört ayaklı otoburlardı. Bir tür hariç tümü, Geç Kretase'nin çoğunda Laramidia ada kıtasını oluşturan batı Kuzey Amerika'dan bilinmektedir. Ceratopsidler, gagalar, çenenin arkasında sıralanan kesme dişleri, ayrıntılı burun boynuzları ve geriye ve yukarı fırfır şeklinde uzanan ince bir parietal-skuamozal raf ile karakterize edilir. Grup, Chasmosaurinae ve Centrosaurinae olmak üzere iki alt aileye ayrılmıştır. Chasmosaurineler genellikle uzun, üçgen fırfırlar ve iyi gelişmiş kaş boynuzları ile karakterize edilir. Centrosaurinelerin iyi gelişmiş burun boynuzları veya burun çıkıntıları, daha kısa ve daha dikdörtgen fırfırlar ve fırfırın arkasında ayrıntılı dikenleri vardı.
Bu boynuzlar ve fırfırlar dikkate değer bir çeşitlilik gösterir ve çeşitli türlerin tanınmasının başlıca araçlarıdır. Amaçları tam olarak belli değildir. Yırtıcı hayvanlara karşı savunma olası bir amaçtır - fırfırlar birçok türde nispeten kırılgan olsa da - ancak modern toynaklılarda olduğu gibi, bunların gösterilerde veya tür içi dövüşlerde kullanılan ikincil cinsel özellikler olması daha olasıdır. Pachyrhinosaurus ve Achelousaurus'un kafataslarındaki devasa şişlikler, modern misk öküzlerindeki boynuzların tabanından oluşanlara benziyor, bu da onların kafaları kıvrık olduklarını gösteriyor. Centrosaurineler, diğer birkaç türün mevcut olduğu büyük kemik yataklarında sıklıkla bulunur, bu da hayvanların büyük sürüler halinde yaşadığını düşündürür.
Diyet[değiştir | kaynağı değiştir]
Ceratopsidler, yüksek oranda türetilmiş diş pilleri ve gelişmiş diş yapıları ile yüksek lifli bitki materyalini işlemeye uyarlanmıştır. Bitki materyalini bir bağırsak mikroflorası ile parçalamak için fermantasyonu kullanmış olabilirler. Mallon vd. (2013), Geç Kretase sırasında Laramidia ada kıtasında otoburların bir arada yaşamasını inceledi. Ceratopsidlerin genellikle 1 metre veya daha düşük yükseklikteki bitkilerle beslenmekle sınırlı olduğu sonucuna varıldı.[1]
Evrim[değiştir | kaynağı değiştir]
.png)
Scott D. Sampson, ceratopsidlerin evrimini bazı memeli gruplarınınkiyle karşılaştırdı: her ikisi de jeolojik açıdan hızlıydı ve büyük vücut boyutunun, türetilmiş beslenme yapılarının ve "çeşitli boynuz benzeri organların" eşzamanlı evrimini hızlandırdı. Hem Centrosaurinae hem de Chasmosaurinae üyeleri de dahil olmak üzere en erken ceratopsidler, erken dönem ceratopsidler için fosil kayıtları zayıf olsa da, erken Kampaniyen evresinden bilinmektedir.[2] Adı geçen ceratopsid türlerinden biri hariç tümü, Geç Kretase döneminde Laramidia ada kıtasını oluşturan Batı Kuzey Amerika'dan bilinmektedir ve Appalachia ada kıtasından doğuda Batı İç Deniz Yolu ile ayrılmıştır. Laramidia'daki ceratopsianların enlem aralığı Alaska'dan Meksika'ya kadar uzanır. Laramidia'nın dışındaki adlandırılmış ceratopsid, Çin'in geç Kampaniyen'inden bir centrosaurine olan Sinoceratops'tur.[3] Bir ceratopsidin belirsiz dişi, Kretase'nin kapanmasından birkaç milyon yıl önce, geç Maastrihtiyen'e tarihlenen Mississippi'den bilinmektedir; Kretase.[4]
Paleoekoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Ceratopsidlerin başlıca yırtıcıları tyrannosauridlerdi.[5]
Bir Triceratops ve bir Tyrannosaurus arasında, bir Triceratops kaş boynuzu ve skuamosal (boyun fırfırının bir kemiği) üzerinde kısmen iyileşmiş tyrannosaur diş izleri şeklinde agresif bir etkileşim olduğuna dair kanıtlar vardır; ısırılan boynuz da kırılır ve aradan sonra yeni kemik büyümesi olur. Yine de etkileşimin tam doğasının ne olduğu bilinmiyor: Her iki hayvan da saldırgan olabilirdi.[6] Triceratops yaraları iyileştiğinden, Triceratops'un karşılaşmadan sağ çıkması ve Tyrannosaurus'u yenmeyi başarmış olması muhtemeldir. Paleontolog Peter Dodson, bir boğa Triceratops'a karşı bir savaşta , Triceratops'un üstün olduğunu ve keskin boynuzlarını kullanarak Tyrannosaurus'a ölümcül yaralar vererek kendini başarıyla savunacağını tahmin ediyor.[7]
Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
Ceratopsidae klası 1998'de Paul Sereno tarafından Pachyrhinosaurus ve Triceratops'un son ortak atasını ve tüm torunlarını içeren grup olarak tanımlandı.[8] 2004 yılında, Peter Dodson tarafından Triceratops ve Centrosaurus'un son ortak atalarının tüm torunlarını içerecek şekilde tanımlandı.[9]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Dodson, P. (1996). Boynuzlu Dinozorlar . Princeton University Press, Princeton, New Jersey, s. xiv-346
- Dodson, P. ve Currie, PJ (1990). "Neoseratopsi." 593-618 , Weishampel, DB, Dodson, P. ve Osmólska, H. (eds.), 1990: The Dinosauria . University of California Press, Berkeley, Los Angeles, Oxford, 1990 xvi-733.
- Sampson, SD, 2001, Ceratopsid dinozorlarının sosyoekolojisi üzerine spekülasyonlar (Ornithischia: Neoceratopsia): İçinde: Mesozoik Omurgalı Yaşamı, Düzenleyen Tanke, DH ve Carpenter, K., Indiana University Press, s. 263-276.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Mallon (2013). "Feeding height stratification among the herbivorous dinosaurs from the Dinosaur Park Formation (upper Campanian) of Alberta, Canada". BMC Ecology. 13: 14. doi:10.1186/1472-6785-13-14. PMC 3637170 $2. PMID 23557203.
- ^ Brown (16 Ocak 2018). "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ (İngilizce). 6: e4265. doi:10.7717/peerj.4265. ISSN 2167-8359. PMC 5774296 $2.
- ^ Dalman (June 2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ (İngilizce). 95 (2): 291-335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w. ISSN 0031-0220.
- ^ Farke (23 Mayıs 2017). "The first reported ceratopsid dinosaur from eastern North America (Owl Creek Formation, Upper Cretaceous, Mississippi, USA)". PeerJ (İngilizce). 5: e3342. doi:10.7717/peerj.3342. ISSN 2167-8359. PMC 5444368 $2.
- ^ Predation Pressure", Sampson (2001); s. 272.
- ^ "An analysis of predator–prey behavior in a head-to-head encounter between Tyrannosaurus rex and Triceratops". Tyrannosaurus rex, the Tyrant King (Life of the Past). Bloomington: Indiana University Press. 2008. ss. 355-368. ISBN 0-253-35087-5.
- ^ Dodson, Peter, The Horned Dinosaurs, Princeton Press. p.19
- ^ Sereno (1998). "A rationale for phylogenetic definitions, with application to the higher-level taxonomy of Dinosauria". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen. 210: 41-83.
- ^ The Dinosauria. 2nd. Berkeley: University of California Press. 2004. ISBN 0-520-24209-2.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Ceratopsidae ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
Vikitür'de Ceratopsidae ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
