Bukoleon Sarayı
| Bukoleon Sarayı | |
|---|---|
|
Βουκολέων | |
.JPG) Günümüze ulaşan şekliyle Bukoleon Sarayı (2008) | |
 | |
| Genel bilgiler | |
| Durum | Restorasyonda |
| Mimari tarz | Bizans mimarisi |
| Koordinatlar | 41°00′11″N 28°58′31″E / 41.003056°K 28.975278°D |
| Açılış | 5. yüzyıl |
| Yenilenme | 2021 |
| Sahip | İstanbul Büyükşehir Belediyesi |
.JPG)
Bukoleon Sarayı (Yunanca: Βουκολέων Boukoléon) ya da Latince Bucoleon Konstantinopolis'te (modern İstanbul, Türkiye) Bizans sarayı.
Marmara Denizi kıyısında, Hipodrom'un güneyinde, Aya Sergios ve Bachos Kilisesi'nin doğusundadır. UNESCO'nun Dünya Mirasları listesinde bulunmaktadır. İsmini, VII. Konstantinos (h. 912-959) tarafından yaptırılan ve sarayın imparatorluk iskelesinin önünde bulunan aslan ve boğanın mücadele sahnesinin betimlendiği grup heykelinden alan Bukoleon Sarayı’nın ilk inşası, İmparator II. Theodosius (h. 408-450) Dönemi’ne tarihlendirilir.[a][1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Muhtemelen 5. yüzyılda II. Theodosius tarafından yaptırıldı. Osmanlı sultanı II. Mehmed, 1453 yılında şehre girdiğinde saray ayakta ama harap durumdaydı. Sarayın harabeleri kısmen 1873 yılında Sirkeci Garı'na uzanan demiryolu inşası için yıkıldı. Bukoleon Sarayı, yönetime gelmeden önce eşi Theodora ile burada oturan I. Justinianus tarafından kullanılıp restore edilmiştir. I. Justinianus, imparator olduktan sonra da burayı Büyük Saray kompleksine dahil etmiştir. Saray, Theofilos (h. 829-842) döneminde kapsamlı bir şekilde restore edilmiştir.[b] II. Nikiforos (h. 963-969) da Büyük Saray kompleksinin savunma duvarları ile çevirtilmesi sırasında Bukoleon Sarayı’nın deniz cephesini Fener Kulesi’nden başlayarak [2] sur duvarlarıyla güçlendirmiştir. Ayrıca buraya ambar gibi ek yapılar da yaptırmıştır.[3] Günümüzde saraya ait deniz surları üzerindeki kalıntıların önemli bir kısmı 10. yüzyıla aittir.
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Bukoleon Sarayı’nın ön cephesi 300 metre uzunluğundadır. Cephe, saray ile imparatorluk limanını birbirine bağlayan anıtsal merdiven tarafından cephenin 90 derecelik bir açıyla kırıldığı yerde iki bölüme ayrılır. Batıda kalan kısım 1873’teki demiryolu yapımında zarar görmüştür fakat doğu kısmı günümüzde kısmen de olsa ayaktadır. Saray, surların üzerinde, deniz seviyesinden yaklaşık 13,5 metrelik bir yükseklikte yer alır.[4]
Sarayın doğu bölümünün sınırını bugün sadece alt kısmı ayakta kalan ve bir zamanlar deniz feneri olarak kullanılan kule oluşturur. Sarayın batı bölümü ise sur boyunca Çatladıkapı’ya kadar uzanır.[5] Sarayın batısının kendini 1873’teki demiryolu yapımındaki yıkımdan kurtaran bir kısmı da 1959’da Kennedy Caddesi’nin yapımı sırasında surların bir bölümüyle birlikte birlikte yok edilmiştir.
Sarayın Justinianus Dönemi eklentisi olduğu düşünülen doğu kısmında kolonadlı bir bölüm bulunur. Arkasında ise Theofilos döneminde yeniden inşa edilip VII. Konstantinos tarafından büyütülen bir dizi mermer söveli pencereye sahip üstü tonozlarla örtülü bir alan bulunur. Cephesindeki mermer konsollar günümüzde hâlâ görünür durumdadır ve bu konsolların bir balkonu taşıdığı düşünülür. Mermer söveli pencere dizisinin anıtsal merdivene yakın kısmında, üç kemer açıklığı bulunan bir sundurma yer alır. Bu alan, arkadaki kubbeli odalarla bağlantılıdır.[6]
Sarayın batı kısmının cephesinde günümüzde de ayakta olan üç pencere ile bir balkona ait konsollar[c] görülür. Cephenin denize seviyesine yakın yerinde ise dairesel kemerli bir kapı yer alır. Aslanlı çıkma ile anıtsal merdiven arasında yer alan kapının, I. Konstantin tarafından yaptırıldığı bilinmektedir.[7] Söz konusu aslan heykelleri günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde korunmaktadır.
İmparatorluk merdiveninin doğusundaki sarayın altında çapraz tonozlu bir sarnıç bulunur. Altı İyon sütunu yer alan dörtgenimsi planlı sarnıcın 9. yüzyılda yapıldığı ileri sürülmektedir. [8]
Saraya üç kapıdan giriş sağlanır. Küçük boyutlu olan kapılardan birinin ismi bilinmemektedir. Diğerleri ise Küçük Kapı ve İmparatorluk Sarayı İskele Kapısı olarak geçmektedir. Sahil tarafında yer alan anıtsal merdiven, İskele Kapısı’na açılır ve imparatorluk iskelesi ile saray arasındaki bağlantıyı sağlar.[9]
Küçük Kapı da sarayın denize açılan kapılarından biridir. Kapının iki tarafında 5. ve 6. yüzyıllara ait devşirme mermer bloklar bulunur. Mermer bloklardan birinin üzerinde İmparator Justinianus ’a ait monogramlar [d] yer alır. [10]
Küçük bir limanı da bulunan sarayın, iskele ve liman kısımları günümüzde toprak altında kalmıştır.
1984 yılında Bukoleon Sarayı’nın kalıntılarının 25 m kuzeyinde, Fenerli Köprü Sokağı üzerindeki bir inşaat çalışmasında saraya ait bir taban mozaiği bulunmuştur. Taban mozaiği 7 m x 5 m’dir. Tuğla bir duvar ile çevrilmiştir. Alanda 3 m x 2 m boyutlarında yekpare mermer bir tabla bulunmuştur. Tablanın, bir sunak masasına ait olduğu düşünülmektedir.[11]
Bukoleon Sarayı, 2021 yılından beri İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İ.B.B.) tarafından restore edilmektedir. İ.B.B.’nin sürdürdüğü restorasyon ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri denetimindeki kazı çalışmalarında 2021 yılı içerisinde üç kola ayrılan ve kaçış dehlizi olduğu düşünülen tonozlu bir yapı bulunmuştur.[12] Bu yazı hazırlandığı sırada henüz çalışmalar devam ettiğinden Bukoleon Sarayı ile ilgili yeni bilgilerin ve bunların değerlendirmelerinin ortaya çıkması muhakkaktır.[e]
Günümüzde restorasyonu devam eden çalışma alanı, İ.B.B.’nin ayda bir düzenlemiş olduğu rehberli turlar eşliğinde ücretsiz olarak gezilebilmektedir.[f]
Günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Bukoleon Sarayı'nın açık hava müzesi yapılması için çalışmaktadır.[13][14]
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Cyril Mango. The Palace of the Boukoleon. In: Cahiers Archéologiques 45, 1997.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Bukoleon Sarayı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- 3D reconstruction of the palace from Byzantium 12006 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Rescue Archeology on Istanbul
- Photo of the central facade of the palace before its demolition. Taken by Pierre Trémaux (1818-1895), ca. 1862-1868 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Panorama of the site from the Columbia University of New York
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kaynaklarda bu bölgede adına rastlanılan bir saray daha bulunur. I. Konstantin (h. 306-337) Dönemi’nde İstanbul’a sığınarak Hristiyanlığı kabul eden Sasani Prensi Hormisdas’ın, Konstantin'in izniyle İran’daki evine benzer bir saray yaptırdığı belirtilir. Hormisdas Sarayı olarak bilinen bu yapı, Bukoleon Sarayı ile ilişkilendirilir. Bu konu ile ilgili Celal Esat Arseven, Hormisdas’ın İran Prensi olduğunu ve bu yapının Bukoleon Sarayı’ndan farklı bir yapı olduğunu belirtmiştir. Hormisdas Sarayı’nın iki katlı olduğunu ve yoldan geçerken tonozlu kemerli birinci katının görüldüğünü, zemin katının ise toprak altında kaldığını eklemiştir.
- ^ Yapı kalıntıları incelendiğinde, saraya ait yapı bölümlerinin farklı zamanlarda inşa edildiğini görülür. Yapıda hem almaşık duvar tekniği hem düz tuğla duvar tekniği bir arada görülür. Konstantin dönemini yansıtmamaktadır. Justinianus tarafından restore edilen yapının günümüzde ayakta olan kısımlarının Theofilos tarafından yaptırıldığı düşünülmektedir.
- ^ Konsol, bir duvarın yüzeyinden çıkıntı yapan ve balkon, korniş, cumba gibi bölümleri alttan destekleyen yapı öğesidir.
- ^ Monogram, bir veya daha fazla harfin ya da başka yazı birimlerinin tek bir simge oluşturmak için üst üste veya yan yana birleştirilmesiyle elde edilen semboldür.
- ^ Yazı, 2022 yılının Şubat ayında yazılmıştır.
- ^ Yazı, 2022 yılının Şubat ayında yazılmıştır. Yapının restorasyon ve arkeolojik kazı çalışmaları esnasında rehberli tur ile gezilebilmesi için İ.B.B.‘nin sitesinden form doldurulması gerekmektedir. https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdYg2InJUHpwlJ6xZp8n_GCUhUIZnxRmbzI2J_KQybyMzsWjQ/viewform
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Müller-Wiener, Wolfgang (2002). İstanbul’un Tarihsel Topografyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 225.
- ^ Dirimtekin, Feridun (1953). Fetihten Önce Marmara Surları. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği Yayınları. s. 29-30.
- ^ “Bukoleon Sarayı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. 1994.
- ^ Müller-Wiener, Wolfgang (2002). İstanbul’un Tarihsel Topografyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ^ Dirimtekin, Feridun (1953). Fetihten Önce Marmara Surları. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği Yayınları. s. 29-30.
- ^ Müller-Wiener, Wolfgang (2002). İstanbul’un Tarihsel Topografyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ^ Müller-Wiener, Wolfgang (2002). İstanbul’un Tarihsel Topografyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- ^ Altuğ, Kerim (2013). İstanbul’da Bizans Dönemi Sarnıçlarının Mimari̇ Özellikleri Ve Kentin Tarihsel Topografyasındaki Dağılımı. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi [Doktora Tezi]. s. 210.
- ^ Dirimtekin, Feridun (1953). Fetihten Önce Marmara Surları. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği Yayınları. s. 12-30.
- ^ Dirimtekin, Feridun (1953). Fetihten Önce Marmara Surları. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği Yayınları. s. 12-30.
- ^ Asgari, Nuşin (1984). “İstanbul Temel Kazılarından haberler”, II. Araştırma Sonuçları Toplantısı. s. 45-46.
- ^ İnal, Sümeyye. "Bukoleon Sarayı'ndaki kazılarda yeni keşif... Yapılan kazılarda saraydan kaçış dehlizi keşfedildi". İhlas Haber Ajansı. 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
- ^ "Bukoleon Sarayı 'açık hava müzesi' oluyor". T24. 2 Ağustos 2018. 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2020.
- ^ "PALACE OF BOUKOLEON: A SOON-TO-OPEN OUTDOOR MUSEUM IN ISTANBUL". 6 Haziran 2021. 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
