İçeriğe atla

Brohice

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Brohice
براهوئی Bráhuí‎
BölgeGüney Asya,Orta Doğu,İran
EtnisiteBrohiler
Konuşan sayısı2 milyon civarı  (1999)[1]
Dil ailesi
Dravid
  • Brohice
Diyalektler
Kur Galli
Arabic Brahui
Hindustani Brahui
Western Brahui
Yazı sistemiArap Alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil Pakistan(özellikle Belucistan'da)
 Afganistan
 Birleşik Arap Emirlikleri(özellikle Dubai'de)
 İran
 Hindistan(özellikle Pencap, Hindistan'ta)
Dil kodları
ISO 639-1brh
ISO 639-3
brh – Kur Galli
Dravid dillerinin dağılımını gösteren bir harita. Brohice (Brahui) sol üstte yer alır.
Brahui (Brohi) kelimesinin Nestâlik ile yazılışı

Brohice (Brohice: براهوئی Bráhuí), bir Dravid dilidir. Pakistan'ın Belucistan Eyaleti'nde ve İran, Afganistan ve Türkmenistan'ın çeşitli yerlerindeki[2] Brohiler tarafından konuşulmanın yanı sıra Irak, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde bulunan Brohi gurbetçi toplulukları tarafından da konuşulur.[3] Brohice, Güney Hindistan'ın Dravid dili konuşan en yakın komşu nüfusundan 1.500 km'den fazla bir mesafeyle izole durumdadır.[4] Belucistan Eyaleti'ne bağlı Kalat [en], Huzdar [en], Mastung [en], Ketta [en], Kaçhi [en], Nasirabad [en], Nuşki [en] ve Haran [en] ilçelerinde ağırlıklı olarak Brohice konuşulur.

Sesletim yönünden Tamilce, Beluçça ve Urducaya çok benzeyen Brohice, Arap kökenli Urdu alfabesiyle yazılıp okunur. Az da olsa Peştucadan, Sanskritçeden, Farsçadan ve İngilizceden etkilenmiş eklemeli bir dildir. Brohice; Beluçça, Peştuca, İngilizce ve Urduca ile birlikte Pakistan'a bağlı Belucistan bölgesinin de beş bölgesel dilinden biridir. Ayrıca Hindistan'ın Pencap bölgesindeki Müslüman olan aşiretlerin arasında da konuşulmakta olup dilsel olarak Urducaya ve Afgancaya benzemektedir.

Fonoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Brohicede uzun ünlüler (/aː eː iː oː uː/), çift ünlüler (/aɪ aʊ/) ve kısa ünlüler (/a u i/) arasında ayrım yapılmaktadır.

Brohicede ünsüzler bir üstdamaksıllaşma kalıbını izlemekle beraber komşu dillerde bulunan soluklaşma [en]dan yoksundur ve (bölgenin diğer dillerinde bulunmayan) ötümsüz dişyuvasıl yansürtünmeli ünsüz [ɬ] gibi birçok sürtünmeli ünsüz içerir.[5]

Ünsüzleri Beluççadakilere çok benzer, ancak Brohicede daha fazla sürtünmeli ve genizsil ünsüz [en] vardır (Elfenbein 1993).

Dudaksıl Dişsil Dişyuvasıl Üstdamaksıl Damaksıl [en] Artdamaksıl Gırtlaksıl
Genizsil [en] m n ɳ (ŋ)
Patlamalı [en] p b t d ʈ ɖ t͡ʃ d͡ʒ k ɡ ʔ
Sürtünmeli f s z ʃ ʒ x ɣ h
Yan [en] ɬ l
Rotik [en] ɾ ɽ
Yarı ünlü [en] j w

Vurgu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Brohicede miktara dayalı bir vurgu kalıbı izlenir; sözcük vurgusu genellikle ilk uzun ünlü veya çift ünlüde yer alır, ancak sözcüğün içindeki tüm ünlüler kısa ise, sözcüğün ilk hecesi vurgulanır.

Brahui alfabesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

A. Brohi dili'nin romanizasyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]

b á p í s y ş v x e z ź ģ f ú m n l g c t ŧ r ŕ d o đ h j k a i u ń ļ

B. Brahui alfabesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
İsim IPA Romanize
(ALA-LC) [en] 		Transliterasyon Latin Unicode
(Hex) 		Yazılış Yalın
Sonda Ortada Başta
aláf [a:]1 â â Â, â U+0627,
U+0622 		ـا ـﺎ آ, ا آ, ا
bá [b] b b B b U+0628 ـﺐ ـﺒـ بـ ب
pá [p] p p P p U+067E ـﭗ ـﭙـ پـ پ
tá [t̪] t t T t U+062A ـﺖ ـﺘـ تـ ت
Brahui ṭá [ʈ] ṭ ṭ (or tt) Ṭ ṭ U+067C ـټ ـټـ ټـ ټ
sá2 [s] s̱ s S s U+062B ـﺚ ـﺜـ ثـ ث
jīm [d͡ʒ] j j (or ǰ) J j U+062C ـﺞ ـﺠـ جـ ج
çim [t͡ʃ] ç č ç ç U+0686 ـﭻ ـﭽـ چـ چ
Érabi há2 [h] / [x]3 ḥ h H h U+062D ـﺢ ـﺤـ حـ ح
Pársi xey [x] ḥ x X-x U+062E ـﺦ ـﺨـ خـ خ
dāl [d̪] d d D d U+062F ـﺪ ـﺪ د د
Brahui ḍāl [ɖ] ḍ ḍ (or dd) Ḍ ḍ U+0689 ـډ ـډ ډ ډ
zálá2 [z] ẕ z Z z U+0630 ـﺬ ـﺬ ﺫ ﺫ
rá [r] r r R r U+0631 ـﺮ ـﺮ ﺭ ﺭ
Brahui rá4 [ɺ̢] ṛ ṛ (or rr) Ṛ ṛ U+0693 ـړ ـړ ړ ړ
zá [z] z z Z z U+0623 ـﺰ ـﺰ ﺯ ﺯ
zá [ʒ] / [d͡z] zh ž Ž ž U+0698 ـﮋ ـﮋ ژ ژ
Ĝá [ɣ] (In India and Pakistani Balochistan) ɟ (In Iran) dʑʰ (In Arabic Countries) Ĝ ĝ (similar to Đ in Serbian) U+0696 ږ ږ ـږ ـږ
sīn [s] s s S s U+0633 ـﺲ ـﺴـ سـ س
şīn [ʃ] sh š Š š U+0634 ـﺶ ـﺸـ شـ ش
Érabi sāđ2 [s] ṣ s S s U+0635 ـﺺ ـﺼـ صـ ص
dađ2 [z], [d̪] z̤ z, d Z z, D d U+0636 ـﺾ ـﻀـ ضـ ض
tá2 [t̪] ṭ t T t U+0637 ـﻂ ـﻄـ طـ ط
zá2 [z] ẓ z Z z U+0638 ـﻆ ـﻈـ ظـ ظ
'Eyn2 [ʔ] ʻ ʻ nothing U+0639 ـﻊ ـﻌـ عـ ع
Ģeyn [ɣ] ģ ģ (or γ) Ğ ğ U+063A ـﻎ ـﻐـ غـ غ
fá2 [f] / [p]5 f f F f U+0641 ـﻒ ـﻔـ فـ ف
Érabi K'āf [q] k k K K(similar to "ق" in Ottoman Turkish) U+0642 ـﻖ ـﻘـ قـ ق
Brahui kāf [k] k k K k U+06A9 ـک ـکـ کـ ک 6
Pársi aur Brahui gāf [ɡ] g g G g U+06AB ـگ ـگـ گـ گ 7
lām [l] l l L l U+0644 ـﻞ ـﻠـ لـ ل
mīm [m] m m M m U+0645 ـﻢ ـﻤـ مـ م
Èrábi nūn [n] n n N n U+0646 ـﻦ ـﻨـ نـ ن
Brahui ṇūn [ɳ] ṇ ṇ (or nn) Ṇ ṇ U+06BC ـڼ ـڼـ ڼـ ڼ
wāw [w], [u], [o] w, ū, o w, ū, o W w, Ū ū, O o U+0648 ـﻮ ـﻮ و و
chashmi ha
round há 		[a:],[h:] a, ḥ, á a, ḥ, á Á Á U+0647 ـﻪ ـﻬـ هـ ه
Érabi ye
hard î 		[j], [i] y, ī y, ī Y y, Ī ī U+064A ـﻲ ـﻴـ يـ ي
Pakistani Brahui ye
for Dubai, Pakistan and Balochistan 		[e] e ē E e U+06D0 ـے ـﯧـ ېـ ے 8
Hindustani Brahui ye
for India 		[é], [é]10 e, é é, é Hard E, Hard E U+0626 ـئ ـئـ ئـ ئ 8,11
Brahui wāw [vʰ] vʰ vʰ Nazal V for Brahui U+0648 ـؤ ـؤ ؤ ؤ

Türkçe-Brohice mini sözlük

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • بنٹک (Buntak) - Hoş geldiniz, (Brohice'deki Telaffuz:/bən̩ʈə̯:k) - (Türkçe okunuşu: Bantak),
  • وکیزینتگرد(Vikizaentgird)- Vikipedi, (Brohice'deki Telaffuz:/βɨkæ:zəntɡi:rd̪/) (Türkçe okunuşu:Vıkezantgird),
  • براہوی بشاگل (Brahui Başagal)-Brohice, (Brohice'deki Telaffuz:/braχʷæ: bɑ:ʃɑ:gəl/)(Türkçe okunuşu: Brâhê Başagel),
  • بولان(Bolan)-Belücistan, (Brohice'deki Telaffuz:/bolɑ:n/)(Türkçe okunuşu: Bolân),
  • لاؤزینک (Laozank)-Edebiyat, (Brohice'deki Telaffuz:/lɑ:vʰzæ:nk/)(Türkçe okunuşu: Lavvzenk),
  • داغر (Daghar) - Coğrafya(Brohice'deki Telaffuz:/daɣər/)(Türkçe okunuşu: Dakar).

Brohice rakamlar (Latin harfleriyle)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkçe Brohice (Pakistan ve Hindistan) Brohice (İran ve BAE) Brohice (Arap alfabesi 1) Brohice (Arap alfabesi 2)
Bir Asad Ek اسد ایک [6]
İki Ati Daba آٹہ دبه[7]
Üç İrad Tih اراد تخ[8]
Dört Çâr Səlar چار سلا ر
Beş Panç Pandh پنچ پنده
Altı Şaş Sitth شش سته
Yedi Haft Sib هفت سبع
Sekiz Aşta Haṭa اشتا ختا
Dokuz Nu Nabha نو نبها
On Daj[8] Éşar[9] داج عشر
Yirmi Bis Bist بس بیست
Otuz İrattun Sih ا راتون سیخ
Kırk Çihál Çihál چهل چهل
Elli Piçis Paças پیچیس پچاس
Altmış Şatta Şasta شطه شسته
Yetmiş Hefta Sibiñ هفته سبعیں
Seksen Hetta Aştiñ ہٹا اشتیں
Doksan Navañ Nañ نواں ناں
Yüz Sadsat Sav صد ساد ساو
Bin Hézar Har هزار هار

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator'de Brohice Vikipedi deneme projesi bulunmaktadır.

Dipnot

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2016. 
  2. ^ "A slice of south India in Balochistan". 18 Şubat 2017. 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "International Journal of Dravidian Linguistics, Volumes 36-37", Kerala Üniversitesi Dilbilimi Bölümü
  4. ^ Parkin 1989, s. 37.
  5. ^ Bashir 2016, s. 274.
  6. ^ Farsça'dan geçti
  7. ^ Peştu dilinden geçti
  8. ^ a b Hintçe'den geçti
  9. ^ Arapça'den geçti

Kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Brohice&oldid=34004846" sayfasından alınmıştır