Büyük Kuzey Keşif Gezisi
Büyük Kuzey Keşif Gezisi (Rusça: Великая Северная экспедиция ) veya İkinci Kamçatka Keşif Gezisi (Rusça: Вторая Камчатская экспедиция), Sibirya'nın Arktik kıyılarının çoğunu ve Kuzey Amerika kıyı şeridinin belli bölümünü haritalayarak haritalardaki "beyaz alanları" büyük ölçüde azaltan tarihin en büyük keşif girişimlerinden biriydi. Rusya İmparatoru Büyük Petro tarafından tasarlandı, ancak Rus İmparatoriçesi Anna ve Elizabeth tarafından uygulandı. Keşif gezisinin ana organizatörü ve lideri, daha önce Büyük Petro tarafından Birinci Kamçatka Keşif Gezisi'ne (1725 - 1731) liderlik etmek üzere görevlendirilen Vitus Bering'di. İkinci Kamçatka Keşif Gezisi, kabaca 1733'ten 1743'e kadar sürdü ve daha sonra elde ettiği başarılar nedeniyle Büyük Kuzey Keşif Gezisi olarak adlandırıldı.
Amaç, Sibirya'nın doğu kesimlerini ve belki Kuzey Amerika'nın batı kıyılarını bulup haritalandırmaktı. I. Petro'nun, 18. yüzyılda Rus Donanması için Avrupa'dan Pasifik'e uzanan bir Kuzey Denizi Rotasının haritasını çıkarma vizyonu vardı. Bu geniş kapsamlı çaba, Saint Petersburg'daki Amirallik Koleji tarafından desteklendi.
3.000'den fazla kişinin doğrudan ve dolaylı olarak dahil olduğu İkinci Kamçatka Keşif Gezisi tarihteki bu türden en büyük projelerden biriydi. Bütünüyle Rus devleti tarafından finanse edilen keşif gezisinin maliyeti 1,5 milyon rubleye ulaştı; o dönem için bu çok büyük bir meblağdı ve 1724 yılında Rus devletinin gelirinin kabaca altıda biri kadardı.[1]
Keşif gezisinin başarıları arasında Alaska, Aleut Adaları, Komandor Adaları ve Bering Adası'nın Avrupalılarca keşfedilmesinin yanı sıra Rusya'nın kuzey ve kuzeydoğu kıyıları ile Kuril Adaları'nın ayrıntılı bir kartografik değerlendirmesi de yer aldı. Keşif gezisi, Kuzey Pasifik'teki kara kütlesi efsanesini kesin olarak çürüttü ve Sibirya ve Kamçatka'da etnografik, tarihi ve bilimsel araştırmalar yaptı. Keşif gezisi Asya'nın kuzeydoğu ucunu dolaşmayı başaramayınca, 16. yüzyıldan beri aranan ekonomik açıdan uygun bir Kuzeydoğu geçidi hayali sona erdi.
Tarihsel bağlam
[değiştir | kaynağı değiştir]Asya'nın doğu kesimindeki sistematik araştırma ve bilimsel keşif, Çar Büyük Petro'nun (1672-1725) girişimiyle gerçekleşti.
.jpg)
Aralık 1725'te kurum kutlamalarla açıldı. Çoğunlukla Almanca konuşan genç akademisyenler, ilk on yıllarında akademinin çekirdeğini oluşturdu. Görevlerinden biri, imparatorluğun o zamanlar keşfedilmemiş bölgelerine bilimsel geziler düzenlemek ve en sonunda onlara eşlik etmekti. Petro'nun yaşamı boyunca, Alman doktor Daniel Gottlieb Messerschmidt (1685–1735) 1720'den 1727'ye kadar batı ve orta Sibirya'ya seyahat etti. Bu, bölgenin ticarete açılmasının yanı sıra orada coğrafya, mineraloji, botanik, zooloji, etnografya ve filoloji alanlarındaki araştırmaların da başlangıcıydı. Messerschmidt'in Keşif Gezisi, Sibirya'da yapılan uzun bir bilimsel keşif serisinin ilkiydi.
Şubat 1725'teki ölümünden kısa bir süre önce Çar, doğuya ikinci büyük sefer yapılmasına izin veren bir Ukaz (kararname) imzaladı. Peter hayatı boyunca Alman bilge Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) ile birçok kez tanışmıştı. 1716'da Bad Pyrmont'taki son toplantılarında Leibniz, diğer konuların yanı sıra insanlığın kökenleri hakkındaki çağdaş tartışmalarda büyük önem taşıyan bir nokta olan, kuzeydoğu Asya ile Kuzey Amerika arasında olası bir kara köprüsünden bahsetti. İnsanların ortak kökeni genel olarak kabul ediliyordu ancak bu, Yeni Dünya'daki insan yerleşimlerinin kökenleri sorununu ortaya çıkarıyordu. Büyük Petro, kara köprüsü sorununu çözmek için 1719'da jeodezistler Iwan Jewreinow (1694-1724) ve Fjodor Luschin'i (ö.1727) imparatorluğunun en doğu bölgelerine gönderdi. Keşif, en azından kara köprüsü sorunu açısından başarısız oldu. 1724'te Peter aynı görevi başka bir sefere, İlk Kamçatka Keşif Gezisi'ne verdi.[2]
1728'den 1730'a kadar süren bu girişim, 1704'ten beri Rus imparatorluk donanmasında subay olan Danimarkalı kaptan Vitus Jonassen Bering (1681-1741) tarafından yönetildi. Bering, Kamçatka Nehri'nin çıkışında inşa edilen St. Gabriel gemisiyle birbirini takip eden yıllarda (1728 ve 1729) kuzeydoğuya iki sefer yaptı ve bir noktada 67 derece kuzeye ulaştı, bu noktadan sonra kıyı artık kuzeye uzanmıyordu. Olumsuz hava koşulları nedeniyle her iki yolculukta da Kuzey Amerika'ya ulaşamadı. Sibirya'nın kuzeydoğu kıyısına ilişkin yeni bilgilere rağmen Bering'in raporu bölücü tartışmalara yol açtı çünkü Kuzey Amerika ile bağlantı sorusu yanıtsız kaldı. Bu, Bering'i ikinci bir Kamçatka keşif gezisi önermeye sevk etti.
Keşif Gezisi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Planlama ve hazırlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlangıçta Lena ve Yenisey nehirlerinin kıyılarını araştırmak için küçük bir tekneyle bir yolculuk yapmayı planlamışlardı.[3]
Sefer başlangıçta Bering'in kontrolü altındaydı. Bering'in asıl amacı Amerika ile Asya arasında bir geçit veya boğaz keşfetmekti. Bering'in ilk seferinde bu hedefi tamamlamadı.[4]
Bering'in yardımcısı ve halefi Aleksi Çirkov veya Aleksey Çirikov, matematik ve denizcilik okuluna gitmiş bir Rus deniz subayı olduğu için keşif gezisinin dümencisi olarak atandı.[5]
Bering'in sefer planı ve iki filo
[değiştir | kaynağı değiştir]Bering'in yeni keşif gezisine ilişkin vizyonundaki temel hedefler şunlardı: Rus İmparatorluğu'nun kuzey kıyılarının araştırılmasıydı, Ohotsk limanının Pasifik Okyanusu'na açılan kapı olarak genişletilmesi, Kuzey Amerika ve Japonya'ya deniz yolu arayışı, Sibirya'nın doğal kaynaklarına erişimin açılması ve son olarak Asya'nın doğu kesimlerinde Rus egemenliğinin güvence altına alınması. Bu devasa projenin koşulları oldukça elverişliydi. 1730'dan itibaren hüküm süren İmparatoriçe Anna (1693-1740), Büyük Petro'nun imparatorluktaki bölgesel ve ekonomik genişlemesini sürdürmek istiyordu. İmparatoriçe, 17 Nisan 1732'de yeni bir sefer emri veren bir Ukaz yayınladı. Bunu, 2 ve 15 Mayıs 1732'de Rus Senatosu'ndan Amiralliğe gönderilen ve girişimin hazırlanmasını ve Vitus Bering'in komutan olarak görevlendirilmesini emreden iki Ukaz daha izledi. 2 Haziran 1732'de bir başka Ukaz, Rus Bilimler Akademisi'ni yolculuğun bilimsel yanı için yönergeler hazırlamaya mecbur etti. 27 Aralık 1732'deki bir başka Ukaz, seferin organizasyonu ve resmi olarak görevlendirilmesiyle ilgiliydi.
Keşif, her biri başka alt bölümlere sahip üç gruba ayrıldı. Kuzey grubunun görevi, Beyaz Deniz'deki Arhangelsk ile doğu Sibirya'daki Anadyr Nehri arasındaki Rusya'nın kuzey kıyısını ölçmek ve haritasını çıkarmaktı. Bu misyonun tamamlanması, Avrupa ile Pasifik Okyanusu arasında olası bir bağlantı olarak kuzeydoğu geçidinin statüsünün belirlenmesine yönelik temelleri oluşturdu. Rusya'nın Çin ile ticaretinde kullanılan kara taşımacılığına olası bir alternatif olarak görüldü. Bering'in grubu "Joao-da-Gama-Land"dan daha doğuya, Kuzey Amerika kıyılarına doğru yola çıkacaktı. İkinci Pasifik grubu Birinci Kamçatka Keşif Gezisi'nde Bering'e eşlik eden ve Ohotsk'tan Japonya ve Çin'e uzanan deniz yolunu araştırmakla görevlendirilen Danimarkalı kaptan Martin Spanberg'in (d.1761) komutası altındaydı.
Akademik grup
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Keşif gezisinin akademik bölümü Rus Bilimler Akademisi'nden üç profesör tarafından yönetildi. Johann Georg Gmelin (1709–1755), keşfedilecek bölgelerin bitki ve hayvan dünyasının yanı sıra mineral özelliklerine ilişkin araştırmalardan da sorumluydu. Gmelin, Tübingen'de eğitim görmüş ve şifalı suların kimyasal bileşimini araştırmış, Württembergli bir doğa filozofu ve botanikçiydi.[6] Eski öğretmeni Georg Bernhard Bilfinger'in (1693–1750) teşviki üzerine Gmelin, 1727'de onunla birlikte Rusya'ya gitti. Orada 1731'de kimya ve doğa tarihi alanlarında öğretmenlik görevi aldı.
Akademi, coğrafi ve tarihi çalışmaların başına Alman tarihçi ve coğrafyacı Gerhard Friedrich Müller'i (1705–1783) seçti.[6] Müller, Rinteln ve Leipzig'de eğitim görmüş ve bir meslektaşının tavsiyesi üzerine 1725'te Saint Petersburg'a gitmişti. 1730'da olağanüstü profesör oldu ve bir yıl sonra profesörlüğe terfi etti. Rus tarihini yoğun bir şekilde araştırdı ve bunun sonucunda 1732'de Collected History of Russia'nın ilk cildini yayınladı. Müller'in şansölyenin sekreteri olarak kibirli tavrı nedeniyle meslektaşlarıyla arasında sık sık sürtüşmeler yaşanıyordu. Keşif gezisine katılması, yalnızca keşif gezisi aracılığıyla tarihi kaynaklara ulaşma arzusundan değil, aynı zamanda Saint Petersburg'dan uzakta biraz zaman geçirme arzusundan da kaynaklanıyordu. Etnografya kavramını bu gezi sırasında geliştirdi.
.jpg)
Gökbilimci Joseph Nicolas Delisle'nin (1688–1768) önerisi üzerine Bilimler Akademisi, astronomik ve coğrafi ölçüm işini Delisle'nin küçük kardeşi Louis de l'Isle de la Croyère'e (1690–1741) emanet etti.[6] Louis akademide astronomi alanında yardımcı olarak çalışıyordu.[7] 1727'de profesörlüğe terfi ettirildi ve Arhangelsk ve Kola Yarımadası'nda üç yıllık bir keşif araştırmasına gönderildi ve bu ona keşif gezilerinde biraz deneyim kazandırdı.[7]
Keşif gezisinin akademik bölümündeki katılımcılar, lider Bering'e değil, Bilimler Akademisi'ne karşı sorumluydu. Profesörlerin her biri, araştırma programlarının başarısıyla ilgili olarak belirli bir komisyon aldı. Croyère ve jeodezistlerine verilen talimatlar, kardeşi Joseph Nicolas tarafından yazılmıştır.[7] Gmelin, doğa tarihi alanındaki kendi araştırma çalışmasının yönergesini yazdı. Tübingen'deki öğretim fakültesinden olan anatomist Johannes Georg Duvernoi'den (1691–1759) daha fazla talimat aldı. Diğer şeylerin yanı sıra Duvernoi, Sibirya halklarının kulaklarını hareket ettirip ettiremediklerini, küçük dillerinin basit mi yoksa iki veya üç parçaya mı bölünmüş olduğunu, Sibiryalı erkeklerin göğüslerinde süt olup olmadığını vb. öğrenmek istiyordu.[8] Fizikçi Daniel Bernoulli (1700-1782), Croyère ve Gmelin'e yönelik bir dizi fiziksel gözlemin gerçekleştirilmesi hakkında talimatlar yazdı. Tarihçi Müller kendi çalışma planını hazırladı. Başlıca hedefleri, keşif gezisinin ziyaret edeceği tüm kentlerin tarihini araştırmak ve yol boyunca karşılaşacakları grupların dilleri hakkında bilgi toplamaktı. Her ikisi de akademik grubun parçası olan ressamlar Johann Christian Berckhan (ö.1751) ve Johann Wilhelm Lürsenius (ö.1770 yaklaşık) özel talimatlar aldı. Akademi, tüm araştırmacıları keşif gezisinin durumu ve sonuçları hakkında Rusça ve Latince raporlar hazırlamaya yönlendirdi. Keşif gezisinin akademik grubu, araştırmasını sürdürmek için birçok astronomik, jeodezik ve fiziksel ölçüm aracıyla donatıldı. Sibirya valisine ve çeşitli yerel yetkililere, araştırmacılara gerek duydukları tüm yardımı sağlamaları emredildi.
Akademik grubun yolculuğu (1733–1743)
[değiştir | kaynağı değiştir]Keşif gezisinin Martin Spanberg ve Vitus Bering liderliğindeki iki Pasifik grubu sırasıyla Şubat ve Nisan 1733'te St. Petersburg'dan ayrılırken, akademik grup 8 Ağustos 1733'te yola çıktı. Grupta akademi üyeleri Gmelin, Müller ve Croyère'nin yanı sıra Rus öğrenciler Stepan Kraşeninnikov, Aleksey Grolanov, Luka Ivanov, Wassili Tretjakov ve Fyodor Popov, çevirmen (aynı zamanda öğrenci) Ilya Jaontov, jeodezistler Andrei Krassilnikov, Moisey de vardı. Usçakov, Nikifor Çekin ve Aleksandr Ivanov, enstrüman yapımcısı Stepan Ovsjanikov ve ressamlar Johann Christian Berckhan ve Johann Wilhelm Lürsenius vardı. Korunmaları için onlara bir onbaşı ve bir davulcuyla birlikte iki asker eşlik etti. Grup, atları karada, mavnaları ise su üzerinde kullandı.
Akademik grubun yolculuk rotası onları ilk olarak Novgorod, Kazan, Jekaterinburg ve Tümen'den Ocak 1734'te geldikleri Tobolsk'a götürdü. Mayıs ayında Gmelin ve Müller, Croyères'in liderliğine verilen grubun geri kalanından ayrıldılar ve Aralık 1734'e kadar İrtiş Nehri'ne, ardından Semipalatinsk'e, Tomsk yakınlarındaki Kusnezk'e ve ardından Yeniseysk'e gittiler. Krasnoyarsk ve Udinsk'ten geçerek Mart 1735'te Irkutsk'a ulaştılar. İkmal kolunun bir bölümünü orada bırakıp Baykal Gölü çevresini araştırmaya başladılar. Transbaykal'ın Çin-Rusya sınır kenti Kyahta'da ticaret eğitimi aldılar ve Argun yakınlarındaki madenleri ziyaret ettiler. Daha sonra kış için Irkutsk'a döndüler. Bu arada Müller bölgedeki arşivleri bulup araştırdı, kopyalar ve transkripsiyonlar yaptı; Gmelin ise yaz boyunca topladığı bitkileri inceledi.
.jpg)
Bir sonraki varış noktaları, akademik gruptaki katılımcıların Bering ile buluşacağı ve ardından birlikte Kamçatka'ya seyahat edecekleri Yakutsk'tu. Irkutsk'tan ayrıldıktan sonra iki bilim insanı buzlu Angara Nehri boyunca Paskalya'yı kutlayacakları Ilimsk'e doğru yola çıktılar. Lena Nehri'nde buzlar eriyince teknelerle nehrin aşağısına doğru yolculuklarına devam ettiler. Eylül 1736'da Yakutsk'a ulaştılar. Bu arada keşif gezisinin iki Pasifik grubunun neredeyse tüm üyeleri orada toplanmıştı ve bunun sonucunda Gmelin ve Müller kalacak yer bulma konusunda zorluklar yaşadı.
Georg Wilhelm Steller, Vitus Bering'le birlikte St. Paul'de olmasına rağmen çekirdekten yetişme bir doğa bilimciydi ve keşif gezisindeki bilimsel gözlem ve kayıtlara önemli miktarda katkıda bulundu. Yolculuk sırasında Avrupalıların daha önce hiç görmediği birçok bitki ve kuş türünü örnekledi ve kaydetti. Aleut halkıyla karşılaşan ve onları belgeleyen ilk Avrupalıydı.[9]
Avrupa'nın Alaska'yı keşfi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Haziran 1741'de St. Peter ve St. Paul gemileri Petropavlovsk'tan yola çıktı. Altı gün sonra yoğun sis nedeniyle birbirlerini gözden kaybettiler, ancak her iki gemi de doğuya doğru ilerlemeye devam etti.
15 Temmuz'da Çirikov, muhtemelen Güneydoğu Alaska'daki Galler Prensi Adası'nın batı yakasında karayı gördü.[10][11] Bir grup adamı uzun bir tekneyle kıyıya göndererek onları Kuzey Amerika'nın kuzeybatı kıyısına çıkan ilk Avrupalılar yaptı. İlk grup geri dönmeyince ikincisini gönderdi, o da ortadan kayboldu. Çirikov demir aldı ve yoluna devam etti.
.jpg)
Yaklaşık 16 Temmuz 1741'de Bering ve St. Peter'ın mürettebatı, Alaska anakarasında yükselen bir doruğu, Saint Elias Dağı'nı gördü. Bering, Rusya'ya geri dönme konusunda endişeliydi ve batıya döndü. Daha sonra mürettebat üyeleri su bulmak ve araştırma yapmak için karaya çıkarken o, gemisini Kayak Adası açıklarına demirledi. Geminin doğa bilimci ve doktoru Georg Wilhelm Steller,[12] adanın etrafında yürüyüş yaparak bitkileri ve yaban hayatını belgeledi. Steller, 1741-1742 yılları arasındaki yolculuklarının ayrıntılı kayıtlarını içeren bir günlük tuttu. Bu günlük mürettebatın ve kendisinin yaşadığı zorlukları ve farklı durumları ayrıntılarıyla anlatır.[13] El yazmalarında yerli Kamçatkanların işaretlerini ve mürettebatın onlara adada bulunan bir "mahzende" demir bir çaydanlık, yarım kilo tütün, bir Çin piposu ve bir parça Çin ipeği bıraktığını belirtiyor.[14] Steller ayrıca ilk kez kendi adını taşıyan Steller alakargasının yanı sıra yine kendi adını taşıyan Steller Deniz İneği adlı bir deniz ineğini de kaydetti.
Çirikov ve St. Paul, buldukları toprakla ilgili haberlerle Ekim ayında Rusya'ya geri döndüler.[5]
Bering'in gemisi fırtınalar tarafından yıpratıldı ve Kasım ayında gemisi, mürettebatın çoğunun Kamçatka sahili olduğunu düşündüğü Bering Adası'nın kıyısında enkaz haline geldi. Steller, mürettebatın iskorbüt hastalığını topladığı yerel yapraklar ve meyvelerle tedavi etmeye çalıştı, ancak yetkililer onu görevden aldı.[13] Steller ve asistanı iskorbüt hastalığına yakalanmayan az sayıdaki gezginden bazılarıydı. Dönüş yolculuğunda, mürettebattan yalnızca 12 kişinin hareket edebildiği ve teçhizatın hızla bozulduğu keşif gezisi, daha sonra Bering Adası olarak bilinen yerde kaza geçirdi. Mürettebatın neredeyse yarısı yolculuk sırasında yaşamını yitirmişti.[13] Bering, iskorbüt hastalığına yakalanan mürettebat arasındaydı ve 8 Aralık 1741'de öldü. Mahsur kalan mürettebat adada kışı geçirdi ve 28 mürettebat öldü. Hava düzeldiğinde, hayatta kalan 46 kişi enkazdan 12 metrelik bir tekne inşa etti ve Ağustos 1742'de Petropavlovsk'a doğru yola çıktı. Bering'in mürettebatı, keşif gezisinin haberini taşıyarak 1742'de Kamçatka kıyılarına ulaştı.[13] Yakında dünyanın en iyi kürkü olduğuna karar verilen deniz samuru postları, Alaska'daki Rus yerleşiminin fitilini ateşleyecekti.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hintzsche / Nickol, Die Große Nordische Expedition, p. 200.
- ^ The traditional idea of the motivations behind the First Kamchatka expedition was the search for a land bridge. See, among others, Raymond H. Fisher in his 1977 book Bering's voyages: whither and why. In contrast to this view, Carol Urness claims that the mapping of the eastern parts of Russia was the main goal. See Carol Urness: The First Kamchatka Expedition in Focus, in: Møller / Lind, Under Vitus Bering's Command, Århus 2003, p. 17–31 (Summary of the thesis presented in the 1987 book Bering's First Expedition: A re-examination based on eighteenth-century books, maps, and manuscripts).
- ^ Yanikov, G.V. (1952). Review of Velikaya Severnaya Ekspeditsiya (The Great Northern Expedition). Imago Mundi, [online] 9, pp.117–118. https://www.jstor.org/stable/1150035
- ^ Yanikov, G.V. (1952). Velikaya Severnaya ekspeditsiya (The Great Northern Expansion). Vol 9, Issue 1. Imago Mundi. ss. 117-118.
- ^ a b The Great Russian Navigator, A.I. Chirkov. by V.A. Divin. Translated and annotated by Raymond H. Fisher. 1993. Fairbanks: University of Alaska Press
- ^ a b c The Conquest Of a Continent: Siberia [Vahşi Batı Sibirya ve Ruslar]. Harmancı, Mehmet tarafından çevrildi. Gençlik Yayınları A.Ş. 1996 [1994]. ss. 85-92. ISBN 975-7238-27-9.
- ^ a b c Klein, Olivier. Un voyage scientifique au XVIIIème siècle: le voyage de Delisle de la Croyère dans le nord de la Russie, Mémoire d'Histoire, Université Paris VII, 2002.
- ^ Hintzsche / Nickol, Die Große Nordische Expedition, p. 78.
- ^ EASTBOUND THROUGH SIBERIA: OBSERVATIONS FROM THE GREAT NORTHERN EXPEDITION. By GEORG WILHELM STELLER. Translated and annotated by MARGRITT A. ENGEL and KAREN E. WILLMORE. Bloomington: Indiana University Press, 2020.
- ^ "Russia's Great Voyages". 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2005.
- ^ Aleksey Ilich Chirikov - Russian Explorer - Britannica.com
- ^ Steller, Georg Wilhelm (1988). Journal of a voyage with Bering, 1741-1742. Stanford University Press. s. 16.
- ^ a b c d Steller, Georg Wilhelm (1988). Journal of a Voyage with Bering, 1741-1742. Stanford University Press.
- ^ Steller, Georg Wilhelm (1988). Journal of a Voyage with Bering, 1741-1742. Stanford University Press. ss. 70-72.