Georg Wilhelm Steller

Vikipedi, özgür ansiklopedi

 

Georg Wilhelm Steller
Doğum10 Mart 1709
Bad Windsheim, Kutsal Roma İmparatorluğu
Ölüm14 Kasım 1746
Tümen, Rusya, Sibirya
Mezun olduğu okul(lar)Martin Luther University Halle-Wittenberg
MeslekKaşif, doğa bilimci

Georg Wilhelm Steller (10 Mart 1709 - 14 Kasım 1746), biyoloji, zooloji ve etnografya alanlarına katkıda bulunan, Almanya doğumlu bir doğa bilimci ve kaşifti. Büyük Kuzey Keşif Gezisi'ne (1733-1743) katıldı ve doğal dünyaya ilişkin gözlemleri, Kuzey Pasifik bölgesinin flora ve faunasının keşfedilmesine ve belgelenmesine yardım etti.

Steller, dikkatini doğa bilimlerine çevirmeden önce teoloji ve tıp alanında çalışmalar yaptı. 1734'te Rus Bilimler Akademisi'ne doktor olarak katıldı ve sonunda Bering'in Sibirya ile Kuzey Amerika arasındaki haritalanmamış sulara yaptığı keşif gezisine eşlik etmek için seçildi. Yolculuk sırasında Steller'in gözlemleri ve kayıt tutmasının önemli olduğu ortaya çıktı.

Steller'in adı, çoğu daha önce Batı bilimi tarafından bilinmeyen çok sayıda bitki ve hayvanı belgelediği için yeni türlerin keşfiyle eşanlamlı hale geldi. Keşifleri arasında Steller'in deniz ineği ve Steller'in deniz kartalı dikkate değerdi. Kamçatka Yarımadası'nı ve Komandor Adaları'nı keşfetmesi, bölgenin biyoçeşitliliği hakkındaki bilimsel bilgiyi önemli ölçüde genişletti.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken dönem

Steller, Almanya'da Nürnberg yakınlarındaki Windsheim'da, Lutherci bir koro şefi olan Johann Jakob Stöhler'in oğlu olarak dünyaya geldi (1715'ten sonra Georg, Rusça telaffuza uyum sağlamak için soyadını Steller olarak değiştirdi)[1] ve Wittenberg Üniversitesi'nde okudu. Daha sonra yaralılarla birlikte eve dönen bir askeri nakliye gemisinde doktor olarak Rusya'ya gitti. Kasım 1734'te Rusya'ya geldi. Rus Bilimler Akademisi'nde doğa bilimci Daniel Gottlieb Messerschmidt (1685–1735) ile tanıştı. Messerschmidt'in ölümünden iki yıl sonra Steller onun dul eşiyle evlendi ve Sibirya'daki seyahatlerinden Akademi'ye teslim edilmemiş notları edindi.[1]

Keşifler

Steller, Vitus Bering'in Şubat 1733'te Saint Petersburg'dan yola çıkmış İkinci Kamçatka Seferi'nden haberdardı. Katılmaya gönüllü oldu ve kabul edildi. Daha sonra Ocak 1738'de, Moskova'da kalıp daha ileri gitmemeye karar veren karısıyla birlikte St Petersburg'dan ayrıldı. Steller, Ocak 1739'da Yeniseysk'te Johann Georg Gmelin ile tanıştı. Gmelin, Kamçatka'nın planlanan keşfinde Steller'ın kendi yerini almasını önerdi. Steller bu rolü benimsedi ve sonunda Mart 1740'ta Bering'in gemileri St. Peter ve St. Paul tamamlanmak üzereyken Ohotsk'a ve ana sefere ulaştı.

Bering Adası'ndaki Steller Kemeri

Eylül 1740'ta keşif gezisi, Bering ve iki keşif gemisiyle yarımadanın güney ucundan Pasifik kıyısındaki Avacha Körfezi'ne doğru yelken açarak Kamçatka Yarımadası'na doğru yola çıktı. Steller, kışı Bolsherechye'de geçirmek için Kamçatka'nın doğu kıyısında karaya çıktı ve burada yerel bir okulun kurulmasına yardım etti ve Kamçatka'yı keşfetmeye başladı. Bering, Amerika'yı ve iki kıta arasındaki boğazı aramak için yolculuğa katılmaya çağırdığında bilim adamı ve doktor olarak hizmet veren Steller, yarımadayı köpek kızağıyla geçti. Bering'in St. Peter'ı kardeş gemisi St. Paul'den fırtınada ayrıldıktan sonra Bering, yakında kara bulmayı umarak doğuya doğru yelken açmaya devam etti. Deniz akıntılarını, enkazları ve yaban hayatını okuyan Steller, kuzeydoğuya doğru yola çıkmaları konusunda ısrar etti. Yitirilen önemli bir sürenin ardından kuzeydoğuya döndüler ve 20 Temmuz 1741 Pazartesi günü Alaska'daki Kayak Adası'nda karaya ulaştılar.[2] Bering sadece tatlı su alacak kadar kalmak istiyordu. Steller, Kaptan Bering ile arazi araştırmaları için kendisine daha fazla zaman verilmesi konusunda tartıştı ve kendisine 10 saat verildi. Karada geçirdiği on saat boyunca Steller, on saatlik araştırma için yaptığı 10 yıllık hazırlığın matematiksel oranına dikkat çekti.[3]

Mürettebat ana karaya hiç ayak basmasa da, Georg Steller, Alaska topraklarına ayak basan ilk yerli olmayanlardan biri olarak kabul ediliyor. Keşif, inatçılık ve "kör bir korku" nedeniyle asla anakaraya ulaşamadı. Anakaranın neye benzeyeceğini düşündüklerinin salt bir taslağını bıraktılar. Dikkat çekici bir yolculukta Steller, daha sonra Steller alakargası olarak adlandırılacak bir alakarga da dahil olmak üzere, bir dizi Kuzey Amerika bitki ve hayvanını tanımlayan ilk Avrupalı doğa bilimci oldu.

Steller'in 37 yaşında ateşten öldüğü Tümen, Sibirya'daki bir nehir kıyısı parkında 2009 yılında dikilen bir anıt.

Steller, mürettebatın artan iskorbüt salgınını topladığı yaprak ve meyvelerle tedavi etmeye çalışsa da, yetkililer onun teklifini küçümsedi.[2] Steller ve asistanı, bu rahatsızlıktan etkilenmeyen çok az sayıda kişiden bazılarıydı. Dönüş yolculuğunda, mürettebattan yalnızca 12 kişinin hareket edebildiği ve donanımın hızla arızalandığı keşif gezisi, daha sonra Bering Adası olarak bilinen yerde gemi kazası geçirdi. Mürettebatın neredeyse yarısı yolculuk sırasında iskorbüt nedeniyle ölmüştü.[2] Steller, Bering de dahil olmak üzere hayatta kalanlara baktı, ama Bering kurtarılamadı ve öldü. Geri kalan adamlar çok az yiyecek ve suyla kamp kurdular; bu durum, kutup tilkilerinin sık sık yaptığı baskınlarla daha da kötüleşti. Mürettebat kışın hayatta kalabilmek için deniz samuru, deniz aslanları, kürklü foklar ve deniz ineklerini avladı.[4]

1742'nin başlarında mürettebat, Avacha Körfezi'ne dönecek yeni bir gemi inşa etmek adına St. Peter'dan kurtarılan malzemeleri kullandı ve ona Bering adını taktı. Steller sonraki iki yılını Kamçatka yarımadasını keşfederek geçirdi. Kıskanç bir rakibi tarafından haksız yere Kamçadal isyancılarını hapishaneden kurtarmakla suçlandı ve St. Petersburg'a geri çağrıldı. Bir noktada tutuklandı ve duruşma için İrkutsk'a dönmesi sağlandı. Serbest bırakıldı ve tekrar batıya, St. Petersburg'a doğru döndü, ancak yolda ateşlendi ve Tümen'de öldü.

Akademiye ulaşan ve daha sonra Peter Simon Pallas tarafından yayımlanan bazı günlükleri, Kaptan Cook da dahil olmak üzere Kuzey Pasifik'teki diğer kaşifler tarafından kullanıldı. Ayrıca Steller'in Stanford University Press tarafından yayımlanan Journal of a Voyage with Bering, 1741-1742 başlıklı, İkinci Kamçatka Keşif Gezisi veya Büyük Kuzey Seferi hakkında ayrıntılı açıklamalar içeren bir günlüğü de bulunmaktadır.[2]

Bilimsel Katkılar

Steller'in yolculuk sırasında keşfettiği altı kuş ve memeli türünden ikisinin soyu tükendi (Steller'ın deniz ineği ve gözlüklü karabatak) ve üçü de tehdit altında ve savunmasız durumda (Steller'ın deniz aslanı, Steller'in deniz ördeği ve Steller'ın deniz kartalı). Özellikle dugong'un kuzeydeki büyük bir akrabası olan deniz ineği, Steller'in onu keşfedip adlandırmasından sonra yalnızca 27 yıl yaşadı. Deniz ineğinin sınırlı bir popülasyonu vardı ve Bering'in ardından gelen Rus mürettebat tarafından çabucak aşırı avlanmanın kurbanı oldu.

Steller alakargası, Steller'ın adını taşıyan ve günümüzde nesli tükenmekte olan türler arasında yer almayan az sayıda türden biridir.[5] Kuşla kısa karşılaşmasında Steller, alakarganın Amerikan mavi alakargasının akrabası olduğu sonucunu çıkarmayı başardı; bu, Alaska'nın gerçekten de Kuzey Amerika'nın bir parçası olduğunun kanıtı gibi görünüyordu.

Mürettebatın katlandığı zorluklara rağmen Steller, adanın florasını, faunasını ve topografyasını çok ayrıntılı olarak inceledi. Bir zamanlar Buzul Çağları sırasında Kuzey Pasifik'te yaşayan, ancak hayatta kalan popülasyonu Komandor Adaları çevresindeki sığ yosun yataklarıyla sınırlı kalan büyük bir siren memelisi olan ve Avrupalılar tarafından keşfedildikten sonraki 30 yıl içinde yok oluşa sürüklenen Steller deniz ineğinin tek ayrıntılı davranışsal ve anatomik gözlemleri özellikle dikkate değerdi.

Steller, daha sonra bu ve diğer gözlemlere dayanarak kuzey kürklü foku, deniz samuru, Steller'ın deniz aslanı, Steller'ın deniz ineği, Steller'ın deniz ördeğinin de dahil olduğu adanın faunasını betimleyen De Bestiis Marinis'i ('Denizin Hayvanları Üzerine') yazdı. eider ve gözlüklü karabatak. Steller, deniz kriptisi Steller'in deniz maymununun kaydedilen tek görüldüğünü iddia etti.

Bad Windsheim'da Georg Wilhelm Steller anısına bir heykel

Keşifler ve adlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Georg Steller, bazıları halk ağzında veya bilimsel olarak kendi adını taşıyan bir dizi hayvan ve bitkiyi anlattı:

  • Steller'ın puflası (Polysticta stelleri)
  • Steller alakargası (Cyanocitta stelleri)
  • Deniz samuru (Enhidra lutris)
  • Steller'ın deniz kartalı (Haliaeetus pelagicus)
  • Kısa kuyruklu albatros
  • Steller'ın deniz ineği (Hydrodamalis gigas)
  • Steller deniz aslanı (Eumetopias jubatus)
  • Steller'ın heykeltıraşlığı
  • Gumboot chiton (Cryptochiton stelleri )
  • Ağarmış pelin (Artemisia stelleriana )
  • Stellera L. (Thymelaeaceae)
  • Stellerit (zeolit grubundan bir mineral)
  • Restella Pobed. (Kekikgiller[6])

Anchorage, Alaska'daki Steller Ortaokulu, adını Steller Dağı'ndan almıştır.

Popüler kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

  • The Great North'un "Xmas With the Skanks Adventure" bölümünde (s3e10, 11 Aralık 2022'de yayınlandı), Moon Tobin bulduğu bir ren geyiğine zooloğun adını "Wilhelm" olarak veriyor.
  • T. Edward Bak'ın çizgi romanı Wild Man - vol. 1: Island of Memory: The Natural History of Georg Wilhelm Steller (Floating World Comics, Portland, OR, 2013;978-0-9886624-4-5 ) Steller'in kuzeye yaptığı yolculukların öyküsünü anlatıyor ve sosyal bağlantıları ile bağlamını iç içe geçiriyor.

Çalışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Egerton, Frank N. (2008). "A History of the Ecological Sciences, Part 27: Naturalists Explore Russia and the North Pacific During the 1700s". Bulletin of the Ecological Society of America. 89 (1): 39-60. doi:10.1890/0012-9623(2008)89[39:AHOTES]2.0.CO;2.  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım);
  2. ^ a b c d Steller, Georg Wilhelm (1988). Journal of a Voyage with Bering, 1741-1742. Stanford University Press. 
  3. ^ Collins, Henry B. Jr. "Georg Wilhelm Steller". Encyclopedia Arctica. Dartmouth. 12 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2022. 
  4. ^ Littlepage, Dean. Steller's Island: Adventures of a Pioneer Naturalist in Alaska. 
  5. ^ "Steller's Jay". American Bird Conservancy (İngilizce). 1 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2023. 
  6. ^ "Restella Pobed. | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (İngilizce). 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2021. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Georg_Wilhelm_Steller&oldid=32631200" sayfasından alınmıştır