Archaeoraptor
"Archaeoraptor", Çin'de ortaya çıkmış ve National Geographic dergisinin 1999 yılındaki bir sayısında ele alınmış bir kimera fosilinin gayriresmi cins adıdır. Derginin iddiasına göre fosil, kuşlar ve karasal teropod dinozorlar arasında bir kayıp halkaydı. Bu yayından önce bile fosilin orijinalliğine dair ciddi şüpheler vardı. Sonraki bilimsel araştırmalar gösterdi ki farklı türlere ait gerçek fosil parçaları yeniden düzenlenerek sahte bir fosil oluşturulmuştu. Zhou ve diğerleri, sahte fosilin kafasının ve üst gövdesinin ilkel bir kuş olan Yanornis'in bir fosil örneğine ait olduğunu tespit etti.[1] 2002 yılından bir çalışma da kuyruğun, küçük kanatlı bir dromaeosaur olan Microraptor'a ait olduğunu ortaya çıkardı.[2] Bacaklar ve ayaklar ise henüz bilinmeyen bir hayvana ait.[3][4]
Yaşanan skandal üzerine dikkatler Çin'de yürütülen yasa dışı fosil satışlarına çekildi. "Archaeoraptor" sahte olsa da keşfedilen birçok gerçek tüylü dinozor örneği, kuşlar ve diğer teropodlar arasındaki evrimsel hattı ortaya çıkarmıştır.[5]
Skandal[değiştir | kaynağı değiştir]
"Archaeoraptor", National Geographic dergisinin Ekim 1999'da düzenlediği bir basın toplantısı sırasında tanıtıldı. Aynı toplantıda yasadışı yollarla ihraç edildiği için fosilin Çinli yetkililere geri gönderilmesi planlandığı da duyuruldu. Kasım 1999'da National Geographic, sanat editörü Christopher Sloan tarafından yazılmış bir makalede fosile yer vermiştir. Makalede genel olarak tüylü dinozorlar ve kuşların kökeni ele alınıyordu. İddiasına göre fosil, "karasal dinozorlar ile uçabilen kuşlar arasında bir kayıp halka" idi ve fosile gayriresmi olarak "Archaeoraptor liaoningensis" adını verdi ve sonra bu adın resmileşeceğini duyurdu. Fosilin adı "Liaoning'in antik raptoru" anlamına geliyordu.[6] Bu makale, Washington D.C.'deki National Museum of Natural History'de çalışan Kuş Küratörü Storrs L. Olson'un anında eleştirisine yol açtı. Müzenin haber bülteni Backbone'deki yazısında, bilimsel bir ismin popüler bir dergide hakem denetimi olmadan yayınlanmasını kınadı ve bunu bir "kabus" olarak nitelendirdi.[7]
3 Şubat 2000'de National Geographic bir basın toplantısı düzenleyerek fosilin kompozit (farklı fosillerin birleştirilmesiyle oluşmuş) olabileceğini ve kendi içlerinde bir soruşturma başlatacaklarını duyurdu. Aynı ay derginin editörü Bill Allen Nature dergisine yaptığı bir açıklamada fosilin sahte olabileceğini öğrendiğinde öfkelendiğini söyledi. Derginin Mart sayısının forum bölümünde yer alan Dr. Xu Xing'e ait bir mektup kuyruk kısmının muhtemelen fosilin üst gövdesiyle uyuşmadığına dikkat çekti. Ekim 2000'de National Geographic yürüttüğü soruşturmanın sonuçlarını, Pulitzer ödüllü araştırmacı gazeteci Lewis M. Simons tarafından yazılan bir makalede yayınladı. Simons, fosilin kompozit olduğu ve projeye katılan hemen hemen herkesin bazı hatalar yaptığı sonucuna vardı.[8]
Kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
National Geographic'in raporuna göre "Archaeoraptor"'un hikâyesi Temmuz 1997'de Çin'in Xiasanjiazi kentinde başladı. Burada çiftçiler şist çukurlarını kazarak buldukları fosilleri birkaç dolara tüccarlara satıyordu. Her ne kadar yasadışı olsa da o zamanlar bu iş yaygın olarak yapılıyordu. Olayda, bir çiftçi nadir bulunan ve tüy izlerinin de olduğu dişli bir kuş fosili buluyor. Fosil, derleme aşamasında parçalara ayrılıyor. Bulduğu yere yakın bir çukurda da tüylü bir kuyruğun ve bacakların da dahil olduğu parçalara rastlıyor. Bu parçaların birçoğunu kendince birleştiriyor. Fosilin ne kadar eksiksiz bir görünüme sahipse o kadar pahalı hale geleceğini biliyordu. Bu haliyle fosil, Haziran 1998'de kimliği bilinmeyen bir tüccara satılır ve Amerika Birleşik Devletleri'ne kaçırılır. Pekin'deki yetkililere göre yasal olarak hiçbir fosil Çin'i terk edemez.[8]
Omurgalı Paleontolojisi Derneği'nin 1998'in sonbaharında, Amerika Birleşik Devletleri'nin Utah eyaletinde düzenlediği yıllık toplantısında, ilkel bir kuşa ait dikkat çekici bir fosilin şahıs mülkiyetinde bulunduğuna dair dedikodular dönüyordu. Bu fosil, Tucson, Arizona'daki bir mücevher fuarında kimliği bilinmeyen bir satıcı tarafından alıcıya çıktı. Blanding, Utah'taki The Dinosaur Museum Şubat 1999'da fosili satın aldı. Müze, merhum Stephen A. Czerkas (ö. 2015) ve eşi Sylvia Czerkas tarafından işletiliyordu. Bay Czerkas'ın bir üniversite diploması yoktu ancak bir dinozor meraklısıydı. Kimliği belirsiz kişilerin koleksiyonunda kaybolup gitmemesi ve üzerinde bilimsel çalışmaların yapılabilmesi için 80.000$ değerindeki fosilin satın alınması gerekiyordu. Czerkas bunun için mütevelli Dale Slade de dahil olmak üzere iş adamlarından yardım istedi.[7]
Czerkaslar, National Geographic Society ile temas haline olan Phil Currie ile iletişime geçti. Currie, iş bittiğinde Çin'e iade edilmesi şartıyla fosili incelemeyi kabul etti. National Geographic Society, fosilin hakemli bilim dergisi Nature'da yayınlanmasını ve akabinde hemen bir basın toplantısı düzenlenmesini ve National Geographic'in bir sayısında fosile yer verilmesini istedi.[7] Editör Bill Allen, projenin tüm üyelerinden fosili gizli tutmasını istedi ve böylece dergi hikâyeyi ilk elden verebilecekti.
Slade ve Czerkaslar, fosilin The Dinosaur Museum'un "tacını süsleyen bir mücevher olması" niyetindeydi ve müzede 5 yıl boyunca sergilenmesini planladılar. Sloan'ın dediğine göre kendisi 1999'un baharında Utah'a, Stephen Czerkas'ı, yayından sonra fosilin acilen Çin'e iade edilmesi konusunda ikna etmeye gitti. Yoksa fosil hakkında National Geographic'te yazmayacağını ve Currie'nin de üzerinde çalışmayacağını söyledi. Czerkas daha sonra ikna oldu ve Pekin'deki Omurgalı Paleontolojisi ve Paleoantropoloji Enstitüsü ile temasa geçti ve National Geographic, Enstitü'de çalışan Xu Xing'i, "Archaeoraptor" ekibinin bir parçası olması için Utah'a getirdi.[8]
Fosilin ilk incelemelerinin yapıldığı 6 Mart 1999 tarihinde, Currie, fosilin sol ve sağ ayağının birbirinin mükemmel bir şekilde ayna görüntüsü olduğunu ve bunun kalıptan geçirilerek elde edildiğini çoktan anlamıştı. Ayrıca kuyruk ve gövde arasında, görünürde herhangi bir bağlantı olmadığını fark etti. Temmuz 1999'da, Currie ve Czerkaslar, fosili Teksas Üniversitesi'nin Yüksek Çözünürlüklü X-ray CT'sine, bilgisiyarlı tomografisini çekmek için götürdü. 29 Temmuz'da taramaları yapan Rowe, kuyruğun ve alt bacağın fosilin bir parçası olmadığını fark etti. 2 Ağustos'ta, tüm bir fosilin sahte olabileceği ihtimalinin bulunması sebebiyle Czerkasları bilgilendirdi. Daha sonra Rowe ve Currie, randevularını gizli tutmaları için Czerkasların kendilerine baskı uyguladığını söyledi.[8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Zhou, Zhonghe, Clarke, Julia A., Zhang, Fucheng. "Archaeoraptor's better half." Nature Vol. 420. 21 November 2002. pp. 285.
- ^ Mayell, Hillary (20 Kasım 2002). "Dino Hoax Was Mainly Made of Ancient Bird, Study Says". National Geographic. 12 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2008.
- ^ Holden, Constance. "Florida Meeting Shows Perils, Promise of Dealing for Dinos" Science 14 April 2000. Vol.288 no.5464 pp. 238-239. DOI:10.1126/science.288.5464.238a
- ^ Timothy Rowe, Richard A. Ketcham, Cambria Denison, Matthew Colbert, Xing Xu, Philip J. Currie, 2001, "Forensic palaeontology: The Archaeoraptor Forgery", Nature 410, 539 - 540 (29 Mar 2001), DOI:10.1038/35069145
- ^ Padian, Kevin. (2004). "Basal Avialae". Weishampel, David B.; Dodson, Peter; Osmólska, Halszka (Ed.). The Dinosauria. Second. Berkeley: University of California Press. ss. 210-231. ISBN 978-0-520-24209-8.
- ^ Sloan, Christopher P. (November 1999). "Feathers for T. rex?". National Geographic. 196 (5): 98-107.
- ^ a b c Dalton, Rex. "Feathers fly over Chinese fossil bird's legality and authenticity" Nature Vol 403. 17 February 2000. pp. 689 - 690
- ^ a b c d Simons, Lewis M. (2000). "Archaeoraptor Fossil Trail". National Geographic. 198 (4): 128-132.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Helen Briggs, 'Piltdown' bird fake explained, 29 Mart 2001, BBC News Online.
- Hillary Mayell, Dino Hoax Was Mainly Made of Ancient Bird, Study Says, 20 Kasım 2002, National Geographic News.
- Simons, Lewis M., 2000. Archaeoraptor fossil trail. National Geographic 198(4) (October): 128–132.
- Reed, Christina. "Fossil Faux Pas" Geotimes, Mart 2000.
- BBC Horizon 2002 "The dinosaur that fooled the world"