Anapa Kuşatması (1790)
| Anapa Seferi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Çerkes ve Rus bölgelerini gösteren Karadeniz kıyısı haritası | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Rus İmparatorluğu |
 Osmanlı İmparatorluğu Çerkesya | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Yuri Bibikov |
 İmam Mansur Köse Mustafa Paşa Hüseyin Battal Paşa | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
|
14 piyade bölüğü 6 Dragoon Filosu 7 Kozak Alayı[2] |
 İmam Mansur'un ordusu Osmanlı ordusu | ||||||
| Sefer Rus İmparatorluğu'nun mağlubiyeti ile sonuçlandı ve 52.000'den fazla ruble'ye mal oldu. Sonuç olarak, Rus Kafkasya Kuvvetleri Komutanı Yuri Bibikov görevden alındı ve yerine Anton de Balmen getirildi. Bibikov'un Çerkesya'ya sürdüğü orduya mavi kurdele üzerinde şu yazıyla özel bir gümüş madalya verildi: "Sadakat için".[3] | |||||||
1790 kışındaki Anapa Seferi, Rus İmparatorluğu'nun Anapa kalesini ele geçirmek için Çerkeslere ve Osmanlı'ya karşı başlattığı askeri seferdir. Sefer Rus ordusu için fiyaskoyla sonuçlandı, Anapa kalesini kuşatma girişimleri birkaç kez başarısız oldu.[4] Ruslar ancak bir yıl sonra gerçekleşen Anapa Kuşatmasında galip geldi.[4][5]
Önceki olaylar[değiştir | kaynağı değiştir]
Anapa kalesi, günümüzün Krasnodar Kray bölgesinde, Karadeniz kıyısında yer almaktadır. Yanında Bığurqal adında bir Çerkes yerleşimi vardı. Çerkesler Türklerle ticaret yapmak için Anapa Kalesi'ne geliyorlardı ve bu da bölge ekonomisine katkı sağlıyordu.[6] Anapa yüzyıllar boyunca bu rolü üstlendi. Pek çok Türk, Rum ve Cenevizlinin Çerkesya ve Abhazya'dan mal ve köle satın almak için geldiği canlı bir ticaret merkeziydi. Kalenin başına bir Türk paşası vardı ve kalenin korumasının çoğunu Çerkes askerler oluşturuyordu.[6]
Kale, 18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde stratejik konumu nedeniyle Osmanlılar, Ruslar, Çerkesler, Kırım ve Nogaylar arasında bir savaş alanı haline geldi.[4][7]
Bu dönemde Çeçen savaşçı ve İslam alimi olan İmam Mansur popülerliğini arttırarak halkı Rus ordusuna karşı savaşmaya çağırıyordu. Mansur, 1785'te Çerkesya ordularının başına geçti.[8]
1787'de Osmanlılar, Ruslardan Kırım'ı boşaltmalarını[9] ve Karadeniz yakınındaki topraklarından vazgeçmelerini talep etti. Rusya bunu bir savaş nedeni olarak gördü ve savaş ilan etti. Böylece 1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı patlak verdi.[9] Bunun ardından İmam Mansur ordusuyla birlikte Anapa kalesine gelerek[10] kaleyi savunmaya hazırlandı.[4] 1787'de Ruslar kaleyi ele geçirmeye çalıştı, ancak başarısız oldu.
Sefer[değiştir | kaynağı değiştir]
Rus ordusu Çerkesya'nın içine doğru ilerledi ve Jilehoy Muharebesi gerçekleşti.[10] Anapa'ya doğru yola çıkan 12.000 kişilik Rus ordusunun başında General Yuri Bibikov vardı.[4] Bibikov, civardaki Çerkes ve Nogay boylarına saldırmaya başladı ve onları mağlup etti.[4]
Bibikov, civardaki Kafkasyalı boylarına karşı zaferinin ardından 24 Mart'ta Anapa kalesine saldırdı.[4] Rus birliklerinin tırmanma merdivenleri, atları ve yiyecekleri yoktu ve çevredeki Çerkes nüfusu, Rusları desteklemek yerine Osmanlıları destekleyerek Rus kamplarına saldırmaya başladı.[11] Güçlü topçu savunması ve Mansur kuvvetlerinin sürekli olarak yanlardan saldırıları nedeniyle Rus ordusu birçok askerini kaybederek geri çekilmek zorunda kaldı.[4][12] Bibikov en az 5.000 adamını kaybetti ve 1.000 hasta ve yaralı daha 40 gün sonra öldü.[13] Rus Çariçesi Katerina, Bibikov'u görevden aldı ve daha sonra duruşmaya çıkardı.[11][13]
Ruslar daha sonra General Radiyev, General Palakin ve General Rabinder komutasındaki üç hatta bölünmüş 10.000 ek birlik ile takviye edildi. Kuşatmayı yeniden başlattılar. Çatışmalar ilkbahar ve yaz boyunca devam etti ve Rus tarafının büyük kayıplar vermesine rağmen kimse zafer ilan edemedi. 22 Eylül 1788'de Rus kuvvetleri neredeyse Anapa'yı ele geçirdi, ancak başarısız oldular.[4]
Osmanlı Devleti bu dönemde Rusya'nın ağır kayıplarından yararlanmış ve bu durum nedeniyle hem karada hem de denizde savunmadan saldırıya geçmiştir. Ancak 9 Ağustos 1789'da Osmanlı deniz kuvvetlerinin saldırısı başarısızlıkla sonuçlandı ve Ruslara mağlup oldular. Aynı gün Battal Hüseyin Paşa Kabardey'e (Doğu Çerkesya) yürüyüş emrini verdi. Daha önce de destek sözü veren Dağıstan ve Kabardey Çerkes aşiretlerinin liderlerine bazı mektuplar ve hediyeler gönderiliyordu. Mansur'un da bu çabaya katılmasıyla Battal Paşa'nın ordusunun asker sayısı 30.000'e ulaştı.[14]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Мусаев 2007, s. 73–74.
- ^ Мусаев 2007, s. 73.
- ^ Мусаев 2007.
- ^ a b c d e f g h i Oztas, Ahmet (2013). A Page from the History of the North Caucasus: Imam Mansur Ushurma. EHESS. ss. 1-14. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023.
- ^ А.М. Грибовский (1791). "Собрание разных полученных от главнокомандующими армиями и флотами ко двору донесений. ч. 2" (Rusça).
- ^ a b Taitbout de Marigny, Edouard (1836). Voyages en Circassie (Fransızca). 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2023.
- ^ Alexandre Grigoriantz, “La Montagne du Sang”, Genève-1998, p.47
- ^ Gammer, Moshe. “Review Article: A Preliminary to Decolonizing the Historiography of Shaykh Mansur.” Middle Eastern Studies, vol. 32, no. 1, 1996, pp. 191–202. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/4283782. Accessed 12 June 2023.
- ^ a b Dowling 2014, s. 841.
- ^ a b İsmail Berkok, “Tarihte Kafkasya”, Istanbul – 1958, p. 386
- ^ a b The Black Sea Encyclopedia, p. 93
- ^ Semen Esadze, “Çerkesya’nın Ruslar Tarafından İşgali”, Traduc. Murat Papşu, Ankara1999, p 6.
- ^ a b M. Sadık Bilge, 155
- ^ Ahmet Burak Oztas, p. 8
Bibliografi[değiştir | kaynağı değiştir]
- Мусаев, Алаудин (2007). Шейх Мансур [Sheikh Mansur] (Rusça). ss. 73-74.
- Oztas, Ahmet (2013). A Page from the History of the North Caucasus: Imam Mansur Ushurma. EHESS. ss. 1-14.
- Sergei R. Grinevetsky، Igor S. Zonn، Sergei S. Zhiltsov، Aleksey N. Kosarev، Andrey G. Kostianoy (2014), The Black Sea Encyclopedia.[1]
- M. Sadık Bilge (2005), Osmanlı Devleti ve Kafkasya: Osmanlı varlığı döneminde Kafkasya'nın siyasî-askerî tarihi ve idarî taksimâtı, 1454-1829.[2]
- Dowling, Timothy C., (Ed.) (2014). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond [2 volumes]. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-948-6.
- Dowling, Timothy C., (Ed.) (2015). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-947-9.