Akçaabat
| Akçaabat | |
|---|---|
 Türkiye'de yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Trabzon |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Ramazan Kurtyemez [1] |
| • Belediye başkanı | Osman Nuri Ekim [2] (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 385 km² |
| Rakım | 10 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 123.552 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 127.331 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 61300 |
| İl alan kodu | 0462 |
| İl plaka kodu | 61 |
Akçaabat, Trabzon ilinin bir ilçesi olup, Vakfıkebir ve Çarşıbaşı'nın doğusunda, Trabzon'un 13 km. batısında, Düzköy ve Maçka'nın kuzeyinde yer almaktadır. Trabzon ilinin nüfusu ile en büyük ilçesi olan Akçaabat, köftesiyle ve horonuyla meşhurdur. İlçede 90'lı yılların sonuna kadar, tütün oldukça önemli bir yere sahipti. Yöre halkı tarafından Akçaabat, il içinde il olarak görülür. Akçaabat'ın futbol takımı (Akçaabat Sebatspor) Türkiye Cumhuriyeti ile yaşıt olup, Türk futbolunda 1. Lig'e çıkan ilk ilçe takımıdır.
Etimoloji
Kentin bilinen en eski adı "Platana" olup Yunanca "çınar ağacı" [3] anlamına gelmektedir. 19. yüzyılda bu adın deforme edilmesiyle Pulatane, Pulathane adları oluşturulmuştur. Bıjışkyan (1817) seyahatnamesinde kentin adı hakkında şu açıklamayı yapmıştır: "Platana, altı mil uzakta Yoros koyunun içinde bir kasabadır. Platana çınar ağacı demektir, çünkü eskiden bura halkı aynı ağaca tapardı. Bununla beraber, bazıları Polathane yani "demir fabrikası" olarak zikrederler”.[4] Kentin adının ticaretin gelişmesi ve paranın bolluğundan dolayı, beyaz evlerinden dolayı veya eski Türkçede "batıdaki şehir" anlamına geldiği de iddia edilmiştir. Herhangi bir kaynağa dayanmayan bu varsayımın, Platana adı için değil Akçaabat için ileri sürülmüş olduğu anlaşılmaktadır. Oysa Akçaabat eskiden ilçe merkezinin adı değildi. 1904 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'nde de ilçe merkezinin "Platana" olduğu ve Yunanca "çınar" anlamına geldiği belirtilmiştir.[5]
Tarihçe
Türkler ilçeye 12. yüzyıldan itibaren Selçuklu döneminde Türkmen beylerinin bölgeyi fethetmesiyle yerleşmeye başlamışlardır. Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında fethedilen Akçaabat’ta Roma, Bizans, Trabzon İmparatorluğu ve Osmanlı dönemine ait tarihi yapıt ve izlere rastlamak mümkündür.
Akçaabat, 1867'de Trabzon vilayeti kulunca, kaza olarak bu vilayetin merkez sancağına bağlandı. 1896 tarihli vilayet salnamesine göre Akçaabat kazasının nüfusu 46.073 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun yüzde 9'u (4.161 kişi) Rum, yüzde 6,9'u (3.175 kişi) Ermenilerden oluşuyordu. Bu tarihte ilçe merkezine Polathane deniyordu ve bu ad Yunanca Platana'dan değişime uğramıştı.[6]
Akçaabat‘ın, Osmanlı dönemine ait kaynaklarda şehir merkezi “Pulathane”, ilçe geneli ise “Akçeabâd” olarak geçmektedir. Cumhuriyet döneminde büyük bölümü Yunanca olan Akçaabat köy adları[7] da değiştirilerek yerlerine Türkçe isimler konulmuştur. Kronolojik sıralama ile Akçaabat için önemli olayları şu şekilde sıralamak mümkündür;
- MÖ 700[kaynak belirtilmeli] : Akçaabat, Kolhis ülkesinde Miletos ticaret kolonilerinin bir uzantısıdır.
- MÖ 2. yy : Akçaabat Pontus Krallığı’nın eline geçer.
- 1214 : Akçaabat Trabzon İmparatorluğu'nun eline geçer.
- 1461 : Akçaabat Trabzon ile birlikte Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı Devleti’nin topraklarına katıldı.
- 1797 : Akçaabat'ta büyük bir veba salgını meydana geldi.
- 1810 : Akçaabat tarihi açısından Osmanlı döneminin en önemli olayı Sargana Savunmasıdır.
- 1880 : Akçaabat Belediyesi kuruldu
- 1884 : Akçaabat, Teşkilat Nizamnamesi gereği ilçe kimliğini kazandı.
- 1893 : Akçaabat'ta kolera salgını meydana geldi.
- 20 Nisan 1916 : I. Dünya Savaşı sırasında Çarlık Rusya’sı Akçaabat'ı işgal etmiştir.
- 17 Şubat 1918 : Düşman işgalinden kurtulan Akçaabat, Cumhuriyet Döneminde kültür, sanat, eğitim, ticaret gibi alanlarda hızla gelişen bir ilçe durumuna gelmiştir.
- 1923 : Kentin Hristiyan Rum ahalisi mübadele ile Yunanistan'a gönderilmiştir.
- 20 Haziran 1990 : Büyük bir sel felaketi meydana gelmiştir.
Şehrin tarihinde 1810 yılı Ramazan ayı ayrı bir yer tutar. Bu tarihte Rus donanması Sargana mevkiine çıkarma yapmak istemiştir. Akçaabat halkı 48’i kadın olmak üzere 969 kayıp vererek yurdu savunmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında 20 Nisan 1916 tarihinde Çarlık Rusya’sı Akçaabat’ı işgal etmiş; ancak bu işgal de uzun sürmemiş ve 17 Şubat 1918'de Akçaabat işgalden kurtulmuştur. Bir rivayete göre bu savunmada kahramanca başarı gösteren Salih Ağa isimli bir terzi, dönemin Osmanlı sultanı tarafından kendisine bir yerleşim yeri verilerek (şu anki Akçaköy) ödüllendirilmiştir. Bu savunmada rol alan değişik ailelere de değişik yerlerde istihkam hakkı verilmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Kültür
Trabzon yöresine özgü tüm ögeleri bünyesinde barındıran Akçaabat kendine has gelenekleri şunlardır. Kemençe, Davul-Zurna ve Bağlama geleneksel çalgılardandır.
Osmanlı ülkesine sığınan Gürcü prensesi Sopio Gurieli'nin mezarı burada bulunmaktadır.
Ekonomi
Balıkçılık, fındık, zeytincilik, tütüncülük, turizm ve hayvancılık ilçenin başlıca gelir kaynağıdır.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[8] | 41.537 | 3.014 | 38.523 |
| 1935[9] | 53.758 | 4.077 | 49.681 |
| 1940[10] | 58.532 | 4.363 | 54.169 |
| 1945[11] | 61.183 | 4.414 | 56.769 |
| 1950[12] | 66.328 | 5.124 | 61.204 |
| 1955[13] | 65.291 | 5.637 | 59.654 |
| 1960[14] | 75.413 | 6.667 | 68.746 |
| 1965[15] | 83.361 | 7.600 | 75.761 |
| 1970[16] | 93.474 | 9.499 | 83.975 |
| 1975[17] | 98.987 | 10.756 | 88.231 |
| 1980[18] | 102.876 | 13.384 | 89.492 |
| 1985[19] | 109.947 | 16.172 | 93.775 |
| 1990[20][a] | 99.826 | 25.285 | 74.541 |
| 2000[21] | 120.693 | 39.102 | 81.591 |
| 2007[22] | 106.475 | 36.289 | 70.186 |
| 2008[23] | 108.151 | 35.868 | 72.283 |
| 2009[24] | 110.623 | 37.500 | 73.123 |
| 2010[25] | 110.957 | 38.681 | 72.276 |
| 2011[26] | 112.727 | 40.277 | 72.450 |
| 2012[27] | 113.117 | 40.589 | 72.528 |
| 2013[28] | 113.917 | 113.917 | veri yok |
| 2014[29] | 115.939 | 115.939 | veri yok |
| 2015[30] | 116.744 | 116.744 | veri yok |
| 2016[30] | 119.463 | 119.463 | Veri yok |
| 2017[30] | 121.535 | 121.535 | veri yok |
| 2018[30] | 123.552 | 123.552 | veri yok |
| 2019[30] | 125.848 | 125.848 | veri yok |
| 2020[30] | 127.331 | 127.331 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Kaynakça
- ^ http://www.akcaabat.gov.tr/kaymakam-ramazankurtyemez
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2020.
- ^ "Trabzon Akçaabat". 17 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2008.
- ^ "Akççabat, Bıjışkyan". 17 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2008.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 22. cilt, s.185. ISBN 9789157871117.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 16. cilt, s.383-385. ISBN 9789157871117.
- ^ "Trabzon eski (Rumca) ve yeni (Türkçe) köy adları listesi". 11 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2008.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Akçaabat Nüfusu - Trabzon". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Trabzon Akçaabat Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
- Akçaabat Kaymakamlığı16 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)