Pertek
| Pertek | |
|---|---|
 Resmin solunda Çelebi Ali Camii (16. yüzyıl) ile birlikte Pertek manzarası görülmektedir. Arka planda Keban Gölü var. | |
 Türkiye'de yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Tunceli |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Muhammed Emin Nasır [1] |
| • Belediye başkanı | Ruhan Alan (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 947 km² |
| Rakım | 1100 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 11.669 |
| • Kır | 4,828 |
| • Şehir | 6.237 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 62500 |
| İl alan kodu | 0428 |
| İl plaka kodu | 62 |
Resmî site www.pertek.bel.tr | |
Pertek, Tunceli iline bağlı bir ilçedir.
Tunceli ilinin güneyinde yer alır. Elazığ il sınırları ile arasındaki Keban Baraj Gölü ile ayrılmaktadır. Elazığ il merkezine en yakın ilçedir ve baraj gölü üzerinde feribot işletmeciliğine sahiptir. Elazığ il merkezine önce feribot, ardından araçla 25 dakikalık (27 km) mesafede, Tunceli il merkezine yeni yapılan yol ile 30 dakikalık (55 km) bir mesafededir. 1916'da Tunceli vilayeti teşekkül edilince Tunceli'nin ilçesi durumuna gelen Pertek, 1937 yılında diğer ilçelerle birlikte Elazığ'dan yönetilmeye başlanmıştır. 1947'de Tunceli'nin tekrar il olarak teşekkülü ile birlikte Pertek de diğer ilçelerle birlikte Tunceli ilinin bir ilçesi durumuna gelmiştir.[2]
Köken bilimi
Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde şehrin isminin Moğolca karakuş anlamına gelen "per-teng" den geldiğini belirterek "Pertek kalesi üzerinde tunçtan bir karakuş heykeli vardır. Her yıl Nevruz gününde, kanat çırpıp bütün Kürt kavimlerini bu şehrin pazarına toplamak için işaret verirmiş. Bunun içinde bu şehre Pertek denirmiş, Halid Bin Velid bu şehri ele geçirince bu heykeli yıkmış ancak kalenin üzerinde heykelin yeri hala belli olmakta" diye bahsetmiştir.[3][4] Ayrıca Perteq kelimesi Kürtçe kuş kanadı anlamına gelir.[kaynak belirtilmeli] Bununla birlikte, Pertek ilçesinde mahalle ve bazı köy adlarının halk tarafından hâlen Ermenice isimleriyle zikredilmesi (Şebşebik, Sağmınik, Sıptınik, Şorğu, Titenik, Xirnik, Margek, Axzunik, Horik,...), Pertek adının aslında Ermenice olduğu ve "Kalecik" anlamına geldiği iddiasına da kanıt olarak sunulmuştur[5].
Nüfus
2007 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre toplam 11.869 kişinin yaşadığı Pertek'te nüfusun %50,82'si ilçe merkezinde, %49,18'i ise köylerde yaşamaktadır. Nüfusun cinsiyete göre dağılımına bakıldığında toplam erkek nüfusun 6.165, toplam kadın nüfusun ise 5.704 olduğu görülmektedir.
İlçe nüfusunda özellikle 1990 yılından sonra büyük oranda düşme olduğu görülmektedir. Genellikle göçler, yakınlığı sebebiyle Elazığ'a yapılmaktadır. Bu düşüşün en büyük sebebi işsizliğin yol açtığı geçim sıkıntısıdır. [6]
| Yıllara göre nüfus verileri[7][8] | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yıl | 1955 | 1960 | 1965 | 1970 | 1975 | 1980 | 1985 | 1990 | 1997 | 2000 | 2007 |
| Toplam | 18.833 | 20.366 | - | - | - | 21.568 | 21.449 | 18.833 | 12.456 | 13.199 | 11.869 |
| Şehir | - | 3.069 | - | - | - | 4.400 | 5.031 | 5.428 | 6.405 | 5.737 | 6.032 |
| Köy | - | 17.297 | - | - | - | 17.168 | 16.418 | 13.405 | 6.051 | 7.462 | 5.837 |
Ekonomi
![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Hayvancılık, tarım ve Keban Baraj Gölü üzerindeki feribot işletmeciliği ilçeye önemli bir ekonomik getiri sağlamaktadır. Arpa, buğday, şeker pancarı ve nohut gibi tarım faaliyetlerinin yanı sıra, süt, peynir, kırmızı et, bal ve yumurta üretimiyle hayvancılık, ilçe ekonomisinin başlıca gelir kaynağıdır.
Köyler
|
|
|
|
- (*) Nahiye merkezi; (**)T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (2008); (***)T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (2000)
Etnik dağılım, dil ve kültür
 | Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümündeki ansiklopedik olmayan içeriğin temizlenmesi gerekmektedir. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz. (Mayıs 2010) |
19. yüzyılın sonuna Şavak]]lılar) yaşamaktadır. Gerek mezhep gerekse etnisite olarak mozaik bir yapıya sahip olan Pertek'in etnik dağılımına dair kesin bir oran verilmesi mümkün olmamakla birlikte, 2007 yılında, Ankara Üniversitesi-Etnoloji Anabilim Dalı tarafından yapılan bilimsel bir araştırmaya göre Türk-Sünnilerinin yoğun olarak ilçe merkezinde, Kürt-Alevilerinin ise yoğun olarak Pertek'e bağlı köylerde ikamet ettiği söylenebilir. Bazı köylerde Sünni Kürtler de vardır. Fakat son yıllardaki göçlerle birlikte ilçe merkezindeki Türk-Sünni ve Kürt-Alevi oranında Aleviler daha baskındır.[9][10]
Bazı Osmanlı belgelerinde, Pertek ilçe merkezi yerli halkının ve merkeze bağlı Sağman ile Dereli köylerinin Karakeçili Türkmen aşiretine mensup olduğu geçer. Karakeçili aşiretinin, Ertuğrul Gazi ve Süleyman Şah idaresinde Fırat nehrini takip ederek Anadolu'ya geldikleri ve bu göçle birlikte Karakeçililerin bir bölümünün Elazığ ve çevresine yerleştikleri bilgisi, aynı kaynaklarda mevcuttur. Bununla birlikte bu aşiretin, Elazığ'da toplam 44 köyü kurduğu ve Pertek merkez ilçe yerlileri ile Sağman ve Dereli köy halkının da Elazığ'daki Karakeçili'lerin uzantısı olduğu söylenir. Bu tezi destekleyecek belgeler Osmanlı kayıtlarında bulunmaktadır.[11]. Benzer kaynaklar, Çemişgezek ilçesinin yerli halkı ve Çemişgezek'e bağlı toplam 10 köyde de aynı aşirete mensup insanların yaşadığı bilgisini verir. Özellikle Pertek ve Çemişgezek ilçelerinde yaşayan bazı insanların, köken olarak aynı aşiret ismini vermesi, merkez ilçe yerli halklarının kendilerini "Harput'luluk" kavramı dahilinde tanımlamaları ve Harput yöresinin kültürel özelliklerini taşımaları, bu kaynakları doğrular niteliktedir.
Eğitim ve sağlık
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Ulaşım
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2015.
- ^ "Pertek Belediyesi". 31 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2009.
- ^ Seyahatname 3. cilt sayfa 1439
- ^ Kahraman, Seyit Ali; Dağlı, Yücel (1999). "Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi III. Kitap" (PDF). Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu - Dizini. Yapı Kredi Yayınları. s. 198. 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ İsmail Beşikçi (Hrsg): Resmî Tarih Tartışmaları 6: Resmî Tarihte Kürtler, s. 110
- ^ "Pertek Kaymakamlığı". 12 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2010.
- ^ "Pertek Kaymakamlığı, nüfus". 27 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2009.
- ^ Prof. Dr. İsmail Özçelik - Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslararası Şöleni Bildirileri, 3 Haziran 1999, Şanlıurfa, AKM Başkanlığı, Yay. Ankara, 1999
Dış bağlantılar
- Pertek Kaymakamlığı12 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Pertek Belediyesi31 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.