Kol Kalesi
| Kol (Kuvel) Kalesi | |
|---|---|
| Kolköy, Posof, Türkiye | |
| Koordinatlar | 41°26′31″N 42°37′26″E / 41.44197°K 42.62386°D |
| Tip | Kale |
| Yapı bilgisi | |
| Yapı sahibi |  Türkiye |
| Halka açık mı? | Evet |
Kol Kalesi ( Gürcüce: ყუელისციხე ya da ყველისციხე; translit.: "q'uelistsih'e" ya da "q'uelisstih'e") bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Yalnızçam Dağları'nın eşi bulunmayan zirvesinde, Kolköy köyünde bulunan Orta Çağ Gürcü kalesidir. Kveli Kalesi veya Kuveli Kalesi olarak da bilinir. Türkçe "Kol" adı "Kveli" ya da "Kueli"den gelir. İlk kez 10. yüzyılın başlarındaki Gürcü kaynaklarında ortaya çıkan Kol Kalesi, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilene kadar Samtshe eyaletinin temel tahkimatıydı.
Kveli Kalesi ya da Kueli Kalesi ismi kelimenin tam anlamıyla, Gürcistan'dan Yunanca eşdeğer Tyrokastron'un (Τυρόχαστρον) bir kaynağı olan bir "Peynir Kalesi" olarak söz eder: Konstantinos Porfirogennetos'un De Administrando Imperio.[1]
Tarihi
.jpg)
Kol Kalesi, artık büyük ölçüde harap olup, günümüzde Gürcistan sınırına yakın olan Türkiye'nin kuzeydoğusundaki Ardahan ilinin Posof ilçesinde Kolköy köyündedir. İlk kez 10. yüzyılın başlarında Gürcüce yazılan haber metninde Stepane Mtbevari'nin Gürcü kaynaklarından Azerbaycan Emiri Yusuf Ibn Abi'l-Saj-Abu l'K'asim'in işgal ordusuna direniş yeri olarak Gobron'un tutkusu bahsedilir. Bu kaynağa göre, Kol Kalesi 28 günlük kuşatma sonrasında düştü ve ayrıcalıklı bir Hristiyan olan Gürcü komutanı Gobron, İslam'a geçmeyi reddettiği için öldürüldü.[2] Kol Kalesi, 920'li yıllara gelindiğinde, Constantine Porphyrogennetos'un (VII. Konstantin) De Ceremoniis'inde Kouel (Κουελ) olarak adlandırılan ve kaleden sonra adlandırılan bir Gürcü dükkanı olan Javakheti'nin baş kalesi olarak ortaya çıkmıştı. Bu pasajda VII. Konstantin, Cyril Toumanoff'a göre Gürcistan Bagratid Prensi II. David olabilecek "Kouel'in Arkonu" na atıfta bulunmaktadır. Kol Kalesi, başka yerlerde VII. Konstantin tarafından Yunan Tyrokastron eşdeğeri tarafından anılır ve daha sonra David'in uzaktan kuzeni, II. Gurgensahip olur. II.Gurgen, daha sonra Kol Kalesi ve Acara Özerk Cumhuriyeti'ni kayın babası Ashot Kiskas'a Klarceti'nin karşılığında verdi ve daha sonra onu da bu durumdan mahrum etti. II. Gurgen 941'de öldükten sonra Kol Kalesi, kuzenlerine geçti ve sonuçta 1008'de Gürcistan Krallığı'ın ilk kralı olan III. Bagrat tarafından diğer Bagrat sülalesine miras kaldı.[1][3]
Stratejik konumu nedeniyle Kol Kalesi, tarih boyunca birçok askeri çatışmalara savaşlara ve kuşatmalar gördü. Kol Kalesi 1040'lar da, isyancı Gürcü savaş ağası IV. Liparit'in kontrolü altına girdi. IV. Liparit, sonunda 1059 yılında Gürcistan Kralı IV. Bagrat tarafından yok edildi. Görünen o ki, görünüşte kaleye Murvan Cakeli Hanedanı sahipti. 1060'lar da Kol Kalesi'nin Eristavisi ( Paradan sorumlu kişi). 1065 yılında Gürcistan kampanyaları sırasında Selçuklular Sultanı Alp Arslan tarafından ele geçildi. 1080'de, Muhtemelen Memlûk Sultanlığından mezarlı Amir tarafından yönetilen Türkler, Kol Kalesi'ndeki Gürcistan Kralı II. Giorgi'yi şaşırtmış ve mağlup etmiştir. 16. yüzyılda, Kol Kalesi, güneybatı Gürcistan'ın çoğuyla birlikte Osmanlı yönetimine girmiş ve geçmiş önemini yitirmiştir.[4]
Notlar
- ^ a b Toumanoff, Cyril (1963). Studies in Christian Caucasian History (İngilizce). Georgetown University Press. ss. 492-495.
- ^ Rayfield, Donald (2000), The Literature of Georgia: A History, pp. 48-9. Routledge, 0-7007-1163-5.
- ^ (Fransızca) Martin-Hisard, Bernardette. "Constantinople et les Archontes du Monde Caucasien dans le Livre de Cérémonies", pp. 452-455. In Travaux et mémoires du Centre de recherche d'histoire et civilisation byzantine, no. 13, pp. 361-521. Paris: De Boccard, 2000.
- ^ (Gürcüce) დ. მუსხელიშვილი, „ყველისციხე“. ქსე, ტ. X.-თბ., 1986.-გვ.639.