Gönen, Balıkesir
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Aralık 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Gönen | |
|---|---|
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Balıkesir |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Arslan YURT |
| • Belediye başkanı | İbrahim Palaz (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1119 km² |
| Rakım | 40 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 73.829 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 74.894 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 10900 |
| İl alan kodu | 0266 |
| İl plaka kodu | 10 |
Gönen, Balıkesir'in bir ilçesidir. Gönen, Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölgesi içinde Balıkesir iline bağlı bir ilçedir. Kaplıcaları ile ünlüdür.Şehrin doğusu Manyas ilçesi, kuzeydoğusu Bandırma ilçesi, batısı Biga ve Yenice ilçeleri, kuzeyi Marmara Denizi ve Erdek Körfezi, güneyi Balya ilçesi ile çevrilidir.
Tarihçe
Kaplıcaların çevresinde yapılan hafriyatlar sırasında ortaya çıkan mozaikler, yazılı taşlar sütun başlıkları, madeni paralar gibi tarihi eserler Gönen'in, yerleşim yeri olarak kullanılmasının Milattan Önce'sine dayandığını göstermektedir. M.S. 2. yüzyıl ait bulunan kitabelerde şehrin adı ‘Sıcak Su Şehri, Thermi’, hamamlarda ‘Granikaion Hamamları’ olarak geçmektedir. Bu kitabelerde, sıcak suyun şehir için önemli olduğu ve şifa dağıtan suyun insanlara sunulması için yardım yapan yönetici ve kişilerin isimleri belirtilmektedir. Antik çağlardaki isimleri Asepsus ve Artemea olan ilçe; tarih boyunca çeşitli medeniyetlere de ev sahipliği yapmıştır. Bu nedenle Gönen, oldukça zengin bir kültürel ve tarihi mirasa sahiptir.
MÖ 14. yüzyılda bir köy olarak kurulduğu tahmin edilen ilçede; Osmanlı dönemine kadar, Truvalılar, İyonyalılar, Lidyalılar, Persler, Helenler, Bergama krallıkları ile Roma ve Bizans devletlerine ait halkların yaşamlarını sürdürdükleri tahmin edilmektedir. Uzun süre Bizans yönetiminde kalan bölge, 13. yüzyılda Anadolu Selçuklularının eline geçmiş, bu Devletin dağılmasından sonra Karesi Beyliği yönetiminde kalmış ve nihayet 1334 yılında Osmanlı idaresine katılmıştır.
İlçe; Osmanlı hâkimiyetine girmesinden sonra, Bolu yöresinden gelen Akçaali, Rüstem ve Malkoç beylerine ait aşiretlerin yerleşimiyle, eski Artemea şehrinin kalıntıları üzerinde, 14 yüzyıl başlarında oluşmaya başlamıştır.
1859(H. 1275) yılında Kırım ve Kafkasya’dan, 1877-1878 (H. 1293) yılında Rumeli ve Balkanlar ile Kafkaslardan gelen göçmenlerle nüfus artmış ve yeni mahalleler kurulmuştur (Plevne, Tırnova, Reşadiye). Göçle gelenlerin bir kısmı ilçe merkezine yerleşirken büyük bir bölümü köylere yerleşmiştir. 1382 yılına kadar Erdek Kazasına bağlı iken, 1398 yılında da müstakil kaza haline gelmiştir.
1881 de ilçe olan, 1885 yılında belediye teşkilatı kurulmuştur. Gönen; 1920'de Yunan işgaline uğramış, 6 Eylül 1922'de düşman işgalinden kurtarılmıştır.
Coğrafi Özellikler
Gönen; Marmara bölgesinin Güneyinde, Balıkesir ilinin kuzey batısında yer alan, Balıkesir iline bağlı bir ilçemizdir.
İlçe merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği 33 metre ve toplam alanı 1152 km² olup 40°06’ kuzey enlemleri ile 27° 38’ doğu boylamlarında yer almaktadır. Kaz dağlarından doğan Gönen Çayı şehrin içinden geçerek Marmara Denizi'ne dökülür.
İlçe topraklarının merkezi ve kuzey doğu bölümü ovalarla,batı ve güney doğu bölümü de tepelik ve dalgalı alanlarla kaplıdır. Orta bölümünde Gönen ovası yer alır. Güneye doğru indikçe yükseklik artar ve 500 m üzerine çıkar.Batıdaki dede tepesi 963 m ile ilçenin en en yüksek yeridir.Gönen ovası kuzeyindeki sızıdede tepesi 332 m dir.
Gönen Çayı ve onun kollarını oluşturan derelerin meydana getirdiği vadi içinde yer alan Gönen'in tarihi romalılara kadar dayanmaktadır. Gönen ilçesinin köylerinde, 1997 yılı nüfus sayımına göre 36.152 kişi yaşamaktadır. İlçede 89 köy ve 1 belde (Sarıköy) vardır. Genellikle ovalarda kurulan köyler, dağlara gidildikçe seyrekleşir.
Balıkesir’e 115 km uzaklıkta olan Gönen Çanakkale’ye 150 km, Bursa’ya ise 155 km mesafededir.
Gönen’in, Kurtuluş, Malkoç, Rüstem, Plevne, Altay, Gündoğdu, Yüzüncüyıl, Akçaali, Tırnova, Karşıyaka ve Reşadiye adıyla toplam 11 mahallesi bulunmaktadır.
İklim ve bitki örtüsü
Gönen ve çevresi Akdeniz ile Karadeniz iklimlerinin etkisi altındadır. Kuzeyde doğal engel olmadığı için Marmara denizinin etkisi görülür. Geçiş iklim özelliklerinin hakim olduğu sahada yazlar sıcak, kışları yağışlıdır. Çevredeki yüksek sahalarda iklim biraz daha karasal etkiler taşır. Gönen'de yıllık sıcaklık ortalaması 13.9 °C dir. Kaydededilen en yüksek sıcaklık 42.7 °C olup 22 Ağustos 1977 tarihinde görülmüştür. En düşük sıcaklık ise -10.1 °C ile 21 Şubat 1985 tarihinde kaydedilmiştir. Yağış ortalaması 657 milimetredir. Bitki örtüsü iklim şartlarına göre gelişmiş olup, Batı ve güneyde ormanlık alanlar geniş yer kaplar. Orman altıda ve tahrip edilen sahalarda ise çalı ve maki toplulukları görülür. Ormanı oluşturan ağaç türleri arasında meşe, gürgen, kayın yer alır. Diğer ağaç türleri ise Akçaağaç, kızılağaç, ıhlamur, kestane ve kızılçamdır. En çok görülen çalı ve maki elemanları ise; akçakesme, melengiç, kermez meşesi, katran ardıcı, tespih çalısıdır.
Nüfus
1905 yılında Osmanlılar döneminde tutulmaya başlanan nüfus kayıtlarına göre bu tarihteki nüfusu 8.978' dir. Bu nüfusun; % 8'i Rum, % 0.49'u Ermeni, % 91.51'i de Türk - Müslüman nüfus olarak kayıtlara geçmiştir. 2014 yılı verilerine göre şehir merkezi, belde ve köylerle birlikte toplam nüfus 73.095'tir.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[3] | 42.673 | 9.376 | 33.297 |
| 1935[4] | 48.590 | 9.687 | 38.903 |
| 1940[5][a] | 42.203 | 9.061 | 33.142 |
| 1945[6] | 45.061 | 9.930 | 35.131 |
| 1950[7] | 52.700 | 9.983 | 42.717 |
| 1955[8] | 53.234 | 9.581 | 43.653 |
| 1960[9] | 55.935 | 10.890 | 45.045 |
| 1965[10] | 55.982 | 11.666 | 44.316 |
| 1970[11] | 56.586 | 13.815 | 42.771 |
| 1975[12] | 58.858 | 16.091 | 42.767 |
| 1980[13] | 61.811 | 18.966 | 42.845 |
| 1985[14] | 63.562 | 22.090 | 41.472 |
| 1990[15] | 67.599 | 26.849 | 40.750 |
| 2000[16] | 71.804 | 36.263 | 35.541 |
| 2007[17] | 72.920 | 41.811 | 31.109 |
| 2008[18] | 73.005 | 42.428 | 30.577 |
| 2009[19] | 73.170 | 42.939 | 30.231 |
| 2010[20] | 73.407 | 43.802 | 29.605 |
| 2011[21] | 73.637 | 44.641 | 28.996 |
| 2012[22] | 73.325 | 45.282 | 28.043 |
| 2013[23] | 73.361 | 73.361 | veri yok |
| 2014[24] | 73.095 | 73.095 | veri yok |
| 2015[25] | 72.701 | 72.701 | veri yok |
| 2016[25] | 72.927 | 72.927 | veri yok |
| 2017[25] | 73.289 | 73.289 | veri yok |
| 2018[25] | 73.829 | 73.829 | veri yok |
| 2019[25] | 74.183 | 74.183 | veri yok |
| 2020[25] | 74.894 | 74.894 | veri yok |
| 2021[25] | 74.788 | 74.788 | veri yok |
| 2022[25] | 74.871 | 74.871 | veri yok |
| 2023[25] | 75.572 | 75.572 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
Geçmişte ekonomisi yalnızca tarım ve kaplıca turizmine dayanan Gönen giderek bir sanayi kentine dönüşmektedir. Sanayileşmenin lokomotifi deri ve gıda sektörleridir.
Verimli topraklara sahip Gönen Ovasında tarım çağdaş tekniklerle yapılmakta, hemen her türlü sebze, hububat, bakliyat, endüstri ve yem bitkileri ile meyve yetiştirilmektedir.
Gönen sahip olduğu şifalı sularıyla çok eskiden beri bilinen bir beldedir. Yurt içinden yılda çom başıra insan başta romatizma ve kireçlenme rahatsızlıkları olmak üzere hastalıklarına şifa bulmak için Gönen'e gelmektedir. İlçe turizmi kaplıcalara dayalıdır. Son yıllarda ‘’OYA PAZARI’’ na alışveriş için gelenler de turizme hareketlilik getirmektedir. Ekşidere köyündeki "DAĞ ILICASI" da, özellikle yaz aylarında büyük ilgi görmektedir. Alacaoluk Kalesi, Babayaka Kalesi ve Güvercinli Köprü Gönen'in çevresindeki başlıca tarihi kalıntılardır.
Dünyaca pirinç ile de ayrıca adından sıkça söz ettiren ilçemiz bölgesinde önemli bir ekonomik güce sahiptir.
Gönen ayrıca yeraltı kaynakları açısından da zengin bir ilçedir, ilçede Sarıköy Beldesi'ne bağlı Şaroluk köyünde ve Sebepli köyünde geniş rezervli linyit kömürü bulunmaktadır.
Turizm
Gönen ayrıca dünyaca ünlü kaplıcalarıyla da yerli ve yabancı turistlere hizmet veren önemli termal merkezidir. pek çok hastalığa iyi gelen kaplıcalar etrafında oteller ve pansiyonlar yer almaktadır. Ayrıca ilçe merkezine 10 km uzaklıkta olan Dağ Ilıcası olarak bilinen bir başka kaplıca kaynağı daha bulunmaktadır. ilçe merkezine 27 km mesafede bulunan, Gönen'e bağlı Denizkent deniz turizmi için cazip bir merkezdir.
Gönen ünlü yazar Ömer Seyfettin'in doğum yeridir. Hikâyelerinde geçen çocukluk mekanları hâlen Gönende ziyaret edilebilecek özelliktedir.
Gönen'in kültür yaşamında en önemli yer tutan kişi kuşkusuz Ömer Seyfettin'dir. Her yıl Mart ayının ilk haftası ‘’ Ömer Seyfettin Kültür Sanat Haftası’’ kutlanmakta ve çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Ömer Seyfettin'in 1884 yılında Gönen’de doğmuş ve çocukluğunun ilk dönemi Gönen^de geçmiştir. ‘’ANT’’ ve ‘’KAŞAĞI’’ isimli hikâyelerinde Gönen’den hatırında kalan hikâyelerini dile getirmiştir. Tahir Musa Ceylan'ın Kestane Kıranında Kadınlar isimli romanının bir kısmı da Gönen'de geçmektedir. Ayrıca yöremize özgü İĞNE OYASI çok ilgi gördüğünden Gönen Oya Çeyiz Fuarı düzenlenmektedir. Bu etkinlik aynı zamanda Gönen’in düşman işgalinden kurtuluşunun yıldönümü olan 6 Eylül tarihini de içine alması nedeniyle dolu dolu bir kültür haftası yaşanmaktadır.
Gönen sahip olduğu şifalı sularıyla çok eskiden beri bilinen bir beldedir. Yurt içinden yılda 200.000’i aşkın insan başta romatizma ve kireçlenme rahatsızlıkları olmak üzere hastalıklarına şifa bulmak için İlçemize gelmektedir. İlçemizin turizmi kaplıcalara dayalıdır. Gönen Kaplıcaları, 3 bin yıllık geçmişe sahip ve günümüzde Sağlık Bakanlığı’nca birçok hastalığa iyi geldiği kanıtlanmış şifa merkezlerinin biridir. Son yıllarda ‘’OYA PAZARI’’ na alışveriş için gelenler İlçe turizmine hareketlilik getirmektedir. Özellikle yaz aylarında büyük ilgi gören Ekşidere köyündeki ‘’DAĞ ILICASI’’’da görülmeğe değerdir. Dağ ılıcasının üstü açık ve etrafı ormanlarla kaplıdır. Kışın dondurucu soğuklarda bile açık havada ılıcaya girilebilmektedir. Alacaoluk Kalesi, Babayaka Kalesi ve Güvercinli Köprü Gönen’in çevresindeki başlıca tarihi kalıntılardır.
Ulaşım
İlçe Merkezi Bandırma-Balya yolu güzergahında olup, Balıkesir'e 135, Çanakkale'ye 140, Bursa'ya 150 km uzaklıkltadır. Ayrıca Bandırma, Erdek, Biga, Manyas ve Balya ilçelerine asfalt yol ile bağlıdır. Karadan İstanbul, İzmir ve Ankara ile karşılıklı doğrudan otobüs seferler vardır. Tren seferleri ile İzmir-Bandırma bağlantılıdır. İstanbul ve İzmir'den uluslararası Havaalanı, Balıkesir, Bandırma Askeri Havaalanı, Bursa'dan Bursa Havaalanı bağlantısı vardır. İstanbul'dan Bandırma'ya düzenli olarak Deniz otobüsü ve Hızlı Feribot seferleri yapılmaktadır. İstanbul-Bandırma arası deniz yolculuğu yaklaşık 2 saat sürer. Bandırma'dan Gönen'e karayolu uzunluğu 44 km olup 35 dakikada ulaşılır. İlçenin bazı önemli şehirlere uzaklığı şöyledir:
| Yerleşim Yerleri | Km. |
| Gönen - İstanbul | 291 |
| Gönen - Ankara | 545 |
| Gönen - Bandırma | 41 |
| Gönen - Susurluk | 62 |
| Gönen - Balıkesir | 150 |
| Gönen - Çanakkale | 147 |
| Gönen - Bursa | 144 |
| Gönen - Soma | 200 |
| Gönen - Biga | 55 |
| Gönen - Balya | 52 |
| Gönen - Manyas | 34 |
| Gönen - Erdek | 58 |
| Gönen - Yenice | 50 |
| Gönen - Çan | 90 |
Kültür
Gönen ve çevresinde ekseriyetle Manav, Rumeli muhâciri, Çerkez vardır. Bazı yerleşimlerde Yörükler oturur. Az sayıda Pomak köyleri de vardır. Etno-kültürel olarak şöyle bir liste çıkar:
Rumeli Muhâcirleri : 36 köy (9 köy karışık) , (Pomak) : 8 köy Çerkesler : 13 köy , (Gürcü) : 7 köy , (Kırım Tatarı) : 1 köy Yörükler : 26 köy ( 7 tanesi karışık ) Manavlar : 8 köy (3 tanesi karışık)
Kentte spor ile ilgilenen iki kulüp vardır. Bunlar amatör liglerde mücadele eden Gönen Belediye Spor ve Tayfunspor'dur.
Kaynakça
- ^ 2/11
- ^ [1]
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Gönen Nüfusu - Balıkesir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Balıkesir Gönen Nüfusu". nufusune.com.
Kaynak hatası: <ref> "lower-alpha" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="lower-alpha"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)