İçeriğe atla

İsrail'in Doğu Kudüs'ü ilhakı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Serinin bir kısmı
Kudüs
Temple Mount
  • David Şehri
  • İkinci Tapınak Dönemi
  • Aelia Capitolina
  • Orta Çağ
  • Erken İslam dönemi
  • Kudüs Krallığı
  • Kudüs Sancağı
  • Filistin Mandası
  • İsrail'in Batı Kudüs'ü ele geçirmesi
  • Ürdün'ün Doğu Kudüs'ü ilhakı
  • İsrail'in Doğu Kudüs'ü ilhakı
    		•

    Kuşatmalar

    Milattan önce
    Milattan sonraa
    Yerler
  • Belediye başkanı
  • Başhaham
  • Başmüftü
  • Kudüs Rum Ortodoks Patriği
  • Kudüs Kralı
    		•
    Statüsü

    İsrail'in Doğu Kudüs'ü ilhakı veya İsrail kaynaklarında anıldığı şekilde Kudüs'ün birleşmesi,[1][2][3] İsrail'in 1967 Altı Gün Savaşı sırasında Doğu Kudüs'ü işgal etmesini ve akabinde ilhakını ifade eder.[4]

    Kudüs'ün 1947 tarihli Birleşmiş Milletlerin paylaşım planı kapsamında ayrı bir statüye sahip uluslararası bir şehir olması öngörülmüştü ancak İsrail'in bağımsızlık ilanını takip eden 1948 savaşı sonrası bölünmek durumunda kaldı. 1949 Ateşkes Anlaşmalarının bir sonucu olarak şehrin batı yarısı İsrail kontrolüne girerken Eski Şehir'i de içeren doğu yarısı Ürdün kontrolüne girdi.[5][a] 1950'de Ürdün, Batı Şeria'yı ilhak etme planının bir parçası olarak Doğu Kudüs'ü de ilhak etti.

    İsrail, 1967 Altı Gün Savaşı sırasında işgal ettiği ve o tarihten bu yana kontrolü altında tuttuğu Doğu Kudüs dahil şehrin tamamının yeniden birleşmesini her yıl Kudüs Günü olarak kutlamaktadır. Temmuz 1980'de Knesset, ülkenin temel yasaları dahilinde Kudüs Yasasını kabul etti. Bu yasa, birleşik Kudüs'ü İsrail'in başkenti ilan ederek ilhakı resmîleştirdi.[7] Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 478 sayılı kararıyla yasayı "geçersiz ve geçersiz" ilan etti.

    Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

    Ürdün ve Arap devletlerinden oluşan bir ittifak, Kudüs'ün corpus separatum olarak kabul edileceği 1947 BM Paylaşım Planı'nı reddetti ve bunun yerine eski Filistin Mandası topraklarına saldırdı. 1949 ateşkesiyle birlikte, Eski Şehir ve Doğu Kudüs (Scopus Dağı hariç) kontrol altına alındı. Arap orduları, Batı Kudüs de dahil olmak üzere İsrail'in geri kalanının kontrolünü ele geçiremedi. Şehir, 1949 Ateşkes Hattı boyunca bölündü. Doğu Kudüs, 1950'de Ürdün tarafından ilhak edildi. Şehir, 1967'deki Altı Gün Savaşı'na kadar bölünmüş şekilde kaldı.[8]

    5 Haziran 1967'de Ürdün Ordusu İsrail'i bombalamaya başladı.[9] İsrail kabinesi nasıl yanıt verileceğine karar vermek için toplandığında Yigal Allon ve Menahem Begin bunun Kudüs'ün Eski Şehir bölgesini ele geçirmek için bir fırsat olduğunu savunsa da Eşkol, Moşe Dayan ve İzak Rabin ile istişare edilene kadar herhangi bir karar almayı ertelemeye karar verdi.[10] 5 Haziran öğleden sonrasında, İsrailliler Kudüs'ü kuşatmak için bir saldırı başlattı ve bu saldırı ertesi güne kadar sürdü. 7 Haziran'da şiddetli çatışmalar yaşandı. Dayan, birliklerine Eski Şehir'e girmemelerini emretmişti; ancak BM'nin ateşkes ilan etmek üzere olduğunu duyunca fikrini değiştirdi ve kabine onayı olmadan şehri ele geçirmeye karar verdi.[10]

    General Uzi Narkiss, Savunma Bakanı Moşe Dayan ve Genelkurmay Başkanı İzak Rabin, Altı Gün Savaşı sırasında Kudüs'ün Eski Şehir girişindeyken

    İlhak[değiştir | kaynağı değiştir]

    27 Haziran 1967'de İsrail, Batı Kudüs'ün belediye sınırlarını genişleterek bugün Doğu Kudüs olarak anılan Batı Şeria'ya bağlı bölgeden yaklaşık 70 km² (27,0 mil²) alanı topraklarına kattı. Bu alan, Ürdün'e ait Doğu Kudüs'ü (6 km² (2,3 mil²)) ve Beytüllahim ve Beyt Cala belediyelerinin 64 km²'lik (25 mil²) 28 köy ve alanını içeriyordu.[11][12][13] Hükûmet, işgali pekiştirmek için ayrıca yasal önlemler almıştır.[14]

    Doğu Kudüs'e İsrail yasalarının uygulanmasının ilhak olmadığı iddia edilse de, bu iddia İsrail Yüksek Mahkemesi tarafından reddedilmiştir.[15] 1970'te çoğunluk kararıyla Yargıç Y. Kahan, ". . . Benim açımdan, Doğu Kudüs'ün. . . İsrail Devleti tarafından ilhak edildiğini ve bu bölgenin İsrail'in topraklarının bir parçası olduğunu belirlemek için Dışişleri Bakanından veya herhangi bir idari makamdan herhangi bir belgeye gerek yok. . . dolayısıyla bu alan İsrail'in topraklarının bir parçasını oluşturur." şeklinde görüş bildirdi.[16]

    30 Temmuz 1980'de Knesset, şehri tam ve birleşik başkent olarak ilan eden Kudüs Yasası'nı resmî olarak onayladı.[17]

    Etkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

    Ürdün yönetimi altındayken Ürdün kontrolündeki Batı Şeria'nın bir parçası olarak yönetilen şehirde Yahudilerin yaşamasına izin verilmedi ve Hristiyan nüfus 25.000'den 9.000'e düştü.[18]

    Tüm inançlardan üyelerin ibadet özgürlüğü yeniden birleşmenin hemen ardından yeniden sağlandı. Duvar boyunca Yahudi duaları için gayriresmî olarak kullanılan 1948 öncesi dar, yaklaşık 120 metrekarelik (1.300 ft²) geçit genişletilerek 2.400 metrekareye (26.000 ft²) çıkarıldı ve Ağlama Duvarı Meydanı'nın tamamı 20.000 metrekareyi (4,9 akre) kapladı.[19] Meydanı genişletmek için Meğaribe Mahallesi yıkıldı. Ürdün yönetimindeyken yıkılan Hurva Sinagogu da dahil olmak üzere sinagoglar ilerleyen yıllarda yeniden inşa edildi.[20]

    Nahman Avigad'ın yönetiminde, büyük ölçüde enkaz halinde olan şehrin Yahudi Mahallesi'nde dikkatlice kazı çalışmaları yapıldı ve mahalle yeniden inşa edildi.[21][22] Şehrin tarihî Yahudi Mahallesi'nin tamamen yeniden inşası, şehir planlamacılarına neredeyse boş bir tuval sundu.[23][24] "Şehrin yeniden birleşmesi", her yıl Kudüs Günü ve İsrail ulusal bayramı olarak kutlanmaktadır. 2017'de 1967 yeniden birleşmesinin 50. yıl dönümü özel kutlamalarla anıldı.[25]

    Uluslararası tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

    4 ve 14 Temmuz 1967 tarihlerinde sırasıyla kabul edilen 2253[26] ve 2254[27] sayılı Genel Kurul Kararları, İsrail'in Doğu Kudüs'teki faaliyetlerini yasa dışı olarak değerlendirdi ve İsrail'den bu faaliyetleri iptal etmesini ve özellikle şehrin özelliklerini değiştirmemesini istedi.[28] 21 Mayıs 1968'de 252 sayılı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararı, BM Genel Kurulunun 2253 ve 2254 sayılı kararlarını ihlal eden İsrail'in yasal ve idari önlemlerini geçersiz kıldı ve bu önlemlerin geri alınmasını gerektirdi.[29]

    1967'den bu yana Birleşmiş Milletlerin İsrail'e yönelik eleştirileri arasında 252'ye ek olarak 267 (1969), 298 (1971) ve Kudüs'ün özelliklerindeki değişiklikleri kınayan 476 (1980) ve BM Üye Devletlerinin şehirden büyükelçiliklerini geri çekmelerini isteyen 478 (1980) sayılı kararlar yer almaktadır.[30] Karar 478 ayrıca "Kudüs'ün statüsünde bir değişiklik ilan eden İsrail yasasının kabul edilmesini en güçlü şekilde" kınamıştır. 2016 tarihli 2334 sayılı karar ise Doğu Kudüs de dahil olmak üzere işgal altındaki topraklardaki tüm İsrail yerleşimlerini kınamıştır.[31]

    Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

    Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

    1. ^ "Her iki devlet de 1948 ve 1967 yılları arasında Kudüs'ün kendi etkin kontrolleri altındaki bölgelerini kendi devlet topraklarının ayrılmaz bir parçası olarak gördüler ve 1949 Ürdün-İsrail Genel Ateşkes Anlaşması'nı imzalayarak birbirlerinin kendi bölgelerindeki fiili kontrolünü tanıdılar."[6]

    Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

    1. ^ Efrat, Elisha; Noble, Allen G. (1 Kasım 1988). "Problems of reunified Jerusalem". Cities (İngilizce). 5 (4). ss. 326-332. doi:10.1016/0264-2751(88)90022-4. ISSN 0264-2751. 
    2. ^ Romann, M. (1 Kasım 1978). "Jerusalem since 1967: A profile of a reunited city". GeoJournal (İngilizce). 2 (6). ss. 499-506. doi:10.1007/BF00208589. ISSN 1572-9893. 
    3. ^ Kershner, Isabel (25 Haziran 2017). "50 Years After War, East Jerusalem Palestinians Confront a Life Divided". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
    4. ^ The Legal Status of East Jerusalem (PDF). Norwegian Refugee Council. 2013. s. 9. Immediately after the 1967 War the Government of Israel unilaterally annexed about 70,500 dunams (approximately 17,400 acres) of the Jordanian Jerusalem and West Bank land to the municipal boundaries of West Jerusalem. In addition to the areas of Jerusalem that had previously been controlled by Jordan (approximately 6,500 dunams), the annexed lands included an additional 64,000 dunams, most of which belonged to 28 Palestinian villages in the West Bank; the remaining annexed lands were within the municipal boundaries of Bethlehem and Beit Jala. With this annexation, the total area of Jerusalem tripled, making Jerusalem Israel’s largest city, in both territory and population. This annexed territory is known today as "East Jerusalem". 
    5. ^ Hasson, Shlomo (2000). "A Master Plan for Jerusalem: Stage One – the Survey". Maʻoz, Moshe; Nusseibeh, Sari (Ed.). Jerusalem: Points Beyond Friction, and Beyond. Kluwer Law International. ss. 15-24. ISBN 978-90-411-8843-4. OCLC 43481699. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
    6. ^ Korman, Sharon (1996). The Right of Conquest: The Acquisition of Territory by Force in International Law and Practice. Oxford University Press. s. 251. ISBN 978-0-19-158380-3. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
    7. ^ "Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel". Israel Ministry of Foreign Affairs. 30 Temmuz 1980. 2 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
    8. ^ Israeli, Raphael (22 Mayıs 2014). Jerusalem Divided: The Armistice Regime, 1947-1967 (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-135-28854-9. 
    9. ^ "On June 5, Israel sent a message to Hussein urging him not to open fire. Despite shelling into West Jerusalem, Netanya, and the outskirts of Tel Aviv, Israel did nothing." The Six Day War and Its Enduring Legacy. Summary of remarks by Michael Oren at the Washington Institute for Near East Policy, 29 Mayıs 2002.
    10. ^ a b Shlaim (2000). The Iron Wall: Israel and the Arab World. ss. 244
    11. ^ Holzman-Gazit, Yifat (2016). Land Expropriation in Israel: Law, Culture and Society. Routledge. s. 134. ISBN 978-1-317-10836-8. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
    12. ^ Schmidt, Yvonne (2008). Foundations of Civil and Political Rights in Israel and the Occupied Territories. GRIN Verlag. s. 340. ISBN 978-3-638-94450-2. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
    13. ^ "13 Law and Administration Ordinance -Amendment No". Mfa.gov.il. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    14. ^ "On 27 June 1967, the Knesset adopted an amendment to the Law and Administration Ordinance, stipulating in Article 11b that "the law, jurisdiction and administration of the State shall apply to all the area of the Land of Israel which the government has determined by Order". 17 On the next day, 28 June 1967, the Israeli government instituted the Law and Administration Order, which applied the "law, jurisdiction and administration of the State" to East Jerusalem.The Knesset then authorised the Minister of the Interior to extend the boundaries of any municipality to include any area designated by government order. Accordingly, the Minister of the Interior expanded the borders of what had been West Jerusalem to include the recently occupied sector of the West Bank mentioned above. Israel then, by proclamation under the Municipalities Ordinance stipulated that the annexed territory was included within the boundaries of the Jerusalem Municipality." [27 Haziran 1967'de Knesset, Kanun ve İdare Nizamnamesi'nde bir değişikliği kabul etti ve Madde 11b'de "Hükümetin Kararname ile belirlediği İsrail Topraklarının tamamında devletin kanunları, yargı yetkisi ve yönetimi uygulanacaktır" şeklinde hüküm belirtti. Ertesi gün, 28 Haziran 1967'de, İsrail hükümeti Kanun ve İdare Emri'ni yürürlüğe koydu ve bu emirle "devletin kanunları, yargı yetkisi ve yönetimi" Doğu Kudüs'e uygulandı. Ardından Knesset, İçişleri Bakanı'na hükümet emriyle belirlenen herhangi bir alanı kapsayacak şekilde herhangi bir belediyenin sınırlarını genişletme yetkisi verdi. Buna göre, İçişleri Bakanı, yukarıda belirtilen Batı Şeria'nın yakın zamanda işgal edilen sektörünü kapsayacak şekilde Batı Kudüs'ün sınırlarını genişletti. İsrail daha sonra, Belediyeler Nizamnamesi uyarınca yaptığı bir bildiri ile ilhak edilen bölgenin Kudüs Belediyesi sınırlarına dahil edildiğini belirtti.]. The Legal Status of East Jerusalem (PDF). Norwegian Refugee Council. 2013. s. 8. 
    15. ^ Lustick, Ian (1997). "Has Israel Annexed East Jerusalem?". Middle East Policy. 5 (1). ss. 34-45. doi:10.1111/j.1475-4967.1997.tb00247.x. 20 Kasım 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2013. 
    16. ^ Ofra Friesel (May 2016). "Israel's 1967 Governmental Debate about the Annexation of East Jerusalem: The Nascent Alliance with the United States, Overshadowed by "United Jerusalem"". Law and History Review. 34 (2). ss. 363-391. doi:10.1017/S0738248016000031. 
    17. ^ Knesset website, Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel
    18. ^ Kollek, Teddy. "Jerusalem: Present and Future." Foreign Affairs 59, no. 5 (1981): 1041-049. doi:10.2307/20040902.
    19. ^ Ricca, Simone (2005). "Heritage, Nationalism and the Shifting Symbolism of the Wailing Wall; June 1967: Erasing The Past". Filistin Araştırmaları Enstitüsü. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    20. ^ In the Holy Land, a Rebuilding for the Generations, The Wall Street Journal Online, March 10, 2010
    21. ^ Meyers, Eric M. "Nahman Avigad (1905-1992)." Proceedings of the American Academy for Jewish Research 58 (1992): 1-5. https://www.jstor.org/stable/3622620.
    22. ^ Azaryahu, Maoz, and Arnon Golan. "Photography, Memory and Ethnic Cleansing: The Fate of the Jewish Quarter of Jerusalem, 1948—John Phillips' Pictorial Record." Israel Studies 17, no. 2 (2012): 62-76. doi:10.2979/israelstudies.17.2.62.
    23. ^ Efrat, Elisha, and Allen G. Noble. "Planning Jerusalem." Geographical Review 78, no. 4 (1988): 387-404. doi:10.2307/215090.
    24. ^ Kailani, Wasfi. Middle Eastern Studies 44, no. 4 (2008): 633-37. https://www.jstor.org/stable/40262599.
    25. ^ "PM announces extra NIS 850 million for Jerusalem". Times of Israel. JTA. 2 Haziran 2016. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
    26. ^ "A/RES/2253(ES-V) - E - A/RES/2253(ES-V) -Desktop". undocs.org. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    27. ^ "A/RES/2254(ES-V) - E - A/RES/2254(ES-V) -Desktop". undocs.org. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    28. ^ "UN resolutions on Jerusalem". www.aljazeera.com. 
    29. ^ Database, E. C. F. "United Nations Security Council Resolution 252 (1968)". ecf.org.il. 
    30. ^ Marshall J. Breger (2014). "Chapter 9:Jerusalem's Holy Sites in Israeli Law". Silvio Ferrari, Dr Andrea Benzo (Ed.). Between Cultural Diversity and Common Heritage: Legal and Religious Perspectives on the Sacred Places of the Mediterranean. Taylor & Francis. ISBN 9781472426031. 
    31. ^ "UN resolutions on Jerusalem: Fifty years of futility". www.aljazeera.com. 
    "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İsrail%27in_Doğu_Kudüs%27ü_ilhakı&oldid=33259312" sayfasından alınmıştır