Medler: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
KumulBot (mesaj | katkılar)
286.376 değişiklik
(v2) Uyarı-1, G/ŞD (1 değişiklik)
Ebrahimi-amir (mesaj | katkılar)
116 değişiklik
Değişiklik özeti yok
(2 kullanıcı tarafından yapılan 7 ara revizyon gösterilmiyor)
2. satır: 2. satır:
{{Tarihi ülke bilgi kutusu
{{Tarihi ülke bilgi kutusu
|_noautocat=yes
|_noautocat=yes
|native_name = مادها<br />Μῆδοι
|native_name =Midiya<br /> مادها<br />Μῆδοι
|conventional_long_name = Med İmparatorluğu
|conventional_long_name = Med İmparatorluğu
|common_name =
|common_name =
94. satır: 94. satır:
|footnotes =
|footnotes =
}}
}}
'''Medler''' ({{Dil-fa|مادها}} - ''Mādḥā'') günümüzdeki [[İran]]'ın Kuzeybatı ve günümüzdeki [[Azerbaycan]]'ın Güney ve Güneydoğu kesimlerinde yaşamış eski bir [[İranî halklar|İranî]]<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9051719 A) "Mede." Encyclopædia Britannica], 2008, Encyclopædia Britannica Online, 16 Ocak 2008.</ref><ref>B) Andrew Dalby, Dictionary of Languages: the definitive reference to more than 400 languages, Columbia University Press, 2004, s.278.</ref><ref>C) Gwendolyn Leick, Who's Who in the Ancient Near East, Routledge, 2001, s.192.</ref><ref>D) Ian Shaw, Robert Jameson, A Dictionary of Archaeology, Blackwell Publishing, 1999.</ref><ref>E) Sabatino Moscati, Face of the Ancient Orient, Courier Dover Publications, 2001, s.67.</ref><ref>F) John Prevas, Xenophon's March: Into the Lair of the Persian Lion, Da Capo Press, 2002. s.20.</ref><ref>G) I.M. Diakonoff, "Media" In Cambridge History of Iran (ed. William Bayne Fisher, Ilya Gershevitch), Volume 2. s.140 "Archaeological evidence for the religion of the Iranian-speaking Medes of the .."</ref><ref>H) Amélie Kuhrt, "The Persian Empire, Sayı 1", Bölüm 2: Medes, Routledge, 2007, s.19: "The early history of the western Iranians (Medes and Persian) is a thorny problem..."</ref><ref>I) John Curtis, British Museum, 2000, 2. baskı, s.34: "They were an Indo-European people who, like the related Persians, spoke an Iranian language".</ref><ref>J) "Encyclopedia of Indo-European Culture or EIEC, edited by J. P. Mallory and Douglas Q. Adams, 1997, Fitzroy Dearborn. s.30: "..and the Medes (Iranians of what is now north-west Iran).."</ref> halktır. [[Yunanlar]] bu halkın yaşadığı bölgeye '''Medya''' ({{Dil-yu|Μηδία}}) adını vermişler. Medler ilk kes Asur kralı [[III. Salmaneser]]'in dönemindeki (M.Ö. 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişler.<ref name="britannica">{{Cite web | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media | başlık = Media | erişimtarihi = 2009-08-27 | yayımcı = Encyclopedia Britannica Online | tarih = 2009 | dil = İngilizce }}
'''Medler'''( {{Dil-az|Midiya}}, {{Dil-fa|مادها}} - ''Mādḥā'') günümüzdeki [[İran]]'ın Kuzeybatı ve günümüzdeki [[Azerbaycan]]'ın Güney ve Güneydoğu kesimlerinde yaşamış eski bir [[Azeriler|Azeri]] halk <ref>Алиев И. Располагает ли наука доказательствами в пользу ирано-язычности мидян и атропатенцев? Можно ли считать мидян одними из предков азербайджанского народа? // ИАН АзССР, серия истории, философии, права, 1990, № 3-4.</ref><ref>Алиев И. Роль мидийского элемента в этнической истории Атропатены//Кавказско-ближневосточный сборник, VIII, Тбилиси, 1988</ref><ref>Q. Qeybullayev. Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən. Bakı: ADN, 1994, səh. 90-136,</ref><ref>Гейбуллаев Г. А. К этногенезу азербайджанцев. Том 1. Баку: 1991, стр. 216-274</ref><ref>Firudin Cəlilov. Azər xalqı. II nəşri. Bakı: 2006, səh. 161 – ''"Hər hansı bir ərazidə formalaşan xalq əvvəllər həmin ərazidə yaşamış tayfaların birbaşa və ya dolayı xələfidir. Mada əhalisi istər türk olsun, istər qeyri-türk, bugünkü [[Azərbaycan türkləri]]nin soykökünü təşkil edən tayfalardandır. ".''</ref><ref>N. Rzayev. Əcdadların izi ilə. Bakı: ADN, 1992</ref> <ref>پروفسور محمد تقی زهتابی، ایران تورکلرینین اسکی تاریخی I، تبریز اختر، 1379</ref> <ref>محمد رحماني فر، نگاهي نوين به تاريخ ديرين ترك هاي ايران، تبريز، اختر، 1380</ref> <ref>دكتر ميرهدايت حصاري، آتروپاتن يا آتروپاتنا، وارليق درگي سي، ساي 145، 1386</ref> <ref>Dr.Rıza Nur, Türk Tarihi, toker yayınları, 1994</ref> <ref>Dr.Yusif Yusifov, Azərbaycan Türklərinin Təşəkkülü Tarixindən, Azərnəşr 1994 [http://www.history.az/pdf.php?item_id=20100401060824470&ext=pdf]</ref> ve bazı kaynaklarda [[İranî halklar|İranî]]<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9051719 A) "Mede." Encyclopædia Britannica], 2008, Encyclopædia Britannica Online, 16 Ocak 2008.</ref><ref>B) Andrew Dalby, Dictionary of Languages: the definitive reference to more than 400 languages, Columbia University Press, 2004, s.278.</ref><ref>C) Gwendolyn Leick, Who's Who in the Ancient Near East, Routledge, 2001, s.192.</ref><ref>D) Ian Shaw, Robert Jameson, A Dictionary of Archaeology, Blackwell Publishing, 1999.</ref><ref>E) Sabatino Moscati, Face of the Ancient Orient, Courier Dover Publications, 2001, s.67.</ref><ref>F) John Prevas, Xenophon's March: Into the Lair of the Persian Lion, Da Capo Press, 2002. s.20.</ref><ref>G) I.M. Diakonoff, "Media" In Cambridge History of Iran (ed. William Bayne Fisher, Ilya Gershevitch), Volume 2. s.140 "Archaeological evidence for the religion of the Iranian-speaking Medes of the .."</ref><ref>H) Amélie Kuhrt, "The Persian Empire, Sayı 1", Bölüm 2: Medes, Routledge, 2007, s.19: "The early history of the western Iranians (Medes and Persian) is a thorny problem..."</ref><ref>I) John Curtis, British Museum, 2000, 2. baskı, s.34: "They were an Indo-European people who, like the related Persians, spoke an Iranian language".</ref><ref>J) "Encyclopedia of Indo-European Culture or EIEC, edited by J. P. Mallory and Douglas Q. Adams, 1997, Fitzroy Dearborn. s.30: "..and the Medes (Iranians of what is now north-west Iran).."</ref> halktır. [[Yunanlar]] bu halkın yaşadığı bölgeye '''Medya''' ({{Dil-yu|Μηδία}}) adını vermişler. Medler ilk kes Asur kralı [[III. Salmaneser]]'in dönemindeki (M.Ö. 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişler.<ref name="britannica">{{Cite web | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media | başlık = Media | erişimtarihi = 2009-08-27 | yayımcı = Encyclopedia Britannica Online | tarih = 2009 | dil = İngilizce }}
</ref>.
</ref>.


135. satır: 135. satır:


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==

{{kaynakça}}
{{kaynakça}}


[[Kategori:Medler| ]]
[[Kategori:Medler| ]]


{{Link FA|az}}
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|hr}}


Sayfanın 06.57, 1 Haziran 2011 tarihindeki hâli

Şablon:Tarihi ülke bilgi kutusu Medler( Şablon:Dil-az, Şablon:Dil-fa - Mādḥā) günümüzdeki İran'ın Kuzeybatı ve günümüzdeki Azerbaycan'ın Güney ve Güneydoğu kesimlerinde yaşamış eski bir Azeri halk [1][2][3][4][5][6] [7] [8] [9] [10] [11] ve bazı kaynaklarda İranî[12][13][14][15][16][17][18][19][20][21] halktır. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya (Şablon:Dil-yu) adını vermişler. Medler ilk kes Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki (M.Ö. 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişler.[22].

Yeni Babillilerle birleşerek Asur Krallığı'nı yıkan Medler, M.Ö. 6. yüzyılda Anadolu'dan Afganistan'a kadar büyük bir arazide imparatorluk kurmuşlardır.

M.Ö. 550 yılında, Med-kökenli Büyük Kiros'un büyükbabası Med kralı Astiages'i yenmesi sonucunda, Medya Ahameniş İmparatorluğu'na birleştirilmiştir.[22]

M.Ö. 330 yılında Ahamenişleri yenerek Medya'yı zapteden Büyük İskender, bölgeyi Makedonyalı komutan Peyton'un yönettiği Güney ve eski Ahameniş komutanı Atropat'ın yönettiği Kuzey kesimlere bölmüştür. İskender'in ölümünden sonra, Güney Medya Selevkos İmparatorluğu'na birleştirilirken, Atropat Kuzey Medya'da bağımsız Atropatena devletinin temelini koymuştur.[22]

Medler İran'ın bir imparatorluk ve bir millet olarak kurulmasına, ve altın çağına Büyük erush döneminde ulaşan, ilk birleşik Pers / Med İmparatorluğu'nun oluşmasına önayak olmuşlardır. Bu durum (Aryani kültürel ve milli birlik) Pers İmparatoru Achaemenid'in büyükbabası Med Şâhı Astyages'i öldürerek Pers İmparatorluğu'nu kurmasına dek devam etmiştir. Bu noktaya dek, bütün İranlılar Mede veya Mada (Med) olarak adlandırılmıştır. Med kralı Astiyag"ın yeğeni Kiros"un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra M.Ö. 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır. Medler, isimlerini Medya'dan almış olan, günümüz İran'ında hüküm sürmüş bir halktır. Tarihçiler tarafından, Toros-Zagros dağ sistemi içinde ve Fırat-Dicle arasında yaşadıkları için, verimli ve üretken bir medeniyetin toplumu olarak adlandırılmışlardır.

Urartulardan sonra, bu sefer daha doğuda bulunan ve Mezopotamya medeniyetinin önemli kabilelerinden olan Gutilerin bir devamı gibi Babillerle ittifak halinde hareket eden Aryen kökenli Med aşiretler federasyonu, M.Ö. 625'lerde Asur İmparatorluğu'nu yıkar. Babil bir kez daha ve son olarak üstünlük kazanır. Medlerin gevşek federasyonu, yükselen Aryen-Pers kökenli Akhamenit hanedanlığıiçin bir geçiş rolünü oynar.

Med kralı Astiyag'ın yeğeni Kiros'un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra M. Ö. 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır.

Kadim zamanlarda Medler diğer İranlılar'la karışık olarak evlendiler, özellikle Persler'le. Bu nedenle birçok modern İran halkları (Farslar, Gilaki, Lurlar, Kürtler, Beluciler, Mazandaranlar, Peştunlar, Tatiler, Osetler, v.b.) Medlerin torunlarıdır.

Medlerin dili Avesta ve İskit dilleri ile modern Farsça ve ile büyük ölçüde benzerlikler göstermektedir; bazı araştırmalarda Persler ve Medlerin birbiri ile iletişim kurabildikleri gözlemlenmiştir.

Herodot'un Altı Med Kabilesi

Herodot, i.ö 101, altı Med aşiretinin ismini listeler: Böylelikle Deioces Medleri tek bir millet çatısı altında topladı, ve tek başına onlarda hüküm sürdü. Şimdi bunlar şu aşiretlere bayanmaktaydı: Busaeler, Paretaseniler, Struşatlar, Arizantiler, Budiiler, ve Magiler.

Herodot aynı zamanda "Medlerin Perslele kesinlikle aynı aletlere; ve Medlerle Perslerin olağan giyimlerinin gerçekten farksız." olduğunun altını çizmiştir (7.62). "Bu Medler eski zamanlarda herkes tarafından Aryanlar olarak anılmış; fakat Laz-Kolhisliler, Atina'dan buraya geldiklerinde, isimlerini Media olarak değiştirdiler. Haddi zatında bu onların kendilerine verdikleri isimdi." --- Medler, Herodot'un Tarihi(7.7). Medea Yunan Mitolojisi'nde Laz-Kolhis kralı Jason'un karısı ve Argonatlar'ın büyücüsüdür.

Medler'e İlk Tarihsel Referanslar

Medlerin tarihi ve kökeni çok belirsizdir, hemen hemen hiçbir çağdaş bilgiye, nede Medya'nın kendisine ait bir yazıt veya anıta sahip değiliz. Herhangi bir tarihsel değeri bulunmayan, Ctesias'ın anlattığı bir hikâye dışında (dokuz kralın isminin bulunduğu, M.Ö. 880'lerde Diod'da korunan Nineveh'in yok edilmesi gerektiğini söyleyen Arbaces ile başlayan bir liste. ii. 32 sqq. ve sonraki pek çok yazar tarafından kopyalandı; isimlerin bazılarının yerel geleneklerden türetildiği düşünülmekte).

Josephus Medler ile ilişkilidir. (Tev. Madai) Japheth'in oğlu Madai Tevrat'ta bulunan bir kişiliktir. "Şimdi Grekler tarafından Media olarak anılan, Madeanlardan gelen Madai'den Japhet'in oğulları olan Javan ve Madai" Yahudiler'in Antik Tarihi, I:6.

Strabo, Ptolomeus, Herodot, Polybius, ve Pliny gibi öteki tarihçilere göre, Mantiane, Martiane, Matiane, Matiene gibi isimler Medya'nın Kuzey kısımlarını adlandırmak için kullanılmıştır.

İranlı elementlerin diğer kabileleri yöneten İranlı isimleri taşıyan prenslerin vesilesi ile nasıl yavaş yavaş nasıl egemen hale geldiğini rahatlıkla görebiliriz. Fakat Gelae, Tapuri, Cadusii, Amardi, Utii ve kuzey Medya ve Hazar kıyılarındaki diğer aşiretler İranlıların egemenliği altında değildi. Polybius (V. 44, 9), Strabo (xi. 507, 508, 514), ve Pliny (vi. 46), Anariaci'yi bu aşiretler arasında saymışlardır; fakat "Aryan-olamayan" anlamına gelen onların ismi, büyük ihtimalle birçok ufak yerli aşireti ifade etmek için kullanılıyordu. Medler, Mada' halkı, (Grek formunda Μῆδοι, İyonik Μᾶδοι), ilk olarak M.Ö. 836'da görülür. İlk kayıtlar Asurlu fatih Shalmaneser III'ün "Amadai"'de Zagros'a karşı olan savaşlarla bağlantılı olarak övüldüğüne rastlanmaktadır. Onun halefleri Medler'e karşi pek çok seferlerde bulunmuştur (Madai). Şablon:İran Tarihi Bu erken dönemde, Medler başka bir bozkır aşireti ile birlikte anılmıştır: baskın bir grup olan İskitler'le. Bunlar yerel idareciler altında birçok farklı kasaba ve bölgeye ayrışmıştı; Asurlar'ın yazıtlarındaki isimlerde, Zerdüşt'ün Zerdüştilik dinine inandıkları gözlemlenmektedir.

M.Ö. 800 yılındaki bir Assur askeri raporunda 28 Med şefinin ismi listelenmiştir, fakat bunlardan yalnızca birisi İranlı olarak tanımlanmıştır. M.Ö. 700 yılındaki bir başka rapor 26 isim listeler; bunlardan, 5'i İranlı olarak gözükmektedir, diğerleri değildir.

Kaynakça

  1. ^ Алиев И. Располагает ли наука доказательствами в пользу ирано-язычности мидян и атропатенцев? Можно ли считать мидян одними из предков азербайджанского народа? // ИАН АзССР, серия истории, философии, права, 1990, № 3-4.
  2. ^ Алиев И. Роль мидийского элемента в этнической истории Атропатены//Кавказско-ближневосточный сборник, VIII, Тбилиси, 1988
  3. ^ Q. Qeybullayev. Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən. Bakı: ADN, 1994, səh. 90-136,
  4. ^ Гейбуллаев Г. А. К этногенезу азербайджанцев. Том 1. Баку: 1991, стр. 216-274
  5. ^ Firudin Cəlilov. Azər xalqı. II nəşri. Bakı: 2006, səh. 161 – "Hər hansı bir ərazidə formalaşan xalq əvvəllər həmin ərazidə yaşamış tayfaların birbaşa və ya dolayı xələfidir. Mada əhalisi istər türk olsun, istər qeyri-türk, bugünkü Azərbaycan türklərinin soykökünü təşkil edən tayfalardandır. ".
  6. ^ N. Rzayev. Əcdadların izi ilə. Bakı: ADN, 1992
  7. ^ پروفسور محمد تقی زهتابی، ایران تورکلرینین اسکی تاریخی I، تبریز اختر، 1379
  8. ^ محمد رحماني فر، نگاهي نوين به تاريخ ديرين ترك هاي ايران، تبريز، اختر، 1380
  9. ^ دكتر ميرهدايت حصاري، آتروپاتن يا آتروپاتنا، وارليق درگي سي، ساي 145، 1386
  10. ^ Dr.Rıza Nur, Türk Tarihi, toker yayınları, 1994
  11. ^ Dr.Yusif Yusifov, Azərbaycan Türklərinin Təşəkkülü Tarixindən, Azərnəşr 1994 [1]
  12. ^ A) "Mede." Encyclopædia Britannica, 2008, Encyclopædia Britannica Online, 16 Ocak 2008.
  13. ^ B) Andrew Dalby, Dictionary of Languages: the definitive reference to more than 400 languages, Columbia University Press, 2004, s.278.
  14. ^ C) Gwendolyn Leick, Who's Who in the Ancient Near East, Routledge, 2001, s.192.
  15. ^ D) Ian Shaw, Robert Jameson, A Dictionary of Archaeology, Blackwell Publishing, 1999.
  16. ^ E) Sabatino Moscati, Face of the Ancient Orient, Courier Dover Publications, 2001, s.67.
  17. ^ F) John Prevas, Xenophon's March: Into the Lair of the Persian Lion, Da Capo Press, 2002. s.20.
  18. ^ G) I.M. Diakonoff, "Media" In Cambridge History of Iran (ed. William Bayne Fisher, Ilya Gershevitch), Volume 2. s.140 "Archaeological evidence for the religion of the Iranian-speaking Medes of the .."
  19. ^ H) Amélie Kuhrt, "The Persian Empire, Sayı 1", Bölüm 2: Medes, Routledge, 2007, s.19: "The early history of the western Iranians (Medes and Persian) is a thorny problem..."
  20. ^ I) John Curtis, British Museum, 2000, 2. baskı, s.34: "They were an Indo-European people who, like the related Persians, spoke an Iranian language".
  21. ^ J) "Encyclopedia of Indo-European Culture or EIEC, edited by J. P. Mallory and Douglas Q. Adams, 1997, Fitzroy Dearborn. s.30: "..and the Medes (Iranians of what is now north-west Iran).."
  22. ^ a b c "Media" (İngilizce). Encyclopedia Britannica Online. 2009. Erişim tarihi: 2009-08-27. 

Şablon:Link FA Şablon:Link FA

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Medler&oldid=9574164" sayfasından alınmıştır