Türkler: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 14.00, 15 Ocak 2009 tarihindeki hâli

Şablon:Etnik grup

Türkiye Türkleri, Avrupalıların 12. yüzyıldan beri^[1] "Türkiya" (Türkiye) olarak hitap ettikleri bölgelerde (eski Osmanlı Devleti'nin Rumeli ve Anadolu kısımlarında) yaşayan, Türkiye Türkçesi veya buna yakın ağız ve şivelerini konuşan, ortak Türk kültürünü ve ortak kimliğini benimseyen (kendini Türk olarak tanıyan ve tanıtan) etnik gruptur.

Türkler'in Anadolu'ya yerleşmesi

Bizans'ın yani Doğu Roma'nın parlak bir dönem yaşadığı 4.yy - 8.yy arası Fırat Nehrinin batısında kalan eski Anadolu halkları (Hitit, Frig vb.) Rum ve Hristiyan kimliği altında birleşmişlerdi. Ancak 9. yy'la birlikte Anadolu'daki etkinliğini kaybetmeye başlayan Doğu Roma'nın etkinsizliği ve Turki-İslam dünyasından gelen sufilerin misyonerlik çalışması sonucu Fırat nehrinin batısındaki Anadolu halkları İslamlaşmaya ve Türkçe konuşmaya başlamıştır. 10. yy'da Selçuklu askeri egemenliğinin sağlanmasından sonra da Anadolu halkı Türkleşmiştir. Bu safhada Orta Asya'dan Anadolu'ya yapılan yoğun göçlerin büyük etkisi olmuştur. Zengin köklü ve yerli bir kültürü olan Anadolu halkı ile dominant güçte olan ve farklı bir kültüre sahip Türkler kaynaşmış ve Anadolu Türkleri ortaya çıkmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Burada göçebe bir toplumun yerleşik ve görece gelişmiş bir halkı nasıl etkilediği (başka toplum altında kolayca asimile olabilen bir Türki kültür) ve dilini benimsettiği (kendi diline önem vermeyen bir Türki kültürün) sorunsalı ayrı bir tartışma noktasını oluşturmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

10. yüzyıldaki Fırat nehrinin batısındaki Anadolu halkının nüfusunun 3 milyon civarında olduğu, Orta Asya'dan gelen nüfusun ise 2-2,5 milyon kadar olduğu tahmin edilmektedir^[2]. Bu dönemde İstanbul'un nüfusu ise 300 bin kadardı. Zira, Orta Asya'dan Anadolu'ya 10. yy öncesi bizzat Bizans eliyle de Türkler yerleştirilmişti. ^{[kaynak belirtilmeli]}

9. yy'la birlikte Anadolu'daki etkinliğini kaybetmeye başlayan Bizans'ın ekonomik yetersizliği, ordusunun güçten düşmesi ve başta Rumca olmak üzere çeşitli diller konuşan Hristiyan halkın omuzlarındaki vergi yükünün fazla olması, ayrıca Frenklerin, Cenevizli (Cenova) ve Venediklilerin ticari baskıları halkın yeni gelen göçebe Türklere baş kaldırmasını önlediği de ileri sürülmektedir.. Özellikle Anadolu'nun girişinde bulunan Ermeniler de Türkler'e karşı savunmaya girişmemiş, siyasi gücü eline geçirmesine karışmamıştır. Gregoryan olan Ermeniler, Rumca konuşan ve Rum Ortodoks olan Bizans'ın hem uzak hem de kendilerini anında savunamayacak olması nedeniyle böyle bir pragmatik eylem sergilemiş olabilir. Rum kiliseleri; Bizans devleti ve ordusuyla derin bağlar taşıdıgı için, Türklere görece daha sert ve karşı bir tutum izlemiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Öte yandan başka bir kitapta, 10. yüzyıldaki Fırat nehrinin batısındaki Anadolu halkının nüfusunun 10 milyon civarında olduğu, Orta Asya'dan gelen nüfusun ise 1 - 1 ,5 milyon kadar olduğu belirtilmektedir^[3]. Kitaba göre, gelen Türk boyları kırsal alanda Türkleşmeyi derhal sağlarken, kentlerde başarılı olamamış, Türklerin beraberinde getirdikleri İranlı öğeler kentlerde baskın kültür kurmuş ve Türklüğü hor görmüşlerdi. Fakat kentlerin Türkleşmesi de dh sonraki Moğol saldırıları sırasında tamamlanmıştır. Türk - yerli evlilikleri genellikle Türklerin lehine sonuçlanmıştır. Yerlilerle evlenen yeni yerleşimcilere iğdiş adı verilirdi. İğdişlerin büyük çoğunluğu doğal olarak yerli kadınlarla evlenen göçmen erkeklerdir^[4].

Bu yüzden Türkler'in Anadolu'ya yerleşmesi dört evrede incelenebilir:

Birinci Evre

Anadolu'ya ilk olarak Hunlar, Sibirler, Hazarlar döneminde Türk kitlelerinin göçtüğü Bizans kaynaklarında belirtilmektedir. ^{[kaynak belirtilmeli]}Bu Türkler genellikle Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerine iskan edilmişlerdir. Karadeniz'in kuzeyini dolaşarak Balkanlar'a gelen Avar, Bulgar, Kıpçak, Oğuz, Peçenek Türkleri'nin pek çoğu Bizanslılar tarafından askere alınarak ve Anadolu'ya geçirilerek doğudan gelen akınlara karşı kullanıldılar ve Anadolu'ya iskan ettirildiler. Bizans kaynaklarına göre henüz Müslüman-Türk boyları Anadolu'ya gelmeden yüzbinlerce Türkçe konuşan unsur Anadolu'da yaşamaktaydı. ^{[kaynak belirtilmeli]}

İkinci Evre

Selçuklu döneminde Çağrı bey döneminde yapılan ilk keşif ve akınlarda yurt arayan binlerce Türkmen aşireti Doğu Anadolu'ya yerleşmeye başlamıştır. 1071 Malazgirt Savaşı ve 1099 Bizansın Türk bölgelerine baskınlarında Bizans emrinde olan binlerce Türk unsuru saf değiştirerek Anadolu Selçuklu saflarına geçmiştir. Anadolu Selçuklu döneminde Orta Asya ve İran üzerinden Anadolu'ya gelen Türkmen aşiretleri Batı Anadolu'ya yerleşmeye başlamıştır. Beylikler döneminde 250.000 bin çadırlık Türkmen aşiretlerinin Germiyanoğulları, Karesioğulları ve Hamitoğulları'na barındığı bilinmektedir. Yine Beylikler döneminde Balkanlar üzerinden Anadolu'ya gelen ve 100.000 bin çadırlık Sarı Saltuk Türkmenleri İsfendiyaroğulları, Osmanoğulları, Karesioğulları beyliğine sığınmışlardır. 1200lü yılların başında Orta Asya'da yaşayan Harzemşah Türkmenleri Moğol baskınından kaçarak Anadolu beyliklerine sığındılar. Orta Asya'da Hotan, Semerkant, Kaşgar, Cent gibi şehirlerde yerleşik olarak yaşayan Türk boylarının pekçoğu Moğol istilasından kaçarak Anadolu'ya yerleşmişlerdir.

Üçüncü Evre

1243 yılında Anadolu'nun Moğol egemenliğine geçmesiyle ve İran'da kurulan İlhanlılar devleti aracılığıyla pekçok Türk ve Moğol unsuru Anadolu'ya yerleşmiştir. Osmanlı devletinin kurulmasıyla Orta Asya'dan gelen göçler kesilmemiştir. Akkoyunlu, Karakoyunlu Türkmenleri devletlerinin yıkılmasıyla Anadolu'ya yayılmışlardır. 1402 Ankara Savaşı sonucu pekçok Timurlu soylu Türk Anadolu'ya yerleşmiştir. Orta Asya ve diğer bölgelerden göç Safevi devletinin kurulmasına kadar sürmüştür. 1517 Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferinden sonra binlerce çadırlık Suriye, Irak, Dulkadir Türkmenleri'nin bir kısmı Batı Anadolu'ya gönderilmiştir.

İlber Ortaylı'ya göre,^{[kaynak belirtilmeli]} 1000'li yıllarda başlayan Türk göçleri esnasında Anadolu'da yaşayan Rum, Anadolu ve Ermeni tebaa ile karışım başta din olmak sebebiyle en az olmuştur. Osmanlı döneminin sonuna kadar ayrı olarak yaşamışlardır. Bundaki diğer referanslar ise göçebe bir toplumun yerleşik ve gelişmiş bir toplumu ekarte edemeyeceği ve dilini benimsetemeyeceği görüşüdür.

Dördüncü Evre

Osmanlı kayıtlarına göre, ^{[kaynak belirtilmeli]}1800 yıllarında Anadolu'nun nüfusu 12 milyon kadardı. Bu nüfusun 3 milyon kadarı Rum, 2 milyon kadarı Ermeni, 1 milyon kadarı Kürt, 5 milyon kadarı Türktü (yüzde 45). Balkanlar'da ise 10 milyon kadar insan yaşamaktaydı. Bunların 3 milyon kadarı Türktü (Boşnak-Arnavut hariç).

1856 ve 1877 Rus-Osmanlı savaşı sonucuyla Anadolu'daki Türk ve müslüman sayısı gittikçe artmaya; Rum ve Ermeni sayısı azalmaya başladı. Osmanlı kayıtlarına göre, bu dönemde Balkanlardan Anadoluya geri göç eden Türk nüfusu 2 milyon kadardı. Boşnak ve Arnavutlar 2 milyon kadardı. Doğu Cephesinde Osmanlılara yardım etmesi sebebiyle Ruslardan kaçan 1 milyon kadar Çerkez, Abhaz, Çveneburi ve Laz ahalisi Anadolu'ya sığındı.Bunun yanında kuzeydoğudaki Lazistan arazisinin çoğunluğunu Lazlar olaraktan az miktarda Türk ve Acara yaşamaktaydı.

1792, 1860-63, 1874-75, 1891-1902 yıllarında Karadeniz'in kuzeyinde Rusların baskısı artması sonucu 2 milyona yakın Kırım Tatarı ve Kazan Tatarları Anadolu'ya sığınmıştır.

Günümüzde Anadolu ve Rumeli'de yaşayan Türki Gruplar

Dosya:Burduryöresi.jpg

Günümüzde Anadolu ve Rumeli'de yaşayan çeşitli Türki gruplar, Türk etnisitesini oluşturur^[5]:

Avşar, Yörük, Manav, Türkmen, Tahtacı,Tatar, Nogay, Kırgız, Karapapak, Terekeme, Gacal, Azeri, Özbek, Harzem, Çepni, Oğuz, Kırımçak, Karaçay, Balkar, Kazak, Kumuk, Karakalpak, Uygur, Ahıska, Muhacır, Gagavuz, Salurlu, Yerli, Pallık, Dadaş, Gakkoş, Efe, Abdal, Aydınlı, Aşiret, Sıraç, Nalcı, Çaylak, Teber, Beydili, Barak, Şirvan, Karabağlı, Şaman, Oratakçı, Amuca, Bedrettinli, Karamanlı, Kırım Tatarı, Yakut, Hazar, Karakeçili, Sarıkeçili, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Torlak, Kasap, Kıvırcık, Peçenek, Kıpçak, Göçmen, Çıtak, Eybek, Zeybek, Dobrucalı, Afgan Türkü gibi Türk boy ve gruplarının mensubudurlar. Pomak, Sancaklı ve Torbeşler de Türk kültürü etkisindedir.

Türkiye Türkleri veya Türkler; Kürt, Zaza, Arap, Laz, Gürcü, Çerkez, Çingene, Boşnak, Arnavut ve Gayrimüslim gibi Gayri-Türk grupların dışında kalan Türk kökenli veya Türk dili konuşan halktır.

Din

Türk etnisitesini oluşturan grubun büyük çoğunluğu İslam'ın Hanefi mezhebindendir (%82 civarında). İkinci büyük grubu, Alevi mezhebine bağlı olanlar (%15 civarında) oluşturur. Türk etnisitesinin içinde yer alan Azeriler'in büyük çoğunluğu da Şii'dir. Çok küçük oranda Hristiyan ve Yahudi Türkler de vardır. Herhangi bir dine mensup olmayanlar da bulunmaktadır.

Kültür

Dosya:OsmanlıOkçusu.jpg

Ana madde: Türk kültürü

Altay dil grubuna mensup bir dil konuşan Türkler'in kültürünün temeli, Orta Asya menşeilidir. Anadolu uygarlıkları ve İslam uygarlıklarından gelen kültürün de birleşmesiyle Anadolu Türk Kültürü ortaya çıkmıştır. Hitit, Frig gibi Anadolu uygarlıklarının ve Doğu Roma gibi bir büyük uygarlığın etkisi derindir. Selçuklu ve Osmanlı dönemiyle beraber melez bir kültür ortaya çıkmıştır. 1923 yılından itibaren yapılan reformlarla Türkler, Batılı yaşam tarzını benimsemişlerdir. Toplum hayatında ve gündelik hayatta din ile toplum ilişkileri birbirinden ayrılmıştır.

Bakınız

Referanslar

^ http://www.tarihportali.net/tarih/index.php?topic=842.0;wap2
^ Türk-İslam Ansiklopedisi
^ Osmanlıdan Önce Anadolu - Claude Cahen -Tarih Vakfı Yurt Yayınları
^ Osmanlıdan Önce Anadolu - Claude Cahen -Tarih Vakfı Yurt Yayınları
^ http://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Turkey

Şablon:Türk azınlıklar

Wikimedia Commons'ta People of Turkey ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[1] ttp://www.tarihportali.net/tarih/index.php?topic=842.0;wap2

[2] Türk-İslam Ansiklopedisi

[3] Osmanlıdan Önce Anadolu - Claude Cahen -Tarih Vakfı Yurt Yayınları

[4] Osmanlıdan Önce Anadolu - Claude Cahen -Tarih Vakfı Yurt Yayınları

[5] ttp://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Turkey

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]